Salimiya masjidi (Üsküdar)
Salimiya masjidi (turkcha: (Büyük) Selimiye Camii; oʻzbekcha: Buyuk Salim masjidi) – Turkiyaning Istanbul shahri, Üsküdar tumani, Salimiya kazarmasi yaqinida joylashgan masjid. Yodgorlik Usmonli imperiyasi sultoni Salim III (hukmronlik yillari: 1789—1807) tomonidan 1801—1805-yillarda qurdirilgan.
| Masjid | |
 | |
| Mamlakat |  Turkiya
|
| Istanbul | Üsküdar |
| Koordinatalar | 41°00′35″N 29°01′00″E / 41.00966°N 29.01655°E |
| Masjid turi | Masjid |
| Meʼmoriy uslub | Usmonli meʼmorchiligi |
| Binokorlik | 1801—1805 |
| Minoralar soni | 2 |
| Minoralar soni | 2 |
| Qurilish materiali | marmar, yoʻnilgan tosh |
 Salimiya masjidi (Üsküdar) Vikiomborda
| |
Tarixi
tahrir
Salimiya masjidi majmuasi 1801—1805-yillarda Salim III tomonidan qurdirilgan[1]. Bino 1800—1803-yillar orasida qurilgan eng katta Usmonli kazarmasi – Salimiya kazarmasining yonida joylashgan[1]. Masjid 1812-yilda isyonchi yanicharlar tomonidan yoqib yuborilgan[1], lekin 1825—1828-yillarda Mahmud II tomonidan toshdan qayta tiklangan, 1842—1853-yillarda Abdulmajid I tomonidan masjid hududi kengaytirilib, hozirgi koʻrinishga keltirilgan[2]. Kazarma Usmonli meʼmorchiligidagi yangi bino turlaridan biri boʻlib, Salim III ning „Nizom-I Cedid“ (Yangi tartib) islohotlari natijasida yuzaga kelgan, gʻarb uslubidagi yangi armiyaning bir koʻrinishi boʻlgan. Salim III ning kazarma va masjid majmuasini qurdirishi, ehtimol, kattaroq rejaning bir qismi boʻlib, qisman "Nizom-I Cedid"ning timsoli boʻlishi mumkin[1].
Masjid qurilishida 3 nafar bosh meʼmor xizmat qilgan, ammo asosiy meʼmor nasroniy duradgori Foti Kalfa boʻlgan deb taxmin qilinadi[1]. Masjid külliye (xayriya majmuasi) tarkibiga kirgan, shuningdek majmuada maktabxona (boshlangʻich maktab), muvakkitxona (vaqtni hisob-kitob qiluvchi xona), favvora va hammom ham mavjud boʻlgan[1]. Bugungi kunda masjid oʻzining asl koʻrinishida saqlanib qolgan[1]. Uning minoralari esa 1822-yilda qayta qurilgan[3].
Arxitekturasi
tahrir
Masjid XVIII asrda mashhur meʼmorchilik uslublaridan biri boʻlgan Usmonli barokko uslubida yuqori sifatli toshdan bunyod etilgan[1]. Bino dizaynida Salim III dan oldingi sulton Abdulhamid I tomonidan qurilgan Beylerbeyi masjidining (1777—1778) taʼsiri sezilib turadi, shuningdek, masjidda keng va koʻp qavatli sulton xonalari (bir xil shaxsiy dam olish xonasi va sultonning qabul qilish maydoni) mavjud boʻlgan[1]. Namoz oʻqish zali bitta katta gumbaz bilan qoplangan boʻlib, burchaklarida bagʻallar mavjud. Odatda, oldingi masjidlar ichida mavjud boʻlgan yon galereyalar Salimiya masjidida namoz oʻqish zalidan butunlay tashqariga, binoning tashqi tomoni boʻylab koʻchirilib, ichki maydonning kengayishiga sabab boʻlgan[1]. Namozxonaning orqa tomonida, mehrobning roʻparasida masjid, galereya va balkon joylashgan. Namozxonaga kiraverishning oʻng tomonida joylashgan sulton va uning oilasi uchun qurilgan shaxsiy namoz oʻqish zali (Hünkâr Mahfili) masjidning yon devoriga toʻliq birlashgan[1].
Salimiya masjidi oʻzining yuqori sifatli tosh bezaklari bilan ajralib turadi. Marmardan ishlangan minbar va mehrobda oʻyib ishlangan barokko naqshlari mavjud[2]. Masjid arkadalarining ustunlari ioni orderiga ega[3]. Masjidga bezak berishda qoʻllangan XVIII asrga xos uslublardan biri bu masjidning burchak minoralarida toshga oʻyib ishlangan kichik bezakli qush uylari hisoblanadi[4].
- Masjidning tashqi va ichki koʻrinishi
-
Masjid tashqi galereyasining yon tomondan koʻrinishi -
Masjiddagi sulton pavilonining qanot qismlaridan biri -
Masjidning tashqi qismidagi toshga oʻyib ishlangan qush uylaridan biri -
Masjidning kirish portali -
Masjidning ichki koʻrinishi, mehrob tomon -
Ichki qism, galereya tomon -
Masjid gumbazining koʻrinishi -
Sulton uchun qurilgan maxsus qism (yuqori oʻngda) -
Masjid mehrobi -
Minbar detallari -
Masjiddagi barokko uslubidagi ioni orderi
Hammom
tahrirSalimiya Hammomi deb nomlanuvchi ushbu hammomdan bir paytlar masjidga tashrif buyurganlar ham, kazarmadagi askarlar ham foydalangan. 2018-yilda binoni restavratsiya qilish hamda uni kutubxona va restoranga aylantirish boʻyicha ishlar boshlangan. Qurilish ishlari nihoyasiga yetgach, 2021-yilda omma uchun rasman ochilgan[5].
Manbalar
tahrir- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 Rüstem 2019.
- ↑ 2,0 2,1 Kuban 2010.
- ↑ 3,0 3,1 Goodwin 1971.
- ↑ Ekinci. „Birdhouses: Miniature mansions of Istanbul“ (en-US). Daily Sabah (2016-yil 21-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 21-sentyabr.
- ↑ „Tarihi Selimiye Hamamı kütüphaneye dönüştürüldü“ (tr). www.ntv.com.tr. Qaraldi: 2022-yil 4-sentyabr.
Adabiyotlar
tahrir- Goodwin, Godfrey. A History of Ottoman Architecture. Thames & Hudson, 1971. ISBN 0-500-27429-0.
- Kuban, Doğan. Ottoman Architecture. Antique Collectors' Club, 2010. ISBN 9781851496044.
- Rüstem, Ünver. Ottoman Baroque: The Architectural Refashioning of Eighteenth-Century Istanbul. Princeton University Press, 2019. ISBN 9780691181875.