Abdulhamid I
Abdülhamid I, Abdul Hamid I, Abd Al-Hamid I (عبد الحميد اول, `Abdü’l-Ḥamīd-i evvel; turkcha: Birinci Abdülhamit; 20 Mart 1725 – 7 Aprel 1789) – Usmonlilar imperiyasining 27-sultoni (1773–1789)[2].
| Abdulhamid I عبد الحميد الاول | |
 | |
| Tughra of Abdülhamid I.JPG | |
.svg){kind=small} Usmonlilar imperiyasi podshohi, xalifasi, ikki muqaddas masjid xodimi | |
| Hukmronligining boshlanishi: | 1773-yil 24-dekabrdan |
|---|---|
| Hukmronligining tugashi: | 1789-yil 7-aprelgacha |
| Oʻtmishdosh: | Mustafo III |
| Voris: | Salim III |
| Tugʻilgan sanasi: | 20-mart 1725-yil[1] |
| Tugʻilgan joyi: | Istanbul, Usmonlilar imperiyasi |
| Vafot sanasi: | 7-aprel 1789-yil (64 yoshda) |
| Vafot joyi: | Istanbul, Usmonlilar imperiyasi |
Hayoti
tahrir
Abdulhamid Ahmadning oʻgʻli boʻlib, 1774-yil 21-yanvarda ukasi Mustafo III oʻrniga taxtga oʻtirdi.
Saroyda uzoq vaqt yolgʻiz qolish Abdulhamidni taqvodor, xudodan qoʻrqadigan va qaror qabul qilishda sokin odamga aylantirdi. Uning hukmronligi davrida davlatning moliyaviy imkoniyatlari shu darajaga yetdiki, yangichalarning muntazam maoshlarini toʻlash uchun mablagʻ yoʻq edi.
Rossiya imperiyasi bilan muqarrar urush uning taxtga oʻtirganidan bir yil oʻtmay tugadi va Kozludjada Usmonlilarning magʻlubiyatiga olib keldi. 1774-yil 21-iyulda Kuchuk-Qaynarji shartnomasiga koʻra, Rossiya Imperiyasi Qora dengizda harbiy kuchlarga ega boʻlish, dengiz floti, Bolqon va Qrimdagi Usmonli imperiyasining musulmon boʻlmagan fuqarolariga oʻz taʼsirini kengaytirish huquqiga ega boʻldi. Jiddiy magʻlubiyatlar uni maʼmuriy va harbiy islohotlarni amalga oshirishga majbur qildi.
Suriya va Morea qoʻzgʻolonchilariga qarshi kurashdagi baʼzi muvaffaqiyatlar Qrimning yoʻqotilishining oʻrnini bosa olmadi, rus imperatori tez orada uni butunlay qoʻshib olishni rejalashtirgan. 1783-yilda Qrim Rossiya imperiyasi tarkibiga kirdi. Usmonli davlati yangi urushga mutlaqo tayyor emas edi, lekin Kuchuk-Kaynardji tinchligining bunday ochiq-oydin buzilishidan gʻazablangan jamoatchilik Rossiya imperiyasiga urush eʼlon qilishni talab qildi. 1787-yili Rossiya imperiyasi bilan urush boshlandi, unda Avstriya ham qatnashdi. Biroq, Avstriya imperatori Iosif II Buyuk imperator Yekaterinaga toʻliq moyil boʻlib, uning Qrimga hujumiga hissa qoʻshdi. 1788-yil Ochakov ruslarniki boʻldi.
Ochakov qulaganidan 4 oy oʻtib, 64 yoshida Istanbul imperator saroyida insultdan (apopleksiya) vafot etdi.
Joriyalari
tahrir- Ayshe Kadın-efendi (vaf. 1775)[3]
- Ruxshoh Hatice kadin[4]
- Binnaz kadin-efendi (vaf. 1823)[3]
- Mehtabe kadin-efendi[5] (sobiq Kalfa)
- Muteber Kadin-afendi[5]
- Aishe Sineperver Sulton (vaf. 1828-yil 11-dekabr)[4]
- Nakshidil Sulton (1766 – 1817-yil 22-avgust)[5]
- Aishe Kadın Afandi (vaf. 1784)[4]
- Aishe Kadin Afandi (vaf. 1824 /1825)[4]
- Fatma Shebsefa kadin-afandiy (vaf. 1805)[4]
- Hatice Kadin Afandi (vaf. 1807)[3]
- Humashah kadin-afandiy (vaf. 1778)[3]
- Mislinayab kadin-afandi[5]
- Nevres Kadın afendi (vaf. 1797)[5]
- Nyuxetseza Kadın-efendi (vaf. 4-iyun 1850)[3]
- Dilpezir kadin afandi[5]
- Nomaʼlum (vaf. 1829-yil 19-yanvar)
Farzandlari
tahrir- Abdulloh (1775; oʻlik tugʻilgan)[4]
- Mehmed (21/22-avgust 1776 – 20-fevral 1781; onasi – Humashah Kadin-efendi)[3]
- Ahmad (8/12-dekabr 1776 – 29-oktyabr 1778)[3]
- Abdurahim (1777; oʻlik tugʻilgan)[4]
- Sulaymon (1779-yil 17-mart – 1786-yil 19-yanvar)[3]
- Mustafo (1779-yil 8-sentyabr – 1808-yil 16-noyabr/1828-yil 11-dekabr; onasi – Aysha Senieperver Sulton)[3]
- Abdulaziz (1779; oʻlik tugʻilgan)[4]
- Selim (1779 – bolaligida vafot etgan)
- Nusret Mehmed (1782-yil 20-sentyabr – 21/22 [3] oktyabr 1785 yil)
- Murod (1783-yil 22-oktyabr – 1785-yil 21-fevral; onasi – Naqshidil Sulton)[6]
- Alemshoh (1784-yil 11-dekabr – 1786-yil fevral)
- Mahmud (1785-yil 20-iyul – 1839-yil 1-iyul; onasi – Naqshidil Sulton)[3]
Manbalar
tahrir- ↑ Hoiberg, Dale H., ed (2010). "Abdulhamid I". Encyclopædia Britannica. I: A-ak Bayes (15th nashri). Chicago, IL: Encyclopædia Britannica Inc.. 22 b. ISBN 978-1-59339-837-8.
- ↑ Derman Sabancı. „27. Osmanlı padişahı Sultan I. Abdülhamid'in eserleri“. Islamic Manuscripts (2002). 2016-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 5-sentyabr.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 Süreyya, 1 Cild 1996.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Alderson 1956.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Uluçay 1985.
- ↑ Sarıcaoğlu 2006.