Yevropa modasi 1400–1500

Yevropa iqtisodiy jihatdan oʻsib borayotgan paytda, shahar oʻrta sinflari, malakali ishchilar, uzoqdagi elitalar tomonidan modaga aylantirilgan murakkab kiyimlarni kiyishni boshladilar. Huddi shu paytda moda vaqtinchalik jihatga ega boʻldi. Endi odamlar oʻz kiyimlari orqali tanishish mumkin edi va "eski modada bo'lgan" kiyimda boʻlish yangi ijtimoiy tashvishga aylandi.^[2] XV asrga kelib esa kiyimdagi milliy oʻzgarishlar kuchayganga oʻxshaydi.^[3]

Daniya aholisi orasida yangi tendentsiyalar paydo bo'lishi

Lyubeklik yilnomachi Arnold Daniyaliklar libosidagidagi oʻzgarishlarni kulgi ostiga oladi, bunga sababni esa daniyaliklarning iqtisodiy kuchi bilan bogʻlaydi:^[4]

Tarixchilarning farazlariga koʻra, kiyim-kechak ishlab chiqarish uchun foydalaniladigan xom ashyo jundan gazlamaga, shuningdek, toʻqimachilik ranglari va toʻquv turlari, uyda tayyorlangan kulrang jundan import qilingan qizil va toʻq rangli matolargacha oʻzgargan.

Angliya va Fransiya yuz yillik urush va uning oqibatlari, soʻngra 15-asrning katta qismida inglizlarning atirgullar urushi botqogʻiga tushib qolganda, Alp togʻlarining shimolidagi Yevropa modasi Burgundiya gersogligining mashxur sudi tomonidan hukmronlik qildi, ayniqsa modaga eʼtibor beradigon kuch vositachisi Filipp Good (1419–1469 yillarda hukmronlik qilgan). Gollandiya va Flandriyani oʻz hukmronligiga qoʻshib, Burgundiya gersoglari Italiya va Sharqning eng soʻnggi matolariga va Buyuk savdo shaharlari Bryugge va Antverpen orqali ingliz jun eksportiga ega chiqdilar.^[5] Jovanni Arnolfini ismli ikki amakivachchalar kabi italiyalik savdogarlar orqali mato sotib olish barcha davlat xarajatlarining kattagina qismini tashkil etdi.^[6] Ayniqsa, shahar boyliklari qurilgan Florensiyada eng hashamatli kiyimlarni kiyishga toʻsiq boʻlgan, ayniqsa, erkaklar kiyimi materiallari rasmlarda sodda va hunuk koʻrinadi, ammo mato navlaridagi farqni juda yaxshi bilgan zamondoshlar bunday goʻzallik va katta xarajatlarni qadriga yetdilar.^[7]

15-asrga xos boʻlgan qalin anor yoki artishok naqshli ipaklari, shuningdek, rang-barang baxmal va jun matolar. Nafis zigʻir bosh kiyimlari uchun muhim edi, koʻylaklar va ichki kiyimlar uchun esa tomoq qismi ochiq boʻlish muhim sanalardi.

Jun barcha sinflar uchun eng mashhur mato edi, undan keyin esa zigʻir va kanop .^[8] Jun matolar turli xil sifatlarda mavjud edi: qoʻpol boʻyalmagan matodan tortib, nozik, qalin, duxobasi bilan qoplanganigacha. Qimmatbaho mato ingliz iqtisodiyotining negizi boʻlib, butun Yevropaga eksport qilindi.^[9] Jun matolar boy ranglarda, xususan, qizil, yashil, tilla va koʻk ranglarda boʻyalgan, garchi asl koʻk rang yurgizilgan qoʻlyozmalarda tasvirlangan oʻziga xos boy lapis lazuli pigmentli koʻk rangga mos kelmas edi. Très Riches Heures du duc de Berry sifatida.^[8]

Ipak toʻqish Oʻrta yer dengizi atrofida 15-asrning boshlarida yaxshi yoʻlga qoʻyilgan va figurali ipaklar, koʻpincha kumush zarhal toʻquvli ipak baxmallar Italiya kiyimlarida va Yevropadagi boylarning liboslarida koʻproq koʻzga tashlangan. Anor yoki artishok tasvirlangan ajoyib gul naqshlari 14-asrda Xitoydan Yevropaga yetib kelgan va Usmonli ipak ishlab chiqaradigan Istanbul va Bursa shaharlarida asosiy dizaynga aylangan va Florensiya, Genuya, Venetsiya, Valensiya va Sevilya kabi ipak toʻquvchilariga tarqalgan.^[8]^[10]

Moʻynali kiyimlarni, asosan, astar sifatida, faqatgina qurbi yetganlar kiya olishgan. Oʻrta asrlardagi kulrang va oq olmaxon moʻynalari, vair va miniver, suddan mustasno tariqasida avval erkaklar, keyin esa ayollar uchun modadan chiqib ketdi; yangi moda moʻynalar quyuq jigarrang sable (Kamchatka suvsari) va marten edi. 15-asrning oxiriga kelib, silovsin kabi yovvoyi hayvonlarning moʻynalari mashhur boʻldi.^[11] Ermine qirollik oilasi aʼzosi oʻziga xos belgisi boʻlib qoldi.

Kesish

Slashing - bu bezak turi boʻlib, u libosning tashqi matosida baʼzan yorqin rangdagi ichki kiyim yoki astarni ochish uchun kichik kesiklar qilishdan iborat. U erkaklar va ayollar kiyadigon barcha kiyimlarda amalga oshirilgan.^[12] Zamonaviy yilnomachilar 1476-yilda Nabira jangidan keyin shveytsariyalik askarlarning harakatlaridagi ust-boshlarni kesish modasining manbasini aniqlaydilar ^[13] Taxminlarga koʻra, shveytsariyaliklar Burgundiyalik matoga boy boʻlgan zodagonlarni talon-taroj qilishgan va ularning parcha-parcha kiyimlarini yamoqqa ishlatishgan. Darhaqiqat,Nemis modasining "ko'plab mayda tirqishlar" bu yerlarda boshlanganiga qaramasdan, 15-asrning oʻrtalaridayoq bir qirrali ochilgan yenglarning tasvirlari paydo boʻladi.^[14] Kelib chiqishi qanday boʻlishidan qatʼiy nazar, bir nechta kesish modasi Germaniya Landsknechtsga, keyin esa Fransiya, Italiya va Angliyaga tarqaldi va u yerda 17-asrning oʻrtalarida moda liboslarida kuchli oqim boʻlib qolaadi.

Nabiradagi magʻlubiyatning ikkinchi natijasi bu Burgundiyaning madaniyat va moda manbayidagi tanazzulga uchrash edi. Burgundiya merosxoʻri Meri Muqaddas Rim imperatori Maksimilian Iga uylandi, ammo erta vafot etdi. XV asrning soʻnggi oʻn yilligida fransiyalik Karl VIII Italiyaga bostirib kiradi va qisqa vaqt ichida Neapol qiroli deb eʼlon qilinadi. Bu esa, fransuz zodagonlarini Italiya matolari va uslublari bilan tanishishlariga sabab boʻladi, ular Germaniya taʼsiri orqali birlashib, 16-asrning birinchi yarmida Fransiyadagi zodagonlarning asosiy modasiga aylanadi (keyinchalik Angliyaga tarqaldi).^[15]

↑ Boucher, 20,000 Years of Fashion, p. 214
↑ Wilson, Elizabeth. Adorned in Dreams. New York, NY: I.B. Tauris, 1985.
↑ Boucher, François: 20,000 Years of Fashion, Harry Abrams, 1966.
↑ Jahnke, Carsten. Textiles and the Medieval Economy, 2015.
↑ Parry, History of Costume, p. 199
↑ 2% to the elder Giovanni alone, in 1444–46, p. 195 National Gallery Catalogues, The Fifteenth Century Netherlandish Paintings, Lorne Campbell, 1998, ISBN 1-85709-171-X
↑ Frick, Carole Collier. Dressing Renaissance Florence: Families, Fortunes, and Fine Clothing. Johns Hopkins University Press (2002).
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Koslin, Désirée, "Value-Added Stuffs and Shifts in Meaning: An Overview and Case-Study of Medieval Textile Paradigms", in Koslin and Snyder, Encountering Medieval Textiles and Dress, pp. 237–240
↑ Crowfoot, Elizabeth, Frances Prichard and Kay Staniland, Textiles and Clothing c. 1150 – c. 1450
↑ Late 15th century Italian (Venice) Velvet at the Metropolitan Museum of Art
↑ Favier, Jean, Gold and Spices: The Rise of Commerce in the Middle Ages, 1998, p. 66
↑ Pendergast, Sarah, Tom. Fashion, Costume and Culture: Clothing, Headwear, Body Decorations, and Footwear through the Ages. MI, USA: Thomson Gale, 2004. ISBN 0-7876-5420-5.
↑ Laver, Concise History of Costume and Fashion, p. 78
↑ Payne, op cit p. 241.
↑ Laver, Concise History of Costume and Fashion, chapters 3 and 4 passim

[1] Boucher, 20,000 Years of Fashion, p. 214

[2] Wilson, Elizabeth. Adorned in Dreams. New York, NY: I.B. Tauris, 1985.

[Boucher-3] Boucher, François: 20,000 Years of Fashion, Harry Abrams, 1966.

[4] Jahnke, Carsten. Textiles and the Medieval Economy, 2015.

[5] Parry, History of Costume, p. 199

[6] 2% to the elder Giovanni alone, in 1444–46, p. 195 National Gallery Catalogues, The Fifteenth Century Netherlandish Paintings, Lorne Campbell, 1998, ISBN 1-85709-171-X

[frick-7] Frick, Carole Collier. Dressing Renaissance Florence: Families, Fortunes, and Fine Clothing. Johns Hopkins University Press (2002).

[Koslin-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Koslin, Désirée, "Value-Added Stuffs and Shifts in Meaning: An Overview and Case-Study of Medieval Textile Paradigms", in Koslin and Snyder, Encountering Medieval Textiles and Dress, pp. 237–240

[Crowfoot-9] Crowfoot, Elizabeth, Frances Prichard and Kay Staniland, Textiles and Clothing c. 1150 – c. 1450

[10] Late 15th century Italian (Venice) Velvet at the Metropolitan Museum of Art

[11] Favier, Jean, Gold and Spices: The Rise of Commerce in the Middle Ages, 1998, p. 66

[12] Pendergast, Sarah, Tom. Fashion, Costume and Culture: Clothing, Headwear, Body Decorations, and Footwear through the Ages. MI, USA: Thomson Gale, 2004. ISBN 0-7876-5420-5.

[13] Laver, Concise History of Costume and Fashion, p. 78

[14] Payne, op cit p. 241.

[15] Laver, Concise History of Costume and Fashion, chapters 3 and 4 passim

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]