Abazalar
Abazalar, abazinlar — Rossiya Federatsiyasining Qorachoy-Cherkas va Adigey muxtor viloyatlari hamda Stavropol oʻlkasida yashaydigan xalq. Abazalar 33 ming kishi (1992). Turkiyaning markaziy hududlarida 10 mingga yaqin Abazalar yashaydi. Umumiy soni 44 ming kishi (1992). Abazalarning ilk ajdodlari Qora dengiz boʻylarida, taxminan Tuapse bilan Bzib daryosi oraligʻida joylashgan edi. Kavkaz tillari guruhiga mansub abaza tilida gaplashadi. Hozor hududda 14-asrdan yashaydi. 19-asrning 30-yillari[1] boshlarida Rossiya tomonidan boʻysundirilgan. Abazalar adigey xalqi bilan qadimdan qoʻshni yashaganliklari tufayli, madaniyat va turmushlari ularga oʻxshab ketadi. Abazalar islom dinining sunniy mazhabida. XX asr boshlarida Abazalar katta qabilaviy (tapanta va shkaraua) guruhlarga boʻlinib yashar edilar. Koʻpchiligi dehqonchilik (bugʻdoy, javdar, tariq), bogʻdorchilik va chorvachilik bilan shugʻullanadi[2].
| Abazalar | |
|---|---|
 Abaza bayrog'i | |
| Oʻz nomi | abazincha: аба́за |
| Hozirgi joylashuv areali va aholi soni | |
| Abazinsky District, Cherkessk, Adyge-Khablsky District, Malokarachayevsky District, Ust-Dzhegutinsky District, Stavropol oʻlkasi, Xanti-Mansilar muxtor okrugi, Kabarda-balkariya, Moskva, Krasnodar oʻlkasi, Yamal Nenetslari muxtor okrugi, Rostov viloyati, Turkiya, Misr, Республика Абхазия va Ukraina | |
| Til | Abaza |
| Dini | Islom sunniy |
| Tegishli | Shimoliy Kavkaz tillari, Abxaz-Adige tillari |
| Oʻxshash xalqlar | Abxazi, adigi, ubixi |
| Etnik guruhlar | abazgi, apsili, sanigi |
Madaniyati
tahrirAsosiy mashgʻulotlari chorvachilik, shu jumladan chorvachilik. Togʻ qoʻylari, qoramol va otlar boqilgan. Otchilik zodagonlar qo'lida jamlangan bo'lib, ular orasida mashhur tramvay otlari zoti yetishtirilgan.
Qishloq xo'jaligi ham rivojlangan kasb boʻlgan. Avvalo, uyga eng yaqin er uchastkalari shudgorlash uchun tayyorlandi, bu yerda qishloq xo'jaligi asboblarini etkazib berish eng oson edi. Bu ish qishda boshlangan: saytlar toshlardan tozalangan va daraxtlarni ildizi bilan sug'urib tashlagan. Tog'lardagi yerlar dehqonchilik uchun noqulay boʻlgan. Bog'dorchilik ham Abazaning muhim mashg'uloti boʻlgan. O‘rmon maydonlarini ekin maydonlari uchun tozalash, yovvoyi mevali daraxtlar va butalar buzilmagan holda qoldirildi. Bular, asosan, yovvoyi olma daraxtlari, nok, it daraxti, zirk va findiq boʻlgan. Uylar va xo'jalik inshootlari doimo mevali daraxtlarga ko'milgan.
Tili
tahrirAbazin tilida gapiradi (iber-kavkaz tillari guruhining abxaz-adige guruhiga kiradi). Yozuv 1932-1933-yillarda lotin alifbosi asosida yaratilgan. 1938 yil kirill alifbosiga ko‘chirildi.
Qozogʻistondagi abazinlar
tahrirAbazinlar Ulugʻ Vatan urushi davrida va undan oldin Qozogʻistonga majburan koʻchirilgan. 2009-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Qozogʻistonda 27 kishi istiqomat qiladi.
Adabiyotlar
tahrir- OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Manbalar
tahrir- ↑ K 450-letiyu zaklyucheniya voenno-politicheskogo soyuza Rossii i Cherkesii[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка
- ↑ Abazini / istoriko-etnograficheskiy ocherk. Cherkessk 1989. — str. 63, ISBN 5-7644-0269-7, 5000 ekz.