SS Oqqushsimon Yulduz
SS Oqqushsimon (UGSS) oʻzgaruvchan yulduz ilk kashf etilgan SS Oqqush nomi bilan atalgan mitti yangi yulduzlarni uchta kichik toifadan biridir. Ushbu yulduzlar amplitudasi 2m dan 6m gacha boʻlgan porlashlarni hosil qiladi, 1 dan 2 kungacha davom etib, soʻng bir necha kundan keyin asl koʻrinishiga qaytadi. Porlash orasidagi oʻrtacha interval 10 kundan bir necha yilgacha. Aksariyat SS Oqqush yulduzlari turli xil qisqa va uzun chaqnashlarning aralashmasini koʻrsatsa ham, ikkinchisi SU Katta Ayiq yulduzlarining supermaksimasidan sezilarli darajada farq qiladi[1].
1970-yillarda birinchi boʻlib J. Smak, keyin esa J. Osaki saqlash diski gipotezasi bilan chiqdi, unda „sovuq“ yulduzdan diskka materiya oqimi doimiy tezlikda sodir boʻladi, materiya diskda toʻplanadi va vaqti-vaqti bilan oq mitti yuzasiga tashlanadi. Yonuvchanlik diskning baʼzi (oʻsha paytda hali aniqlanmagan) beqarorligi tufayli diskdan oqib oʻtadigan materiya tezligining oshishi natijasida yuzaga keladi. Keyinchalik F. Mayer va E. Meyer-Hofmeister mitti nova disklarning termal beqarorligi mexanizmini taklif qildi. Disk ikkita barqaror holatda boʻlishi mumkin. „Sovuq“ holatda diskdagi vodorod neytral hisoblanadi. Disk moddasining yopishqoqligi past va oq mitti ustiga toʻplanish tezligi nisbatan past. Ikkilik tizimning qizil komponentidan oqib chiqadigan massaning asosiy qismi diskda toʻplanadi, uning massasi va sirt zichligi asta-sekin oʻsib boradi. Nihoyat, sirt zichligi kritik qiymatga etadi. Yuqori sirt zichligida disk sovuq holatda boʻlolmaydi, „issiq“ disk holatiga oʻtish sodir boʻladi. Diskdagi vodorod endi ionlangan. Bunday holda, zichlanish keskin oshadi, toʻplanish tezligi oshadi va mitti portlashi paydo boʻladi. Biroz vaqt oʻtgach, kritik sirt zichligiga erishiladi, disk „sovuq“ holatga qaytadi va miltillash tugaydi. Taʼriflangan holat koʻp marta takrorlanadi, bu UGSS tipidagi mitti novalarning kvazi-davriy portlashlari deb tushuntiradi[2].
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ „SS Cygni star“. David Darling Encyclopedia. 2012-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. (ingl.)
- ↑ Н.Н.САМУСЬ. „ВЗРЫВНЫЕ И НОВОПОДОБНЫЕ ПЕРЕМЕННЫЕ ЗВЕЗДЫ“ (ru). ПЕРЕМЕННЫЕ ЗВЕЗДЫ. ГАИШ МГУ. 2012-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.