Toshkent kadet korpusi

Toshkent kadet korpusi
Toshkent kadet korpusi
Koordinatalar	41.31027778_N_69.30138889
Turi	Maktab
Asos solinishi	1900-yil
Tugatilishi	1918-yil
	Toshkent kadet korpusi Vikiomborda

Toshkent kadet korpusi – Rossiya imperiyasining Toshkent shahridagi harbiy taʼlim muassasasi.

1900—yilda 2-Orenburg kadet korpusiga tayyorgarlik maktabi sifatida ochilgan, 1904—yilda kadet korpusiga aylantirilgan.

Maktab ochilishi

1899-yil iyul oyida imperator Nikolay II Harbiy kengashning 2-Orenburg kadet korpusining tayyorlov maktabini tashkil etish toʻgʻrisidagi nizomini tasdiqladi^[1].

Toshkent tayyorlov maktabining shtat jadvalida Turkiston harbiy okrugida xizmat qilgan ofitser oʻgʻillaridan 100 nafar oʻquvchi davlat hisobidan oʻqitilishi nazarda tutilgan edi. Maktabning birinchi sinfiga 8-10 yoshli oʻgʻil bolalar qabul qilindi. Maktab kursini muvaffaqiyatli tugatgandan soʻng, ular 2-Orenburg kadet korpusining 3-sinfiga imtihonsiz koʻchirilishi kerak edi^[2]^[3].

Maktab direktori etib polkovnik I. M. Bonch-Bogdanovskiy tayinlangan. Maktabda birinchi oʻquv kuni 1900—yil 1—sentyabrda boshlangan.

Tashkil etilgan kundan boshlab maktabning oʻquv-tarbiyaviy ishlari Rossiya imperiyasining kadetlar korpusi uchun nizom va koʻrsatmalari asosida olib borilgan. Maktab Turkiston harbiy okrugi qoʻmondonligiga boʻysungan, oʻquv jarayonlarini nazorat qilish okrug shtab boshligʻining ixtiyorida edi.

Kadet korpusining taʼlimi

1901—yil 4—dekabrda imperator tayyorgarlik maktabini toʻlaqonli kadet korpusiga aylantirishni buyurdi. Maktab oʻquvchilari bosqichma-bosqich kadet korpusidagi toʻliq oʻqish kursiga oʻtkazildi^[3]. 1904-yil 8-mayda tayyorlov maktabining Toshkent kadetlar korpusiga aylantirilishi eʼlon qilindi^[4].

1904—yil 5—oktabrda korpusga Buyuk Gersog va Tsarevich Aleksey Nikolaevichning homiyligi berildi^[5].

Kursantlarning birinchi bitiruvi 1908—yilda boʻlib oʻtdi. Keyinchalik korpusning koʻplab bitiruvchilari harbiy maktablarni tamomlab, Turkiston artilleriya boʻlinmalarida xizmat qilish uchun joʻnab ketishdi^[3].

1917—yil 4—martda imperator Nikolay II taxtdan voz kechishi munosabati bilan Tsarevichning homiyligi bekor qilindi, korpusning nomi Toshkent kadet korpusi deb oʻzgartirildi^[6].

Turkiston aholisidan korpusga yordam

Turkiston harbiy okrugi rahbariyati, shu jumladan, qoʻmondonning oʻzi maktab tashkil topgan kundanoq kadetlar korpusiga katta eʼtibor qaratgan. Jumladan, okrug komandirining moliyaviy koʻmagida hammom va kir yuvish xonasi jihozlandi, kir yuvish mashinasi buyurtma qilindi, maktabga maxsus tez tibbiy yordam aravachasi ajratildi. Komandirning rafiqasi kadet korpusiga pianino sovgʻa qildi.

Koʻpgina badavlat va oʻrtahol Toshkent shahri aholisi ham kadetlar korpusiga eʼtiborsiz boʻlmadilar. Masalan, botanika va zoologiya boʻyicha mashgʻulotlar oʻtkazish uchun Buyuk Gertsog Nikolay Konstantinovich tropik oʻsimliklar issiqxonasi va ipak qurti fermasini sovgʻa qildi. Mehnat darslari uchun duradgorlik asboblari toʻplami general Fedorovdan kelgan. Katta qafasda 13-Turkiston otishma bataloni askarlaridan bahaybat dasht kaltakesagi Termizdan sovgʻa sifatida keltirildi.

Pedagogik ishlarni tashkil etish

Korpusda oʻqishga qabul qilingan bolalarning jismoniy salomatligini saqlashga katta eʼtibor berildi. Termiz, Marv, Ashxobod kabi isitma keng tarqalgan noqulay hududlardan koʻplab bolalar keldi. Qizamiq, isitma va parotit bilan ogʻrigan bemorlar odatdagi menyuga qoʻshimcha ravishda sut va tuxum berilgan. Bolalar haftasiga ikki marta ichki kiyimlarini, uch marta paypoqlarini almashtirdilar.

Maktabga qabul qilingan oʻquvchilardan faqat bir nechta kursantlarning tishlari sogʻ edi, shuning uchun bolalar tishlarini kuzatish va davolash uchun tish shifokorini taklif qilish uchun mablagʻ ajratildi.

Oʻquvchilarning jismoniy va axloqiy tarbiyasiga katta eʼtibor berildi. Bolalarning har kuni kamida 25-30 daqiqa davomida gimnastika mashqlari, ochiq havoda oʻtkaziladigan har xil turdagi oʻyinlar bilan bir qatorda majburiy mehnat darslarida ham qatnashishgan.

Oʻquv mashgʻulotlarining boshidanoq talabalarga boʻlajak ofitser – Vatan himoyachisi sifatidagi shaʼni va qadr-qimmati haqida tushunchalar oʻrgatilib, doʻstlik, keksalarga hurmat tuygʻulari singdirildi. Talabalarning axloqiy tarbiyasi, diniy-axloqiy tamoyillar asosida qurilgan. Oʻz cherkoviga ega boʻlmagan oʻquvchilar har yakshanba kuni harbiy Spaso-Preobrajenskiy soboriga ibodat qilish uchun borishgan.

Korpusdagi barcha kursantlar musiqa bilan shugʻullanishgan, chunki eshitish va badiiy didni rivojlantirish talabalarni oqilona tarbiyalash uchun zarur deb hisoblangan. Musiqa qobiliyatiga ega boʻlgan talabalar skripka, violonchel yoki pianino chalishni oʻrganishgan.

Korpusning Pedagogika qoʻmitasi haftalik yigʻilishlarni, koʻpincha ota-onalar ishtirokida oʻtkazgan.

Binoda tabiat tarixi va botanikadan ornitolog va sayohatchi Nikolay Alekseevich Zarudniy, fransuz tilidan Jozef-Antuan (Iosif Antonovich) Kastanya, rassomlikdan Sergey Petrovich Yudin, tarixdan Toshkent 2-xotin-qizlar gimnaziyasi direktori Mixail Vukolovich Lav, matematikadan – Ilya Fomich Gorskiy dars bergan.

Inqilobdan keyingi korpusning taqdiri

Oktyabr inqilobidan soʻng Toshkent kadet korpusining 1-rotasi toʻliq tarkibda Toshkent qalʼasiga yoʻl oldi va u yerda Muvaqqat hukumatga sodiq qolgan boʻlinmalar bilan birga inqilobchi otryadlar bilan uch kun jang qildilar^[3]. Biroq bu Toshkentdagi hokimiyatni bolsheviklar va soʻl sotsialistik inqilobchilar koalitsiyasiga oʻtishiga toʻsqinlik qilmadi.

Toshkent kadet korpusida (harbiy gimnaziya deb oʻzgartirildi) darslar 1918—yil bahorigacha davom etdi va 11- sinflar oʻqishni tugatgandan soʻng yangi hokimiyat qarori bilan u tarqatib yuborilgan^[3]^[7].

Maktab va qurilish direktorlari

1900-1904 – polkovnik Iosif Mixaylovich Bonch-Bogdanovskiy
08.01.1904 – 08.10.1908 – polkovnik (general-mayor) Vladislav Valerianovich Volyntsevich-Sidorovich
08.10.1908 – 1918—yil – general-mayor Vladimir Matveevich fon Koch

Korpus binolari

Dastlab tayyorlov maktabi tuman muhandislik boʻlimi binosida joylashgan edi.

1901-yil 2-sentabrda Toshkentning chekkasida, Salor daryosi boʻyida maktab uchun maxsus qurilgan yangi binoning ochilish marosimi boʻlib oʻtdi.

Galereya

Korpus binosi
Bino ichidagi zina
Zdanie Tashkentskogo kadetskogo korpusa
Tserkov Tashkentskogo kadetskogo korpusa

Qiziqarli faktlar

1912-yilda Toshkent kadet korpusi kursantlari Vitold Krasovskiy va Boris Avdeev huddi shu yilning yozida yuz bergan qoʻzgʻolonlar paytida muhandislik batalonining ofitserlarini qutqargani sababli „Jasorat uchun“ medallari bilan taqdirlandilar.

Manbalar

↑ Prikaz po voennomu vedomstvu ot 20 iyunya 1899 goda № 179.
↑ Станислав Балашкин. „Кадеты ташкентские…“. Мой город. Ташкент (2013-yil 19-noyabr). 2015-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-avgust.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 „Ташкентский кадетский корпус 1900“. Музей истории российского кадетства. 2016-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-avgust.
↑ Prikaz po voennomu vedomstvu ot 8 maya 1904 goda № 247.
↑ Prikazi po voennomu vedomstvu ot 5 oktyabrya 1904 goda № 574 i № 593.
↑ Prikaz po voennomu vedomstvu ot 4 aprelya 1917 goda № 181.
↑ 1 aprelya 1919 g. v Irkutsk pribil iz Orenburga kazachiy jenskiy institut i kadeti Neplyuevskogo i 2-go Orenburgskogo kadetskogo korpusa. Vsled za nimi pribili vospitanniki Tashkentskogo kadetskogo korpusa. Obщee chislo kadet v Irkutske dostiglo 500 chelovek, kotorie bili razmeщeni v pomeщeniyax Irkutskogo kadetskogo korpusa, 1-y shkoli praporщikov i duxovnoy seminarii. Letom 1919 goda bili ustroeni voennie lagerya s manyovrami v rayone poselka Listvennichnoe. Letniy period obucheniya zavershili 8-10 avgusta progulkoy po Baykalu na paroxode „Angara“. 15 avgusta kadeti pyati korpusov – Irkutskogo, Pskovskogo, Neplyuevskogo, 2-go Orenburgskogo i Tashkentskogo, torjestvenno vstrechali pribivshiy v Irkutsk Omskiy kadetskiy korpus v sostave 400 kadet, 35-ti prepodavateley i 25-ti slujaщix.

[1] Prikaz po voennomu vedomstvu ot 20 iyunya 1899 goda № 179.

[MG-2] Станислав Балашкин. „Кадеты ташкентские…“. Мой город. Ташкент (2013-yil 19-noyabr). 2015-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-avgust.

[Museum-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 „Ташкентский кадетский корпус 1900“. Музей истории российского кадетства. 2016-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-avgust.

[4] Prikaz po voennomu vedomstvu ot 8 maya 1904 goda № 247.

[5] Prikazi po voennomu vedomstvu ot 5 oktyabrya 1904 goda № 574 i № 593.

[6] Prikaz po voennomu vedomstvu ot 4 aprelya 1917 goda № 181.

[7] 1 aprelya 1919 g. v Irkutsk pribil iz Orenburga kazachiy jenskiy institut i kadeti Neplyuevskogo i 2-go Orenburgskogo kadetskogo korpusa. Vsled za nimi pribili vospitanniki Tashkentskogo kadetskogo korpusa. Obщee chislo kadet v Irkutske dostiglo 500 chelovek, kotorie bili razmeщeni v pomeщeniyax Irkutskogo kadetskogo korpusa, 1-y shkoli praporщikov i duxovnoy seminarii. Letom 1919 goda bili ustroeni voennie lagerya s manyovrami v rayone poselka Listvennichnoe. Letniy period obucheniya zavershili 8-10 avgusta progulkoy po Baykalu na paroxode „Angara“. 15 avgusta kadeti pyati korpusov – Irkutskogo, Pskovskogo, Neplyuevskogo, 2-go Orenburgskogo i Tashkentskogo, torjestvenno vstrechali pribivshiy v Irkutsk Omskiy kadetskiy korpus v sostave 400 kadet, 35-ti prepodavateley i 25-ti slujaщix.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]