Peter Ackroyd

 

Peter Ackroyd
Tavalludi	5-oktyabr 1949-yil (1949-10-05) Sharqiy Acton, London, Angliya, Birlashgan Qirollik
Ijod qilgan tillari	Ingliz tili
Fuqaroligi	Britaniyalik
Yoʻnalish	Yozuvchi, adabiy tanqidchi
Faoliyat yillari	1976-yildan, hozirgi kungacha
Faoliyat turi	London va uning aholisi; Ingliz tarixi va madaniyati
Janr	Biografiya drama esseylar fantastika adabiy tanqidiy badiiy bo'lmagan asarlar she'riyat qisqa hikoyalar

Peter Ackroyd CBE, FRSL (1949-yil 5-oktyabrda tugʻilgan) — London tarixi va madaniyatiga alohida qiziqish koʻrsatadigan ingliz biografi, yozuvchi va tanqidchisi. Ingliz tarixi va madaniyati haqidagi romanlari hamda William Blake, Charles Dickens, T. S. Eliot, Charles Chaplin va ser Thomas Morening tarjimai holi uchun u Somerset Maugham mukofoti va ikkita Whitbread mukofotiga sazovor boʻlgan. U oʻzi yaratgan ishlari hajmi, undagi uslublar diapazoni, turli uslubiy qrashlarini qabul qilish mahorati va tadqiqotining chuqurligi bilan ajralib turadi.

U 1984-yilda Royal Society of Literature aʼzosi etib saylangan va 2003-yilda Commander of the Order of the British Empire etib tayinlangan.

Hayoti va taʼlim olish davri

Ackroyd Londonda tugʻilgan. Otasi oilani tashlab ketganidan keyin onasi va buvisi tomonidan „qatʼiy tartibdagi“ Roman-katolik oilasi deb taʼriflagan Sharqiy Actondagi kengash mulkiga qarashli uyda oʻsgan. U birinchi marta yetti yoshida gey ekanligini bilgan. U St. Benedict, Ealingda va Cembridgedagi Clare kollejida tahsil olgan va uni ingliz adabiyoti boʻyicha ikki marta birinchi boʻlib tugatgan. 1972-yilda u Yel universitetida Mellon stipendiyasi sohibi boʻlgan.

Adabiy faoliyati

Ackroyd Yel stipendiyasini qoʻlga kiritishi sabab boʻlgan Notes for a New Cultureni yozgan paytida atigi 22 yoshda boʻlgan va 1976-yilda nashr etilgan. T. S. Eliotning „Madaniyat taʼrifi toʻgʻrisida eslatmalar“ (1948) asarining aks-sadosi boʻlgan sarlavha Ackroyd Londonda yashovchi boshqa yozuvchilarning asarlarini oʻrganish va qayta koʻrib chiqishga moyilligining dastlabki belgisi edi. U 1973—1977-yillarda The Spectator jurnalida adabiy muharrir boʻlib ishlagan va 1978-yilda qoʻshma boshqaruvchi muharrir boʻlgan va 1982-yilgacha bu lavozimda ishlagan U The Times gazetasida bosh kitob sharhlovchisi boʻlib ishlagan va radioda tez-tez eshittirishlar olib borgan 1984-yildan Qirollik adabiyot jamiyati aʼzosi boʻlgan.

Uning adabiy faoliyati sheʼriyatdan boshlagan. Uning ushbu sohadagi ishlariga London Lickpenny (1973) va The Diversions of Purley (1987) kabi asarlari kiradi. 1982-yilda u Charles Dickensning „Little Dorrit“ romanini qayta ishlangan birinchi qismi boʻlgan "The Great Fire of London"ni nashr etdi. Roman Ackroyd yaratgan uzoq romanlar ketma-ketligi uchun zamin yaratdi. Ularning barchasi vaqt va makonning murakkab oʻzaro taʼsiri va Ackroyd „joy ruhi“ deb ataydigan narsa bilan bogʻliq. 1989-yilda Patrick McGrathga bergan intervyusida Ackroyd shunday degan edi:

Menga bu yoqadi, shekilli, lekin men yozuvchi boʻlaman deb hech oʻylamagan edim. Men hech qachon yozuvchi boʻlishni xohlamaganman. Men fantastikaga chiday olmayman. Buni yomon koʻraman. Bu juda tartibsiz. Yoshligimda shoir boʻlishni orzu qilganman, keyin tanqidiy kitob yozganman va 26-27 yoshimgacha hatto roman oʻqimaganman deb ayta olaman.

Oʻz romanlarida u koʻpincha tarixiy vaziyatlarni hozirgi segmentlarga qarama-qarshi qoʻyadi (masalan, The Great Fire of London, Hawksmoor, The House of Doctor Dee).  Ackroydning koʻplab romanlari Londonda boʻlib oʻtadi va shaharning doimiy oʻzgarib turadigan, lekin ayni paytda oʻjarlik bilan izchil tabiati bilan bogʻliq. Koʻpincha bu mavzu shahar rassomlari, ayniqsa uning yozuvchilari orqali oʻrganiladi: Oscar Wilde "The Last Testament of Oscar Wilde" (1983), Oscar Wildening soxta avtobiografiyasi; Nicholas Hawksmoor, ser Christopher Wren va ser John Vanbrugh Hawksmoor (1985); Thomas Chatterton va George Meredith Chatterton (1987); John Dee The House of Dr Dee (1993); Dan Leno, Karl Marx, George Gissing va Thomas De Quincey „Dan Leno and the Limehouse Golem“ (1994); John Milton Milton in America (1996); Charles Lamb The Lambs of London.  Whitbread Novel Award va Guardian Fiction Prize <i>Hawksmoor</i> asari Iain Sinclairning „Lud Heat“ (1975) sheʼridan ilhomlangan boʻlib, unda Nicholas Hawksmoor qurgan oltita cherkovning joylashuvidagi sirli kuch haqida taxmin qilingan. Roman Hawksmmor oʻz binolarini joylashtirish uchun shaytoniy motivni beradi va bir qator qotilliklarni tergov qilayotgan politsiyachini zamonaviy nomini yaratadi. Chatterton (1987), xuddi shunday yoʻnalishli roman plagiat va qalbakilikni oʻrganadi va Booker Prize nomzodlar roʻyxatiga kiritilgan. London: Biography — bu Londonning asrlar davomida keng qamrovli va toʻliq muhokamasidir. 1994-yilda u The Observer jurnalida chop etilgan maqolada London Psychogeographical Association haqida intervyu berdi:

Men haqiqatan ham shunday odamlar borligiga ishonamanki, ular kimga yoki ular orqali hudud, joy, oʻtmish haqida gapiradi. . . . Menimcha, koʻcha yoki turar joy ularda yashovchi odamlarning feʼl-atvori va xulq-atvoriga jiddiy taʼsir koʻrsatishi mumkin boʻlganidek, bu shaharda (London) va uning madaniyatida sezuvchanlik namunalari yoki odatlari boʻlishi ham mumkin emasmi? XIII-XIV-asrlarda va ehtimol undan keyin ham davom etgan dagan savolga javob topish mumkinmi?

London: Biography (2000), Albion: The Origins of the English Imagination (2002) va Thames: Sacred River (2007) ketma-ketlikda Ackroyd tarixiy sotsiologiya deb hisoblagan asarlar yaratgan. Ushbu kitoblar qadimgi oʻtmishdan hozirgi kungacha boʻlgan London va ingliz madaniyatidagi mavzularni koʻrib chiqadi va u yana bir bor oʻrnashgan va vaqt boʻylab choʻzilgan aloqaning deyarli ruhiy chiziqlari haqidagi maʼqul tushunchalarga asoslanadi. 

Uning London adabiyoti va sanʼat namoyandalariga boʻlgan qiziqishi Ezra Pound (1980), T. S. Eliot (1984), Charles Dickens (1990), William Blake (1995), Thomas More (1998) tarjimai hollarida ham namoyon boʻladi. Geoffrey Chaucer (2004), William Shakespeare (2005) va J. M. W Turner. Shaharning oʻzi badiiy adabiyotda boʻlgani kabi bu barcha asarlarning orqasida turibdi. Ackroyd T. S. Eliotda tarjimai holni yozishning yangi usullari haqida oʻylashga majbur boʻldi, unga Eliotning sheʼrlaridan va nashr etilmagan xatlaridan keng iqtibos keltira olmasligini aytishdi.

2003-yildan 2005-yilgacha Ackroyd sakkiz yoshga toʻlgan oʻquvchilar uchun moʻljallangan olti kitobdan iborat badiiy boʻlmagan turkumni (Voyages Through Time) yozgan, bu bolalar uchun moʻljallangan birinchi asari edi. The Sunday Times gazetasi tomonidan „Qisqa vaqtda diqqatni jalb qilish uchun shunchaki ajoyib taomlar emas, balki sizni hayratda qoldiradigan ziyofatlar“ deb taʼriflangan, tanqidiy eʼtirofga sazovor boʻlgan turkum, jahon tarixidagi muhim davrlarning keng qamrovli hikoyasidir.

2012-yilda BBC muxbiri Metyu Stadlenga bergan intervyusida, „Sizningcha, bu mamlakat hayotiga eng katta taʼsir koʻrsatgan shaxs kim?“ , Akkroyd shunday dedi: „Menimcha, Uilyam Bleyk ingliz tarixidagi eng kuchli va eng muhim faylasuf yoki mutafakkirdir.“ Oʻsha intervyuda Londonda uni nima maftun etishi haqida soʻralganda, u „uning qudrati, ulugʻvorligi, zulmati, soyasi“ga qoyil qolishini aytdi. Yozishdan tashqari nima bilan shugʻullanganini soʻrashganida, „Men ichaman, gap shu“, dedi.

Shaxsiy hayoti

Ackroyd Yelda uchrashgan amerikalik raqqosa Brian Kuhn bilan uzoq muddatli munosabatlarda boʻlgan. 1980-yillarning oxirida asabiy inqirozdan soʻng, Ackroyd Kuhn bilan Devonga koʻchib oʻtdi. Biroq, Kuhga OITS tashxisi qoʻyiladi va 1994-yilda vafot etadi. Shundan soʻng Ackroyd Londonga qaytib keladi. 1999-yilda u yurak xurujiga uchraydi va bir hafta davomida tibbiy komaga yotqizildi.

2004-yilda bergan intervyusida Ackroyd Kuhning oʻlimidan beri hech qanday munosabatda boʻlmaganini va „qayta oila qurmaganidan juda xursand ekanligini“ aytadi.

Adabiy faoliyatidagi ishlari roʻyxati

Sheʼrlari

• 1971 Ouch!
• 1973 London Lickpenny
• 1978 Country Life
• 1987 The Diversions of Purley and Other Poems

Badiiy asarlari

• 1982 The Great Fire of London
• 1983 The Last Testament of Oscar Wilde
• 1985 Hawksmoor
• 1987 Chatterton
• 1989 First Light
• 1992 English Music
• 1993 The House of Doctor Dee
• 1994 Dan Leno and the Limehouse Golem (also published as The Trial of Elizabeth Cree)
• 1996 Milton in America
• 1999 The Plato Papers
• 2000 The Mystery of Charles Dickens
• 2003 The Clerkenwell Tales
• 2004 The Lambs of London
• 2006 The Fall of Troy
• 2008 The Casebook of Victor Frankenstein
• 2009 The Canterbury Tales — A Retelling
• 2010 The Death of King Arthur: The Immortal Legend — A Retelling
• 2013 Three Brothers
• 2020 Mr Cadmus

Badiiy boʻlmagan asarlari

• 1976 Notes for a New Culture: An Essay on Modernism
• 1979 Dressing Up: Transvestism and Drag, the History of an Obsession
• 1980 Ezra Pound and His World
• 1984 T. S. Eliot
• 1987 Dickens' London: An Imaginative Vision
• 1989 Ezra Pound and his World (1989)
• 1990 Dickens
• 1991 Introduction to Dickens
• 1995 Blake
• 1998 The Life of Thomas More
• 2000 London: The Biography
• 2001 The Collection: Journalism, Reviews, Essays, Short Stories, Lectures
• 2002 Dickens: Public Life and Private Passion
• 2002 Albion: The Origins of the English Imagination
• 2003 The Beginning
• 2003 Illustrated London
• 2004 Escape From Earth
• 2004 Ancient Egypt
• 2004 Chaucer (Nan A. Talese, Doubleday: Ackroyd’s Brief Lives)
• 2005 Shakespeare: The Biography
• 2005 Ancient Greece
• 2005 Ancient Rome
• 2006 J.M.W. Turner (Nan A. Talese, Doubleday: Ackroyd’s Brief Lives)
• 2007 Thames: Sacred River
• 2008 Coffee with Dickens (with Paul Schlicke)
• 2008 Newton (Nan A. Talese, Doubleday: Ackroyd’s Brief Lives)
• 2008 Poe: A Life Cut Short (Nan A. Talese, Doubleday: Ackroyd’s Brief Lives)
• 2009 Venice: Pure City
• 2010 The English Ghost
• 2011 London Under
• 2011 The History of England, v.1 Foundation
• 2012 Wilkie Collins (Nan A. Talese, Doubleday: Ackroyd’s Brief Lives)
• 2012 The History of England, v.2 Tudors
• 2014 The History of England, v.3 Civil War (also available as Rebellion: The History of England from James I to the Glorious Revolution)
• 2014 Charlie Chaplin
• 2015 Alfred Hitchcock
• 2016 The History of England, v.4 Revolution
• 2017 Queer City: Gay London from the Romans to the Present Day
• 2018 The History of England, v.5 Dominion
• 2021 The History of England, v.6 Innovation

Televizion ishlari

• 2002 Dickens (BBC)
• 2004 London (BBC)
• 2006 The Romantics (BBC)
• 2007 London Visions (BBC)
• 2008 Peter Ackroyd’s Thames (ITV)
• 2009 Peter Ackroyd’s Venice (BBC)

Qoʻlga kiritgan mukofotlari

• 1984 Fellow of the Royal Society of Literature
• 1984 Heinemann Award (joint winner) for T. S. Eliot
• 1984 Somerset Maugham Award for The Last Testament of Oscar Wilde
• 1984 Whitbread Biography Award for T. S. Eliot
• 1985 Guardian Fiction Prize for Hawksmoor
• 1985 Whitbread Novel Award for Hawksmoor
• 1988 Booker Prize for Fiction — nomination (shortlist) for Chatterton
• 1998 James Tait Black Memorial Prize (for biography) for The Life of Thomas More
• 2001 South Bank Show Annual Award for Literature for London: The Biography
• 2003 British Book Awards Illustrated Book of the Year (Illustrated London shortlisted)
• 2003 Commander of the Most Excellent Order of the British Empire (CBE)
• 2006 Foreign Honorary Member of the American Academy of Arts and Sciences
• 2006 Honorary Doctor of Letters (D.Litt.) from Brunel University.

Yana qarang

• Bolalar uchun badiiy bo'lmagan asar yozuvchilar ro'yxati

Foydalanilgan adabiyotlar

Manbalar

• Stern, Keith „Ackroyd, Peter“, . Queers in History. Dallas, Texas: BenBella Books, Inc., 2009. ISBN 978-1-933771-87-8. 

Havolalar

• Peter Ackroyd at the Internet Book Database of Fiction
• Peter Ackroyd at British Council: Literature
• Works by Peter Ackroyd at Open Library
• Peter Ackroyd at perlentaucher.de — das Kulturmagazin (in German)
• Peter Ackroyd at the Internet Speculative Fiction Database
• Peter Ackroyd at Library of Congress Authorities
• Peter Ackroyd Papers. General Collection, Beinecke Rare Book and Manuscript Library, Yale University.