Umar ibn Abdulaziz
Umar ibn Abdulaziz (toʻliq ismi Abu Hafs Umar ibn Abdul Aziz bin Marvon bin Al-Hakam Al-Qurashiy)(61-hijriy/681-milodiy — 101-hijriy/720-milodiy) — sakkizinchi Umaviylar xalifasi. Koʻp tarixchilar uni „ikkinchi Umar“ deb ataydilar[1].
| Umar ibn Abdulaziz | |
|---|---|
arabcha: عمر بن عبد العزيز | |
 | |
| Umaviylar xalifasi | |
|
Mansab davri 717-yil – 720-yil | |
| Oʻtmishdoshi | Sulaymon ibn Abdulmalik |
| Vorisi | Yazid II |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi | Madina, Umaviylar davlati |
| Vafoti |
4-fevral 720-yil (38 yoshda) Damashq |
Hijriy 61-yilda Madinada tug‘ilgan. Umar ibn al-Xattob oilasidan bo‘lgan amakilari qo‘lida ulg‘aygan. Madinadagi sahobalar jamoasining ta’sirida bo‘lgan. Uning ilmga ishtiyoqi baland edi. Hijriy 87-yilda xalifa Valid ibn Abdulmalik uni Madina amirligiga tayinladi. Hijriy 91-yilda Toif Umaviylar davlatiga qo‘shilgach, u butun Hijozning hokimi bo‘ldi. Keyinchalik, Damashqqa ko‘chib o‘tdi. Sulaymon ibn Abdulmalik xalifalikni egallagach, Umar unga vazir va maslahatchi bo'ldi. Sulaymon hijriy 99-yilda vafot etgach, Umar xalifalikni egalladi[2].
Umar ibn Abdulaziz xalifaligi bir qator afzalliklari bilan ajralib turardi. Masalan: barcha nohaq hokimlarning chetlatilishi va jazolanishi - adolat va tenglikning keng yoyilishiga sababchi bo'ldi. Umarning xalifaligi ikki yil, besh oy va to‘rt kun davom etgan. Hijriy 101-yilda zaharlanib vafot etgan. Xalifalikni Yazid ibn Abdulmalik egallagan[3].
Bolalik va yoshlik davri
tahrirTo'liq ismi: Abu Hafs Umar bin Abdulaziz bin Marvon bin Al-Hakam bin Abu al-Os bin Umayya bin Abd Shams bin Abdumanaf bin Qusay bin Kilob bin Murro bin Kaab bin Luay bin G‘olib bin Fahr bin Molik bin Al-Nadr bin Kinana ibn Xuzayma ibn Madraka ibn Ilyos ibn Mudar ibn Nizor ibn Maad bin Adnan Al-Umayyad Al-Qurayshiy Al-Madaniy, keyinchalik Al-Misriy. Umar 680-yilda Madinada tug‘ilgani taxmin qilinadi[4].
Otasi Abdulaziz ibn Marvon ibn al-Hakam Umayya qabilasining shahzodalaridan biri bo‘lib, yigirma yildan ortiq Misr amiri bo‘ldi[5][6]. Ummu Osim binti Osim ibn Umar ibn Al-Xattobga uylandi[7].
Onasi Ummu Osim Layla binti Osim ibn Umar ibn Xattob[8].
Buvisiga kelsak, Umar ibn Xattobga yaqin shaxslardan bo'lib, Abdulloh ibn Zubayr ibn Aslamdan Aslamdan rivoyat qiladilar:
U tug‘ilgan paytda umaviylarning yana bir bo‘lagi – Sufyoniylar xalifalikni Damashqdan boshqargan. Xalifa Yazid I va uning vorisi Muoviya II 683-684-yillarda ketma-ket vafot etgach, Umaviylarning hokimiyati xalifalik bo‘ylab quladi[9]. Hijozdagi Umaviylar, jumladan Madina ham raqib xalifa - Makkada joylashib olgan Abdulloh ibn Zubayrning tarafdorlari tomonidan quvib chiqarildi[10]. Umaviylar surgun qilingach, Suriyada boshpana topdilar. Sulolaga sodiq arab qabilalari ularga yordam berdilar. Umarning bobosi Marvon bu qabilalar tomonidan xalifa sifatida tan olindi va ularning yordami bilan Suriyada Umaviylar hukmronligini qayta tikladi[11].
right|thumb|300x300px|Chapning markazida Bani Umayya va Umar ibn Abdulaziz xalifalari paydo bo'ladi
Manbalar
tahrir- ↑ Hoyland, In God's Path, 2015: p.199
- ↑ Umar ibn Abdulaziz
- ↑ http://e-tarix.uz/milliyat-insholari/maqolalar/788-maqola.html
- ↑ Wellhausen 1927, s. 267.
- ↑ كتاب الطبقات الكبير، محمد بن سعد البغدادي، دار صادر، بيروت، لبنان، ج5 ص331
- ↑ الجوانب التربوية في حياة الخليفة عمر بن عبد العزيز، هاني عمر، جامعة اليرموك، الأردن، ص11
- ↑ عبد العزيز بن مروان وسيرته وأثره في أحداث العصر الأموي ص58
- ↑ سير أعلام النبلاء، الذهبي، ج4 ص97
- ↑ Cobb 2000, s. 821.
- ↑ Cobb 2000, ss. 821–822.
- ↑ Kennedy 2004, ss. 90–91.
Havolalar
tahrir| Vikiiqtibosda Umar ibn Abdulazizga tegishli iqtiboslar mavjud. |
 |
 |