Saraxs jangi (1459-yil)

Saraxs jangi 1459-yil mart oyida Marv va Saraxs o'rtasidagi jarliklardan iborat yerda bo'lib o'tgan jang hisoblanadi.

U Abu Said Mirzo boshchiligidagi Samarqand temuriylari va uning Oʻrta Osiyo taxtiga raqib boʻlgan Xuroson va Marv temuriylari ittifoqi oʻrtasida kurash olib bordi, xususan: Alo ad-Davlo Mirzo, uning o'g'li Ibrohim Mirzo va Sulton Sanjar Mirzo kabi lashkarboshilarga qarshi yangi strategik usullarni qo'llagan.

Urush foni

Hirotda temuriylar hokimiyatining zaifligini anglagan Qoraqo‘yunlu Jahonshoh 1458-yil 28-iyunda shaharga bostirib kirdi va shaharni o‘sha paytda Ibrohim Mirzoning otasi Ala ad-Davla Mirzo egallab oldi. Yosh va tajribasiz Abu Said Mirzo bu mag'lubiyatdan so'ng ancha vaqt o'ziga kela olmadi. Jahonshoh Hirotni egallab olgandan so‘ng o‘zining Qoraqo‘yunlu podshohligi ichidagi bosimlar hamda Oqqo‘yunlu Uzun Hasanning tobora kuchayib borayotgan tahdidi tufayli qiyin ahvolga tushib qoldi. Keyinroq esa bu bosimlar tufayli davlatni saqlab qola olmadi. U oʻz davlati chegaralarini Abu Said Mirzo bilan muzokara olib borishga majbur boʻlgan va muzokaralardan soʻng Jahonshoh hududiy chegaralarni Shohruh davridagi holatiga qaytarishga qaror qilgan. Vaziyatdan unumli foydalanib qolgan Ala ad-Davla Mirzo shu bahona davlat chegaralarini kengaytirib oldi. Shunday qilib, Xuroson, Mozandaron va Jurjon temuriylarga qaytarildi, Abu Said Mirzo esa 1458-yil 22-dekabrda Hirotni ikkinchi marta egallab oldi.

Turkmanlar hududni tark etayotib, Xurosonni vayron qilishdi va Abu Said Mirzo Hirotni egallash uchun kelganida, xalq qamal tufayli og'ir ahvolga tushib qolgan edi. Abu Said Mirzo ularning qoʻrquvini yoʻqotish uchun qoʻshinining katta qismini Buxoro tomon qaytarib yubordi. Uning Samarqand podshohligiga da’vogarlari, ya’ni Alo ad-Davla mirzo, o‘g‘li Ibrohim Mirzo va Sulton Sanjar Mirzo o‘z mavqei zaiflashganini ko‘rib, ittifoq tuzib, fursatdan foydalanib, uni bir marta yo‘q qilishga qaror qildilar. Ular Saraxsda uchrashishni va u yerdan Hirotga hujum qilishni rejalashtirdilar. 

Abu Said Mirzo bu g'alayon haqida maʼlumot olgach, son jihatdan koʻp boʻlishiga qaramay, bu tahdidni toʻgʻridan-toʻgʻri qarshi olishga va unga qoʻshimcha kuchlar joʻnatishga qaror qildi.

Jang

Saraxs jangi Marv va Saraxs oʻrtasida Alo ad-Davla mirzo, Ibrohim mirzo va Sulton Sanjar Mirzoning avangardlari paydo boʻlganida vujudga kelgan bahsli vaziyat edi. Jang chiziqlari chizilgan va keskin jang boshlangan, uchchala amir qo'shinlari hujumga shay holtga keltirilgan edi. Amir Ali Forsiy va amir Sayid Osil qo‘l ostida Abu Said Mirzoga o‘z vaqtida qo‘shimcha kuchlar yetib keldi, ular yordamida u dushmanlarini mag‘lub etdi. Amir Ali Forsiy va Amir Sayid Asil Mazniyonga qochgan Alo ad-Davla Mirzo va Ibrohim Mirzoni ta’qib qilish uchun yuborilgan, Sulton Sanjar Mirzo esa qo‘lga olinib, qatl etilgan.

1460-yilda Ibrohim Mirzo, 1461-yilda esa Alo ad-Davlo Mirzo vafot etdi va bu bilan Movarunahrda vujudga kelgan yakkalik hokimyat talashuvlari, ichki qarshiliklar tugadi.