Wiki-rezident

Wiki-rezident yoki toʻliq vaqtli vikipedist (inglizcha: Wikipedian in residence) — Vikipediya muharriri, vikipedist, Vikipediya maqolalarini yaratish va yaxshilashni osonlashtirish, ushbu muassasaga tegishli materiallarni nashr etishni osonlashtirish uchun harakat qiladigan oʻziga xos roldir. Wiki-rezident odatda GLAM (galleries, libraries, archives, museums) tadbirlari va tadbirlarini tashkil etishda yordam beradi va ushbu tadbirlarda tashkilotlar, Vikipediya hamjamiyati va jamoatchilik oʻrtasidagi oʻzaro aloqalarni muvofiqlashtiradi.

Buyuk Britaniyada „wiki-rezident“ning toʻliq vaqtli pozitsiyasi nafaqat Britaniya muzeyi va Britaniya kutubxonasi kabi yirik tashkilotlar tomonidan, balki Derbi muzeyi va sanʼat galereyasi yoki yangi Walsall sanʼat galereyasi kabi kichikroq saytlar tomonidan ham ochiladi. Fransiyada wiki-rezident lavozimi Versalda, Ispaniyada — Pikasso muzeyida, AQShda — Smitson instituti, Jerald Ford Prezident kutubxonasi va Shveytsariyada Milliy arxivlar va yozuvlar boshqarmasi tomonidan ochilgan^[1].

Tarixi tahrir

Birinchi „wiki-rezident“ Liam Vayatt (inglizcha: Liam Wyatt) 2010-yilda Britaniya muzeyida besh hafta boʻlgan. Uning fikricha, Vikipediya xalq ensiklopediyasi sahifalarini tegishli va toʻgʻri maʼlumotlar bilan toʻldirish uchun muzeylar bilan hamkorlikni kuchaytirishi kerak.

Keyin Indianapolis bolalar muzeyi GLAM loyihasi koʻngillisi Lori Fillipsni (inglizcha: Lori Phillips) 2010-yilda ishlashga taklif qilib, dasturga qoʻshgan^[2]. Shu tariqa u tarixdagi ikkinchi toʻla vaqtli Vikipediachiga aylangan. Uchinchi wiki-rezident — Benoit Evellin (inglizcha: Benoît Evellin) — Versal saroylarida olti oy oʻtkazdi. 2010-yilda Pikasso muzeyi (Barselona, Ispaniya), Derbi muzeyi va sanʼat galereyasi (Buyuk Britaniya) loyihaga qiziqish bildirgan. Oʻsha yili Smitson instituti wiki-rezidentini yollashga qiziqish bildirdi va bu lavozim oxir-oqibat Sara Stirchga (inglizcha: Sarah Stierch) nasib etdi^[3]^[4]^[5]. Keyingi yili AQSh Milliy arxivlar va yozuvlar boshqarmasi Simmons kolleji talabasi Dominik Makdevitt-Parksni (inglizcha: Dominic McDevitt-Parks) yolladi. 2004-yildan beri Vikipediyani tahrir qilgan va tarix va arxivlarni boshqarish boʻyicha magistr darajasida tahsil olgan. 2013-yil yanvar oyida Jerald Ford Prezident kutubxonasi toʻliq vaqtli Vikipediyachi Michigan universiteti bakalavr talabasi Maykl Barerani (inglizcha: Michael Barera) yollagan birinchi AQSh Prezident kutubxonasi boʻldi^[6].

Vikipediyachini doimiy „wiki-rezident“ lavozimiga taklif qilgan birinchi tashkilot AQSh Milliy arxivlar va yozuvlar boshqarmasi boʻlib, u Dominik Makdevitt-Parksni shu maqomda oʻzining innovatsiyalar boʻlimi xodimi sifatida qabul qilgan.

2014-yil mart oyida Garvard universiteti Houghton kutubxonasida viki-rezident lavozimiga nomzodlarni qidirayotgan eʼlonni joylashtirdi^[7].

2014-yil may holatiga koʻra, 30 dan ortiq viki-rezidentlar bor boʻlib, ularning aksariyati oʻz muassasalari yoki hududiy Wikimedia tashkilotlari tomonidan moliyalashtirilgan.

Mas’uliyat tahrir

Toʻliq vaqtli Vikipediyachi uchun odatiy ish majburiyatlari tashkilotdagi boshqalar va jamoatchilik bilan oʻzaro munosabatlarni oʻz ichiga oladi (ochiq litsenziyalarni targʻib qilish, Vikipediya bilan hamkorlik qilish va h.k.), shuningdek, Vikipediya maqolalarini yaratish va tahrirlash shular jumlasidan. Shu bilan bir qatorda, wiki-rezident targʻibot tadbirlari maʼrifiy tadbirlarni tashkil etishni oʻz ichiga olishi mumkin. Vikipediya rezidentining yana bir odatiy vazifasi ish beruvchi tashkilotga tegishli boʻlgan materiallarni mos litsenziyalar boʻyicha Wikimedia loyihalariga oʻtkazishni tashkil etish orqali Wikimedia loyihalari uchun sifatli kontent manbalari sonini koʻpaytirishga yordam berishdir^[8].

Idrok tahrir

Wiki-rezident pozitsiyasining kiritilishi ham ijobiy, ham salbiy fikr-mulohazalarni keltirib chiqardi. „Vikipediya va uning qardosh loyihalarini boyitish va resurslar va bilimlarni dunyo bilan boʻlishish uchun noyob imkoniyat“ deb taʼriflangan. Shotlandiya Milliy kutubxonasi tomonidan taqdim etilgan qisqa muddatli toʻliq vaqtli wiki-rezidenti lavozimi „Vikimedia va Shotlandiya muassasalari oʻrtasidagi birinchi keng koʻlamli hamkorlik“ sifatida qayd etilgan.

Manbalar tahrir

↑ „https://www.nytimes.com/2010/06/05/arts/design/05wiki.html“.
↑ „http://www.insideindianabusiness.com/newsitem.asp?ID=49490#middle“.
↑ „http://www.boston.com/business/technology/articles/2010/07/12/success_may_be_wikipedias_biggest_challenge/“.
↑ „http://philanthropy.com/blogs/social-philanthropy/wikipedian-in-residence-helps-share-smithsonian-archives/28989“.
↑ „http://blogs.smithsonianmag.com/aroundthemall/2012/04/how-many-women-does-it-take-to-change-wikipedia/“. 2014-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-sentyabr.
↑ „http://www.mlive.com/news/index.ssf/2013/01/president_gerald_r_ford_librar.html“.
↑ „https://www.theatlantic.com/technology/archive/2014/03/harvards-looking-for-a-wikipedian-in-residence/284373/“.
↑ Википедия:Оплачиваемое участие — pravilo Vikipedii ob oplachivaemom uchastii

[1] „https://www.nytimes.com/2010/06/05/arts/design/05wiki.html“.

[2] „http://www.insideindianabusiness.com/newsitem.asp?ID=49490#middle“.

[3] „http://www.boston.com/business/technology/articles/2010/07/12/success_may_be_wikipedias_biggest_challenge/“.

[4] „http://philanthropy.com/blogs/social-philanthropy/wikipedian-in-residence-helps-share-smithsonian-archives/28989“.

[5] „http://blogs.smithsonianmag.com/aroundthemall/2012/04/how-many-women-does-it-take-to-change-wikipedia/“. 2014-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-sentyabr.

[6] „http://www.mlive.com/news/index.ssf/2013/01/president_gerald_r_ford_librar.html“.

[7] „https://www.theatlantic.com/technology/archive/2014/03/harvards-looking-for-a-wikipedian-in-residence/284373/“.

[8] Википедия:Оплачиваемое участие — pravilo Vikipedii ob oplachivaemom uchastii

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]