Qarabutaq (Ayteke bi tumani)

Qarabutaq
Qarabutaq; Qarabutaq
	49°57′0″N 60°07′0″E / 49.95000°N 60.11667°E
Mamlakat	Qozogʻiston
Rasmiy til(lar)i	qozoq
Aholisi	2 601 (2 009)
Avtomobil kodi	04 (oldin D)

Qarabutaq (qozoqcha: Қарабұтақ) — Qozogʻiston Respublikasining Aqtoʻbe viloyati Aytekebiy tumanidagi qishloq. Qorabutoq qishloq okrugi maʼmuriy markazi. U Komsomolskoye qishlogʻi markazidan taxminan 59 km janubi-gʻarbda, Qorabutoq daryosining Irgʻiz daryosiga quyilishidan uncha uzoq boʻlmagan joyda joylashgan^[1]. KATO kodi — 153453100^[2].

Tarixi

1848-yilda A. I. Boʻtakovning Orol ekspeditsiyasi paytida Qorabutoq va Irgʻiz daryolarining qoʻshilishi yaqinida qalʼa barpo etilgan. Orskdan Rayim qal’asiga boradigan yoʻlda joylashgan yangi istehkom Rossiya imperiyasining Orol dengizi yoʻnalishida barpo etilishi va rivojlanishiga hissa qoʻshishi kerak edi. Ushbu binoga tamal toshini qoʻyish 1848 yil 13-14 mayda shtab-kapitan K. I. Gern boshchiligida boʻlib oʻtdi. Qurilgan istehkom Qora-Butak deb atalgan. 24-dekabrda ishni muvaffaqiyatli yakunlagani uchun Gern 2-darajali Aziz Anna ordeni bilan taqdirlandi^[3].

Butakov ekspeditsiyasi bilan birga yetib kelgan Qora-Butakda kichik garnizon joylashgan edi. Ekspeditsiyaga hamroh boʻlgan askarlar orasida Taras Shevchenko ham bor edi, u yangi istehkomning bir nechta akvarel eskizlarini yaratdi^[3].

19-asrning ikkinchi yarmida Qora-Butak qalʼasi orqali Orsk-Ak-Mechet (hozirgi Qiziloʻrda) yoʻli yotqizilgan. 19-asr oxirida Qoraboʻtak Irgiz uyezdidagi savdo shaharchasiga aylandi. Bu vaqtga kelib maktab va shifoxona qurilgan edi. 20-asr boshlarida qishloq yangi tashkil etilgan Qorabutoq volostining markaziga aylandi^[3].

1960-yillarning boshlariga kelib, qal’a butunlay vayron qilingan va zamonaviy qishloq undan ancha uzoqda joylashgan^[4].

Aholisi

1910-yilda qishloqda 55 ta xonadon va 314 kishi istiqomat qilgan^[5].

1999-yilda qishloq aholisi 3892 kishi (1886 erkak va 2006 ayol)edi^[6]. 2009-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, qishloqda 2601 kishi (1269 erkak va 1332 ayol) yashagan^[6].

Infratuzilmasi

Qishloqda Taras Shevchenko nomidagi oʻrta maktab, kutubxona, qishloq muzeyi bor. Maktabda Ukraina madaniyati to‘garagi tashkil etildi^[7].

Mashhur insonlari

Kuanyshalin, Jasaral Minajadinovich — Qozogʻiston jamoat arbobi.

Tasviriy sanʼat

Shevchenko Qora-Butak qal’asining bir nechta tasvirlaridan tashqari, qal’a yonida oʻsgan yolgʻiz daraxt — Jangis-ogʻochni tasvirlagan. Shevchenko asarlari boʻyicha ekspert Leonid Bolshakovning soʻzlariga koʻra, mahalliy aholi uzoq vaqt davomida Shevchenko xotirasiga bagʻishlangan daraxtni muqaddas deb eʼzozlashgan, ammo 1950-yillarda u yashin urishi tufayli vayron qilingan .