Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan

Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan (arabcha: عبد الله بن الحسن بن الحسن — Abu Muhammad Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan ibn Ali ibn Abu Tolib,68/687, Madina — 143/762, Hoshimiyya) — tobe’in.

Abu Muhammad Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan ibn Ali ibn Abu Tolib
Shaxsiy maʼlumotlar
Tavalludi	milodiy 687-yil (hijriy 68-yil)
Vafoti	milodiy 762-yil (hijriy 143-yil) Hoshimiyya
Dini	Islom
Tanilgan sohasi	tobeʼin

Hayoti

„Al-Komil“ nomi bilan laqablangan. Masjid an-Nabaviyda Abu-z-Zinoddan dars olgan. Otasi al-Hasan ibn al-Hasan, onasi Fotima bint al-Husayn ibn Ali. U Abdulloh ibn Jaʼfar ibn Abu Tolib, Aʼraj, Ikrima, Abu Bakr ibn Hazm va boshqalardan hadis rivoyat qilgan. O‘z navbatida, undan ikki o‘g‘li Muso va Yahyo hamda Imom Molik, Imom Sufyon as-Savriylar rivoyat qilganlar.

Vafoti

Umaviy xalifalar Abdulloh ibn Hasan ibn Hasanga yaxshi muomalada bo‘lgan. U Umar ibn Abdulaziz nazdida katta hurmatga ega bo‘lgan. Umaviylar xalifasi Hishom ibn Abdulmalikka sodiqligini bildirish uchun Damashqqa borgan. Hokimiyat tepasiga abbosiylar kelgach, Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan Anborga borib, xalifa Abu-l-Abbos as-­Saffohni ziyorat qiladi va undan hur­mat-ehtirom ko‘radi. Abu Jaʼfar al-­Mansur 754-yil haj qilish uchun Makkaga borganida barcha hoshimiylar sulolasi aʼzolari uni ziyorat qiladilar. Abdulloh ibn Hasan ibn Hasanning ikki o‘g‘li Muhammad va Ibrohim ziyoratga bormaydilar va bu xalifa eʼtiborini tortib, ulardan shubhalana boshlaydi. Mansur xalifa bo‘lgach, Muhammad va Ibrohimning niya­tini o‘rganishga harakat qiladi va ayrim hoshimiylardan ular haqida maʼlumot yig‘adi. Alining evaralaridan bo‘lgan Hasan ibn Zayd, ayniqsa, Muhammad kelajakda abbosiylarga jiddiy xavf tug‘dirishi mumkinligi haqida xalifani ogohlantiradi. Shu sabab Mansur Uqba ibn Salmga Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan bilan uchrashib, o‘g‘illarining asl maqsadlarini o‘rganishni buyuradi. Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan Uqbaning hiylasiga aldanib, o‘g‘illari inqilobga tayyorgarlik ko‘rishayotganini eʼtirof qiladi. Uqba o‘sha zahoti bu xabarni xalifaga yetkazadi. Xalifa 758-yil haj qilish maqsadida yana Makkaga borganida Abdulloh ibn Hasan ibn Hasanni o‘z huzuriga chaqirib, o‘ziga bo‘lgan sadoqatini sinaydi. O‘sha payt Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan xalifa huzurida Uqbani ko‘rib, chuv tushganini ang­laydi va xalifadan afv so‘raydi. Biroq xalifa uni bir necha yaqin qarindoshlari bilan qamoqqa oldiradi, keyinroq 762-yilda esa, Hoshimiyyaga jo‘natadi. Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan yetmish besh yoshida qamoqda vafot etadi hamda Divoniyya (Iroq)da dafn etiladi.

Adabiyotlar

1. Ibn Saʼd. At-Tabaqāt al-kubrā. — Bayrut: 1968. V, 319; VIII, 473;
2. Xalifa ibn Xayyot. At-Tabaqāt. — Damashq: 1966-67. II, 646;
3. Xalifa ibn Xayyot. Tarӣx. — Damashq: 1967-68. 648;
4. Ibn Qutayba. Al-Maʼārif. — Qohira: 1960. 212-213, 233;
5. At-Tabariy. Tarӣx. — Leyden: 1879-1901. II, 1338; III, 143, 188-189;
6. Ibn Abu Hotim. Al-Jarh va-t-taʼdӣl. — Haydarobod: 1952-53. II, 33-34;
7. Mustafa Fayda. „Abdullah b. Hasan b. Hasan“. TDV İA. — İstanbul: 1988. I, 106.