Piratsetam

Piratsetam (inglizcha: Piracetam nootrop dori vositasi boʻlib, tarixan birinchi boʻlib kashf etilgan (1964-yilda sintez qilingan) va ushbu dorilar guruhining asosiy vakili hissoblanib, hozirgi kunga qadar eng muhimlaridan biri boʻlib qolmoqda^[1]. Kimyoviy tarkibi jihatidan u pirolidonning hosilasi boʻlib, " racetamlar " deb ataladigan oilaning ajdodi hisoblanadi^[2]. Qoʻshma Shtatlarda piratsetam va boshqa nootroplar dori sifatida roʻyxatga olinmagan, chunki ularning demensiya va neyrodegenerativ kasalliklarni davolashda samaradorligi nazorat ostidagi tadqiqotlarda isbotlanmagan. AQShda piratsetam FDA tomonidan tasdiqlanmagan, ammo BAQ sifatida sotiladi. Rossiyada piratsetam koʻplab kasalliklarni davolashda qoʻllanadi, 1999-yildan buyon Yaponiyada kortikal mioklonusni davolash uchun tasdiqlangan, 1992-yildan boshlab u Yevropa Ittifoqida qatʼiy retsept boʻyicha dori sifatida roʻyxatga olingan. SSSRda oʻtkazilgan tadqiqotlarga koʻra, piratsetam kislorod ochligi paytida miya faoliyatini yaxshilaydi va oʻquv jarayonida nerv aloqalarini shakllanishini yaxshilaydi^[3].

Piratsetam -dori vositasi (capsula)

Tavsif

Piratsetam nootrop dorilar guruhining asosiy vakili hisoblanadi. Hozirgi vaqtda uning bir qator toʻgʻridan-toʻgʻri analoglari va gomologlari sintez qilingan (oxiratsetam, etiratsetam va boshqalar), ammo piratsetam ushbu guruhdagi asosiy dori boʻlib qolmoqda. Preparatning taʼsir qilish mexanizmi aniqlanmagan. Uning moʻljallangan taʼsiri hali ham yomon tavsiflangan va klinik sinovlar koʻp yillar oldin oʻtkazilgan boʻlib, hozirda standart hisoblanmaydigan usullardan foydalanilgan.

Farmakologik xususiyatlari

Piratsetam ogʻiz orqali qabul qilinganda yaxshi soʻriladi. Tanaga kiritilganda u turli organlar va toʻqimalarga, shu jumladan miya toʻqimalariga kiradi. Amalda metabolizmga uchramaydi. Buyraklar orqali organizmdan chiqib ketadi.

Samaradorligi

Piratsetamning klinik qoʻllanilishi ilmiy maʼlumotlarga asoslanmagan, uning samaradorligi uchun ishonchli dalillar yetarli emas.

Tadqiqotlar

Baʼzi tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, piratsetam foyda keltirishi mumkin, ammo umuman olganda, demensiya yoki demensiya bilan bogʻliq boʻlmagan kognitiv buzilishlarda foydalanish uchun dalillar yetarli emas. 2004-yilda Cochrane tadqiqotida 11959 ishtirokchi ishtirok etgan 24 ta tadqiqot maʼlumotlarining umumiy tahlili shuni koʻrsatdiki, piratsetam platsebo bilan solishtirilganda, demensiya bilan ogʻrigan bemorlarning, shu jumladan qon tomir kasalliklari va Altsgeymer kasalligi bilan ogʻrigan bemorlarning ahvolini sezilarli darajada yaxshilamadi. Koʻrib chiqish mualliflari, preparatni qoʻshimcha oʻrganish zarur degan xulosaga kelishdi. 2008-yilda Britaniya Tibbiyot fanlari akademiyasining ishchi guruhi, demensiya uchun piratsetamning koʻplab sinovlarida xatolar borligini taʼkidladi. PASS (Piracetam in Acute Stroke Study) randomizatsiyalangan, koʻp markazli, platsebo-nazorat ostida oʻtkazilgan tadqiqot, oʻtkir ishemik insultni davolashda piratsetamning samaradorligini koʻrsatmadi. Piratsetamni qoʻllashning aniqlangan natijalari platseboga oʻxshaydi. Ushbu tadqiqotda bemorlar piratsetamni kuniga 12 gramm dozada qabul qilishgan, terapiya boshlanishi insult boshlanganidan boshlab dastlabki 12 soat ichida amalga oshirilgan. Biroq, qoʻshimcha tahlillar shuni koʻrsatdiki, piratsetamning ijobiy taʼsiri, oʻrtacha va ogʻir (Orgogozo balli 100 balldan 55 dan kam) terapiyani erta (7 soatgacha) boshlagan bemorlarning kichik guruhida namoyon boʻlishi aniqlandi. Yana bir tadqiqot shuni koʻrsatadiki, PASS II, insult boshlanganidan keyin birinchi 7 soat ichida 800 bemorni, piratsetamni kiritish bilan davolangan. Ammo, tadqiqot natijalari hech qachon homiy tomonidan nashr etilmagan. 2012-yilgi Cochrane tekshiruvi, shuningdek, oʻtkir ishemik insultda piratsetamning foydasi haqida dalillar yoʻqligini aniqladilar. 2012-yilgi boshqa Cochrane tekshiruviga koʻra, tugʻruq paytida xomilalik distressda, piratsetamdan foydalanishni baholash uchun maʼlumotlar yetarli emas va 2016-yilgi Cochrane tekshiruviga koʻra, oʻroqsimon hujayrali anemiyada, ogʻriqli inqirozlarning oldini olish uchun ishlatilganda, piratsetamning samaradorligini baholash uchun yetarlicha dalillar yoʻq boʻlgan.

Foydalanish uchun koʻrsatmalar

U markaziy asab tizimining turli kasalliklarida, ayniqsa qon tomirlarining buzilishi va miyaning metabolik jarayonlarining patologiyasi bilan bogʻliq boʻlganlarda miya yarim korteksida yuzaga keladigan metabolik jarayonlarni yaxshilash uchun ishlatiladi. Rus tilidagi manbalarga koʻra, piratsetamning shifobaxsh xususiyatlari uning miyaning integral va intellektual faolligini oshirish, xotirani mustahkamlash, oʻrganish jarayonlarini yaxshilash, miya funksiyalarini tiklash va barqarorlashtirish qobiliyati bilan belgilanadi, shu jumladan keksa odamlarda ham. Nevrologik amaliyotda u miyaning aterosklerozi, qon tomir parkinsonizmi va xotira, diqqat, nutq, bosh aylanishi va boshqalarda, shuningdek miya qon aylanishidagi oʻzgarishlarda, komada va surunkali serebrovaskulyar yetishmovchilik belgilari bilan namoyon boʻladigan boshqa kasalliklarda buyuriladi, miya shikastlanishi va intoksikatsiyadan keyin subkoma, shuningdek, bunday sharoitlardan keyin reabilitatsiya terapiyasi paytida ham buyuriladi^[4]^[5]^[6]. Piratsetam shuningdek, intellektual-mnestik funksiyalarning pasayishi va hissiy-irodaviy sohaning buzilishi bilan birga keladigan asab tizimining kasalliklari uchun ham qoʻllanadi. Psixiatriya amaliyotida, piratsetam turli xil kelib chiqishi nevrotik va astenoadinamikdepressiv holatlar boʻlgan bemorlarda; klinik koʻrinishida- adinamiya, asteniya, gipoxondriya buzilishlari; fikrlashda kechikish hodisalari, shuningdek, shizofreniya bilan ogʻrigan bemorlarda, psixoorganik sindrom bilan kasallangan insonlarda, turli xil etiologiyali, qarilik va atrofik jarayonlar va turli xil ruhiy kasalliklarni kompleks davolashda qoʻllab kelinadi. Piratsetamning terapevtik taʼsiri keksa va keksa yoshdagi bemorlarda, yurak-qon tomir kasalligi boʻlgan bemorlarda daʼvo sifatida qoʻllanadi^[7]. Preparatni qoʻllashda, antianginal dorilar taʼsirining kuchayishi, nitrogliseringa boʻlgan ehtiyojning pasayishi va yurak yetishmovchiligi belgilarining regressiyasi qayd etilgan^[8]. Preparat bolalar amaliyotida turli xil serebrastenik, ensefalopatik kasalliklar, xotira buzilishi, aqliy zaiflik va boshqalar uchun ham qoʻllanilishi mumkindir. Shuningdek, oʻtkir virusli neyroinfeksiyalarda, gipoksiya va miya ishemiyasining taʼsirini kamaytirish uchun piratsetamni qoʻllash maqsadga muvofiqligi haqida ham aytilgandir^[9]. Piratsetam, alkogolizm va giyohvandlikda, shuningdek, alkogol, morfin, barbituratlar bilan oʻtkir zaharlanish holatlarida va deliriy holatlarni yengillashtirish uchun ham ishlatiladi. Piratsetamni spirtli ichimliklarni isteʼmol qilishning oʻtkir taʼsirini yengillashtiradigan dorilar majmuasida qoʻllash, miya qon tomirlarining buzilishining ogʻirligini kamaytiradi, bosh ogʻrigʻini, bosh aylanishini, apatiyani, uyquchanlikni kamaytiradi^[10]. Surunkali alkogolizmda piratsetam asteniya, intellektual-mnestik va boshqa ruhiy kasalliklar taʼsirini kamaytirish uchun ham buyuriladi. Piratsetamning antidepressantlarning taʼsirini kuchaytirishi va birgalikda qoʻllanganda ularning samaradorligini oshirishi mumkinligi haqida dalillar ham mavjuddir^[11]. Antigipoksik taʼsir bilan bogʻliq holda, rus tilidagi manbalar mualliflari, ishemik insult va miokard infarkti boʻlgan bemorlarni kompleks davolashda piratsetamdan foydalanishni tavsiya etadilar^[12].

Qoʻllash mumkin boʻlmagan holatlar (qarshi koʻrsatmalar)

Piratsetam va pirolidon hosilalariga yuqori sezuvchanlik;
gemorragik insult
og'ir buyrak yetishmovchiligi (kreatinin klirensi 20 ml / min dan kam),
hayajonlangan depressiya,
Xantington kasalligi,
homiladorlik,
emizikli ayollar,
1 yoshgacha bo'lgan bolalar.

Ilova cheklovlari

Gemostazning buzilishi, ogʻir qon ketish, katta jarrohlik operatsiyalari; gipertiroidizm; epilepsiya. Preparatni ogʻir miya aterosklerozi boʻlgan odamlar qabul qilmasligi kerak, chunki preparat taʼsiri ostida asab toʻqimalarida metabolizmning kuchayishi demensiya belgilari namoyon boʻlishining kuchayishiga va kognitiv funksiyalarning qaytarilmas yomonlashishiga olib kelishi mumkin. Bu holat miya tomirlarining metabolitlarning yetarli oqimini taʼminlay olmasligi tufayli yuzaga keladi. Nevrotik reaksiyalarga moyil boʻlgan odamlar, preparatni uzoq muddat qoʻllash bilan uyqu buzilishiga (asosan uyqusizlik) va konsentratsiyaning yomonlashishi tufayli intellektual funksiyalarning bilvosita pasayishiga olib keladigan tashvish darajasini oshirishini hisobga olishlari kerakdir. Homiladorlik va laktatsiya davrida qoʻllash: davolanish muddati davomida emizishni to'xtatish kerak.

Farmakodinamikasi

Nootropilning taʼsir qilish mexanizmi toʻliq aniq emas. Raketamlarning AMPA glutamat retseptorlariga modulyatsiya qiluvchi taʼsiri koʻrsatilgan. Adabiyotda biologik membranalar suyuqligining ortishi va trombotsitlar agregatsiyasining kamayishi tasvirlangan. Hujayraga kaltsiy kirishining koʻpayishi koʻrsatilgan (taʼsiri munozarali, ammo shuning uchun preparat PASS tadqiqotida oʻtkir ishemik insultli bemorlarning oʻlimini oshirgan).

Farmakokinetika

Nootropil yaxshi soʻriladi, organlar va toʻqimalarga osongina kirib boradi. Bioavailability - taxminan 95%. Qondagi maksimal kontsentratsiya 30-60 daqiqada sodir boʻladi. Organizmda deyarli metabolizmga uchramaydi, plazma oqsillari bilan bogʻlanmaydi. Ehtimol, miya yarim korteksining toʻqimalarida pirasetamning tanlab toʻplanishi mavjuddir. Yarimparchalanish davri 4,5 soatni tashkil qiladi (7,7 soat - miyadan), buyrak yetishmovchiligi bilan uzayadi.

Nojoʻya taʼsiri

Asab tizimi va hissiy organlardan: giperkineziya (>1%), asabiylashish (>1%), uyquchanlik (<1%), depressiya (<1%), asteniya (<1%), qo'zg'alish, tajovuzkor xatti-harakatlar, uyqu buzilishi, bosh aylanishi, bosh og'rig'i, libido ortishi, tremor.
Koronar yetishmovchilikning kuchayishi;
ko'ngil aynishi, qusish, diareya, qorin og'rig'i;
vazn ortishi (>1%);
terining yuqori sezuvchanlik reaksiyalari.

Oʻzaro boshqa dorilar bilan taʼsiri

Psixostimulyatorlar, bilvosita antikoagulyantlar, qalqonsimon bez gormonlarining markaziy taʼsirini kuchaytiradi (tremor, tashvish, asabiylashish, uyqu buzilishi, tartibsizlik). Neyroleptiklar bilan birgalikda, ekstrapiramidal zararlanishni zoʻravonligini oshiradi.

Dori miqdorini oshirib yuborish

Piratsetam juda past toksiklikka ega moddadir, vena orqali yuborilganda, kalamushlarda LD50 10,6 g/kg ni tashkil qiladi. Alomatlar: Mumkin bo'lgan yon ta'sirlarning kuchayishi. Davolash: Oshqozonni yuvish,faollashtirilgan ko'mir qabul qilish, simptomatik davolash, gemodializ mumkin (samaradorlik 50-60%); maxsus antidot yo'q.

Shuningdek koʻring

ampakinlar
Raceta Racetams Oʻ8lll OʻMiyaningms
Nootropik dorilar

Manbalar

↑ Машковский 2005.
↑ S. Shorvon. Pyrrolidone derivatives // The Lancet, 2001, V. 358, P. 1885—1892.
↑ Каркищенко, Николай Николаевич. Психоунитропизм лекарственных средств - М.: Медицина, 1993. ISBN 5-225-02213-8
↑ Весельекий И. Ш., Воронюк М. И. Влияние пирацетама на центральную гемодинамику у больных атеросклерозом с дисциркулярной энцефалопатией. // Клин. мед.— 1986. — № 6. — С. 41—44
↑ Шарава Е. В., Потапов А. А., Куликов М. А. Влияние пирацетама на функциональную активность головного мозга у больных с черепно-мозговой травмой. // Журн. невропатол. и психиатр. — 1988 — № 5. — С. 42—48
↑ Эниня Г. И.,. Тимофеева Т. Н. Пирацетам и показатели церебральной гемодинамики, липидного обмена и реологических свойств крови при начальных формах нарушения мозгового кровообращения. // Журн. невропатол. и психиатр. — 1990. — № 11 — С. 20—23.
↑ Пименов Л. Т., Калинина С. А., Чуршин А. Д. Клиническая и гемодинамическая эффективность пирацетама (ноотропила) у больных ишемической болезнью сердца в пожилом и старческом возрасте на поликлиническом этапе реабилитации. // Кардиол. — 1992. — № 5. — С. 35—38
↑ Пименов Л. Т., Чуршин А. Д., Ежов А. В. О способности пирацетама и токоферола ацетата потенцировать клиническую эффективность антиангинальных препаратов у больных ишемической болезнью сердца. // Клин. мед. — 1997. — № — С. 32—35.
↑ Нисс А. И., Уманский К. Г. и др. Об эффективности лечения пирацетамом острых вирусных нейроинфекций. // Журн. невропатол. и психиатр. — 1985. — № 2. — С. 189—195.
↑ Энтин Г. М.. Лечение алкоголизма. М.: Медицина, 1990.
↑ Машковский М. Д., Андреева Н. И., Паршин В. А. Влияние пирацетама на действие антидепрессантов. // Журн. невропатол. и психиатр. — 1989. —№ 2. — С. 129—131.
↑ Лещинский Л. А., Пименов Л. Т., Фёдоров В. С. Лечебное применение пирацетама у больных инфарктом миокарда. // Кардиол. — 1987. — № 2 — С. 46—49.

Adabiyotlar

Машковский М. Д. Лекарственные средства. — 15-е изд. — М.: Новая Волна, 2005. — С. 111-115. — 1200 с. — ISBN 5-7864-0203-7.
Giurgea C. E. Vers une pharmacology de l’active entegrative du cerveau. Tentative du concept nootrope en psychopharmacologie (фр.) // Actualites Pharmacologiques. — Paris, 1972. — Livr. 25. — P. 115–156. — ISSN 0567-8854. — PMID 4541214.
Воронина Т. А. Серединин С. Б. Ноотропные препараты, достижения и новые проблемы // Экспериментальная и клиническая фармакология : Журнал. — М.: Фолиум, 1998. — Т. 61, № 4. — С. 3—9.
Giurgea C. and Salama M. Nootropic Drugs (англ.) // Progress in Neuro Psychopharmacology. — Pergamon Press, 1977. — P. 235-247.
Giurgea C. E. A Drug for the Mind (англ.) // Chemtech. — 1980. — June. — P. 360-365.

[FOOTNOTEМашковский2005-1] Машковский 2005.

[2] S. Shorvon. Pyrrolidone derivatives // The Lancet, 2001, V. 358, P. 1885—1892.

[Каркищенко-3] Каркищенко, Николай Николаевич. Психоунитропизм лекарственных средств - М.: Медицина, 1993. ISBN 5-225-02213-8

[4] Весельекий И. Ш., Воронюк М. И. Влияние пирацетама на центральную гемодинамику у больных атеросклерозом с дисциркулярной энцефалопатией. // Клин. мед.— 1986. — № 6. — С. 41—44

[5] Шарава Е. В., Потапов А. А., Куликов М. А. Влияние пирацетама на функциональную активность головного мозга у больных с черепно-мозговой травмой. // Журн. невропатол. и психиатр. — 1988 — № 5. — С. 42—48

[6] Эниня Г. И.,. Тимофеева Т. Н. Пирацетам и показатели церебральной гемодинамики, липидного обмена и реологических свойств крови при начальных формах нарушения мозгового кровообращения. // Журн. невропатол. и психиатр. — 1990. — № 11 — С. 20—23.

[7] Пименов Л. Т., Калинина С. А., Чуршин А. Д. Клиническая и гемодинамическая эффективность пирацетама (ноотропила) у больных ишемической болезнью сердца в пожилом и старческом возрасте на поликлиническом этапе реабилитации. // Кардиол. — 1992. — № 5. — С. 35—38

[8] Пименов Л. Т., Чуршин А. Д., Ежов А. В. О способности пирацетама и токоферола ацетата потенцировать клиническую эффективность антиангинальных препаратов у больных ишемической болезнью сердца. // Клин. мед. — 1997. — № — С. 32—35.

[9] Нисс А. И., Уманский К. Г. и др. Об эффективности лечения пирацетамом острых вирусных нейроинфекций. // Журн. невропатол. и психиатр. — 1985. — № 2. — С. 189—195.

[10] Энтин Г. М.. Лечение алкоголизма. М.: Медицина, 1990.

[11] Машковский М. Д., Андреева Н. И., Паршин В. А. Влияние пирацетама на действие антидепрессантов. // Журн. невропатол. и психиатр. — 1989. —№ 2. — С. 129—131.

[12] Лещинский Л. А., Пименов Л. Т., Фёдоров В. С. Лечебное применение пирацетама у больных инфарктом миокарда. // Кардиол. — 1987. — № 2 — С. 46—49.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]