1739-yilgi Belgrad tinchlik shartnomasi
1739-yilgi Belgrad tinchlik shartnomasi — 1735-1739-yillardagi Rossiya-Turkiya urushini tugatgan shartnoma. 1739-yil 18 (29)-sentabrda Belgradda imzolangan[1].
Asosiy maʼlumotlar tahrir
_by_shakko.jpg)
1737-yilda Nemirovdagi muzokaralar natijasiz tugadi. 1738-yilda nisbatan xotirjamlik hukm surdi va 1739-yilda harbiy harakatlar qayta boshlandi. 1739-yil avgust-sentabr oylarida boʻlib oʻtgan yurish natijasida Minix qoʻmondonligi ostidagi rus qoʻshinlari Stavuchani ostonasida Usmonli qoʻshinlarini magʻlub etib, Xotin va Yassini egallab oldilar. Biroq Rossiyaning ittifoqchisi Avstriya ketma-ket magʻlubiyatga uchradi va 1739-yil 21-avgustda (1-sentabr) ajratuvchi tinchlik shartnomasini tuzishga majbur boʻldi, unga koʻra u Turkiyaga Serbiya va Valaxiya hududlarini, shu jumladan, Belgradni berdi. Belgraddan tashqari, Porta Pojarevatskiy shartnomasi shartlariga koʻra Serbiya, Bosniya va Valaxiyada yoʻqotgan hamma narsani qaytarib oldi. Avstriya va Turkiya oʻrtasidagi chegara yana Dunay, Sava va Temesvar togʻli provinsiyasi boʻylab oʻtdi. Aslida, Avstriya 1716-1718-yillardagi urush natijasida olgan narsasini yoʻqotdi. Bu hamda Shvetsiya bilan munosabatlarning yomonlashishi (ikki yil oʻtgach, ikki davlat oʻrtasida urush boshlandi) Rossiyani qiyin ahvolga solib qoʻydi va uni tinchlik muzokaralarini boshlashga majbur qildi.
Muzokaralarga fransuz vakili Markiz de Vilnev vositachilik qildi. Tinchlik shartlariga koʻra, Rossiya Azovni (istehkomlarni buzish sharti bilan), Dneprning oʻrta oqimi boʻylab kichik hududlarni va Cherkasning Don orolida (Turkiya — Kuban daryosining ogʻzida) qalʼa qurish huquqini oldi. Katta va Kichik Kabarda mustaqil davlat deb eʼlon qilindi va ular kuchlar oʻrtasida toʻsiq rolini oʻynashi kerak edi. Rossiyaga Azov va Qora dengizlarda floti boʻlishi taqiqlangan edi, Turkiya bilan savdo faqat turk kemalari yordamida amalga oshirilishi mumkin edi. Rossiya Qrimni ham boy berdi. Rossiyalik ziyoratchilarga Quddusdagi muqaddas dargohlarga bepul kirish kafolati berildi.
Belgrad shartnomasi XVIII-asrda Usmonlilar tomonidan imzolangan soʻnggi foydali shartnomalardan, ammo u Rossiya uchun foydasiz edi, chunki Rossiya koʻplab egallagan yerlarini va Qora dengizga chiqish imkoniyatini boy berdi. Tinchlik shartlari 1774-yilgi Kyuchuk-Kaynarjiy tinchlik shartnomasi bilan qayta koʻrib chiqilgan.
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
Boshqa manbalar tahrir
- Danilov A. A. Istoriya Rossii v IX—XIX vekax. Spravochnie materiali. M., 1998.
- Atlas ofitsera // M., Izd — vo Generalnogo shtaba Voorujennix Sil SSSR, 1947.