Vikipediya

Butanda turizm

Butanda turizm 1974-yilda boshlangan. O‘sha paytda Butan hukumati daromadni ko‘paytirish hamda Butanning o‘ziga xos madaniyati va an’analarini tashqi dunyoga targ‘ib qilish maqsadida, uzoq vaqt yopiq bo‘lib kelgan mamlakatini chet elliklar uchun ochgan edi. 1974-yilda Butan Qirolligiga jami 287 nafar sayyoh tashrif buyurdi. Butanga tashrif buyurgan sayyohlar soni 1992-yilda 2,850 nafarga, 1999-yilda esa 7,158 nafarga koʻtarildi[1]. 1980-yillarning oxiriga kelib, turizm mamlakatning yillik daromadiga 2 million AQSh dollaridan ortiq hissa qo‘shgan.

Paro aeroportida Druk Air kompaniyasining Airbus A319 samolyotidan tushayotgan yoʻlovchilar

Chet elliklar uchun ochiq boʻlsa-da, Butan hukumati Butanning noyob va deyarli qo‘l tegmagan tabiati hamda madaniyatiga sayyohlarning turlicha taʼsir koʻrsatishi mumkinligini juda yaxshi biladi. Shunga koʻra, ular boshidanoq turistik faollik darajasini cheklab, sifatli turizmni rivojlantirishga ustuvorlik berganlar. Dastlab, bu siyosat „yuqori qiymat, past hajm“li[2] turizm sifatida tanilgan. U 2008-yilda „yuqori qiymat, past taʼsir“ degan nomga o‘zgartirildi, bu esa „kichik, ammo muhim siljish“ edi. Tashrif buyuruvchilarning soni kamligi tufayli past ta’sir kafolatlangan bo‘lsa-da, Butanga sayohat qilish uchun boy bo‘lish talab etiladi[3], bu esa tanqidga sabab boʻldi va „yuqori qiymatli sayyoh“ boʻlish uchun boy boʻlish shartmi degan savolni keltirib chiqardi. Mamlakatda sayyohlar uchun kunlik toʻlov eng yuqori mavsumda bir kishi uchun kuniga 250 AQSh dollarini, past mavsumda esa kuniga 200 AQSh dollarini tashkil qiladi[4][5]. Keyinchalik, Butan hukumati „madaniy va ekologik“ qadriyatlar saqlanib qolishi kerak boʻlsa-da, koʻproq sayyohlarni kutib olishga tayyorligini koʻrsatdi. 2005-yilda „Barqaror turizmni rivojlantirish strategiyasi“ deb nomlangan hujjat „Butanni boy sayyohlar uchun jozibador ekzotik joy sifatida targʻib qilish uchun mamlakat madaniyati va atrof-muhitidan foydalangan holda sayyohlar sonini koʻpaytirish“ga koʻproq eʼtibor qaratishni maqsad qilib belgilab berdi[6].

Turizm uchun eng muhim markazlar Butan poytaxti Thimphu va gʻarbiy Paro shahrida joylashgan. Paro vodiysiga qaragan Taktshang nomli jar yoqasidagi monastir (oʻzbek tilida: „Yoʻlbars uyasi“) mamlakatning diqqatga sazovor joylaridan biridir. Bu ibodatxona buddistlar uchun aql bovar qilmaydigan darajada muqaddas sanaladi. Maʼbad ichida joylashgan gʻorda buddizmni Butanga olib kelgan buddist xudo 90 kun davomida meditatsiya qilgan va buddizmni yoyish uchun bu vodiyda yashagan jinlar bilan kurashgan deb aytiladi. Maʼbad ming yildan ortiq vaqtdan beri mavjud, shu paytgacha unda ikkita yongʻin sodir boʻlgan, ammo zarar bartaraf etilgan.

Butandagi turoperatorlar

tahrir

Butan hukumati 1991-yil oktyabr oyida Butan turizm korporatsiyasini (BTC) xususiylashtirdi va bu bilan xususiy sektor investitsiyalari hamda faoliyatini osonlashtirdi. Natijada, 2018-yil holatiga koʻra, mamlakatda 75 tadan ortiq litsenziyaga ega turistik kompaniyalar faoliyat yuritmoqda[1]. Ilgari barcha sayyohlar (guruh yoki individual) rejalashtirilgan, oldindan toʻlanadigan, yoʻlboshchili paket-tur yoki maxsus ishlab chiqilgan sayohat dasturi boʻyicha sayohat qilishlari kerak edi. Potensial sayyohlar toʻgʻridan-toʻgʻri yoki chet el agenti orqali rasmiy tasdiqlangan turoperator orqali kelishuvlarni amalga oshirishlari kerak.

Butanga viza olish

tahrir

Butanning sayyohlik siyosati 2022-yil iyun oyida „Yuqori qiymat, past hajm“tamoyilini saqlab qolish maqsadida qayta ko‘rib chiqildi. Bunga ko‘ra, barcha xorijiy fuqarolar Butanga viza olish uchun har kechaga 200 AQSh dollari miqdorida „Barqaror rivojlanish toʻlovi“[7] to‘lashlari, Hindiston fuqarolari esa ruxsatnoma olish uchun 1200 Hindiston rupiysi to‘lashlari kerak edi. 2023-yil avgustdan boshlab ushbu soliq 100 AQSh dollarigacha kamaytirildi, ammo hindistonliklar uchun miqdor o‘zgarmadi[8]. Bundan buyon sayohatchilarga mamlakat boʻylab sayohat qilishda oʻz turar joylari va marshrutlarini belgilashga ruxsat beriladi.

Butanning yangilangan viza siyosati asosida deyarli barcha millat vakillari Butanga tashrif buyurishdan oldin viza yoki ruxsatnomani[9] oldindan rasmiylashtirishi kerak.

Aviakompaniyalari

tahrir

Druk Air 1981-yilda tashkil etilgan, u Butanda parvozlarni amalga oshiruvchi yagona aviakompaniya hisoblanar edi[10]. 2011-yil dekabr oyida Butan Airlines joriy etilishi natijasida aviatsiya sanoati erkinlashtirildi va Druk Air mamlakatdagi yagona aviakompaniya degan maqomini yoʻqotdi[11].

Mamlakatlar boʻyicha tashrif buyuruvchilar

tahrir

2019-yilda mamlakatga shu paytgacha boʻlgan vaqt ichida eng koʻp sayyohlar kelgan boʻlib, 315 000 nafardan ortiq kishini tashkil etdi. Bu oʻsish Osiyo-Tinch okeani bozori, xususan, Hindiston, Tailand, Vyetnam, Filippin, Avstraliya, Yaponiya, Xitoy, Singapur, Bangladesh, Malayziya va Janubiy Koreya tomonidan taʼminlandi. Gʻarbiy bozorlardan, xususan, AQSh, Buyuk Britaniya, Germaniya va Fransiya mamlakatlaridan ham sayyohlar kelishi oʻsdi[12].

Butanga qisqa muddatga tashrif buyuruvchilarning aksariyati quyidagi mamlakatlar vakillari edi[13][14][15][16]:

No. Mamlakat yoki hudud 2019-yil 2018-yil 2017-yil 2016-yil 2015-yil 2014-yil 2013-yil 2012-yil
1   Hindiston 230,381 191,836 172,751 114,301 — — — —
2   Bangladesh 13,016 10,450 10,536 7,753 — — — —
3   AQSh 11,707 10,561 9,220 7,292 7,137 7,291 6,997 6,102
4   Xitoy 7,564 6,878 6,421 9,208 9,399 8,111 4,827 3,816
5   Singapur 4,744 3,886 4,129 3,015 2,587 1,720 2,051 1,611
6   Birlashgan Qirollik 4,241 3,585 3,246 3,124 2,958 2,680 2,309 2,491
7   Tailand 4,086 3,886 4,047 4,177 3,778 12,105 3,527 3,617
8   Germaniya 3,375 3,422 2,970 2,297 2,498 2,971 2,770 2,895
9   Avstraliya 3,153 2,739 2,249 1,818 1,833 2,037 2,062 1,950
10   Yaponiya 3,010 2,674 2,744 4,833 2,437 2,707 4,035 7,029
11   Malayziya 2,761 3,140 2,956 1,967 1,546 2,067 2,054 1,312
12   Vyetnam 2,072 1,961 1,423 — — — — —
13   Fransiya 1,953 1,773 1,545 1,501 1,563 1,636 1,572 1,863
14   Kanada 1,870 1,807 1,524 1,110 — — — —
15   Ispaniya 1,659 1,397 1,142 — — — — —
16   Tayvan 1,496 1,491 1,812 — — — — —
17    Shveysariya 1,379 1,352 — — — — — —
18   Italiya 1,229 978 — — — — — —
19   Indoneziya 1,033 — — — — — — —
20   Niderlandiya 757 — — — — — — —
Boshqalar 20,007 — — — — — — —
Jami 315,599 274,097 237,529 209,570 155,121 133,480 116,209 105,407

Butanning UNESCO Jahon merosidagi taxminiy roʻyxati

tahrir

2012-yilda Butan oʻzining taxminiy obyektlarini UNESCOning Jahon merosi markazi roʻyxatiga rasman kiritdi, u kelajakda tashkilotga qoʻshilish uchun birinchi marta ushbu manzillarni taqdim etgan edi. Mamlakat boʻylab joylashgan sakkizta sayt roʻyxatga olingan[17].

Sayt Rasm Manzil Taklif etilayotgan mezonlar Vaqtinchalik sayt sifatida roʻyxatga olingan yil Tavsif Manba (lar)
Drukgyel Dzongning qadimiy xarobasi   Paro tumani Madaniy 2012-yil Saytda 1649-yilda Tenzin Drukdra tomonidan qurilgan qal’a-budda monastirining xarobalari mavjud. 2016-yilda Butan hukumati monastirning avvalgi shon-shuhrati qayta tiklanishini eʼlon qildi[18] [19]
Dzonglar: vaqtinchalik va diniy hokimiyatlar markazi (Punaxa Dzong, Wangdue Phodrang Dzong, Paro Dzong, Trongsa Dzong va Dagana Dzong)       Bir nechta Madaniy 2012-yil Sayt Butan tarixi uchun ahamiyatli beshta dzongni oʻz ichiga oladi, xususan, Punaxa Dzong, Wangdue Phodrang Dzong, Paro Dzong, Trongsa Dzong va Dagana Dzong [20]
Phajo Drugom Jigpo va uning avlodlari bilan bogʻliq muqaddas joylar   Bir nechta Madaniy 2012-yil Saytga Tsedong Phug, Gawa Phug, Langthang Phug, Sengye Phug, Gom Drak, Thukje Drak, Tsechu Drak, Dechen Drak, Taktsang Sengye Samdrub Dzong, Tago Choying Dzong, Lingzhi Jagoe Dzong va Yangtse Tubo Dzong kiradi [21]
Tamzhing monastiri   Bumthang tumani Madaniy 2012-yil Sayt Butandagi eng muhim eski maktab hisoblanadi [22]
Royal Manas milliy bogʻi (RMNP)   Bir nechta tumanlar Tabiiy 2012-yil Sayt Butandagi eng qadimgi milliy bogʻdir [23]
Jigme Dorji milliy bogʻi (JDNP)   Bir nechta tumanlar Tabiiy 2012-yil Sayt Butandagi ikkinchi yirik milliy bogʻdir [24]
Bumdeling yovvoyi tabiat qoʻriqxonasi   Trashiyangtse tumani Madaniy 2012-yil Sayt Himoloydagi muhim qushlar hududidir [25]
Sakteng yovvoyi tabiat qoʻriqxonasi (SWS)   Bir nechta tumanlar Madaniy 2012-yil Sayt migoi deb nomlanuvchi afsonaviy irqni, shuningdek, sayt ichidagi yovvoyi tabiatni himoya qilish uchun tashkil etilgan [26]

„Yuqori sifat, past hajm“ tamoyilini tanqid qilish

tahrir

Butan mamlakatga kiradigan sayyohlar sonini cheklashda muvaffaqiyat qozongan boʻlsa-da[27], „Yuqori sifat, past hajm“[28] tamoyili orqali „yuqori sifatli sayyoh“ boy sayyoh boʻlishi kerak, degan bahslar kelib chiqishi mumkin, chunki Butanni ziyorat qilish cheklovi asosan yuqori narx bilan bogʻliq boʻlib, sayohat haqiqiy qiziqish yoki diqqatga sazovor joylarni koʻrish uchun amalga oshirilmaydi[29].

Yana qarang

tahrir
 
Paro tumanidagi Taktshang monastiri

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,0 1,1 Dorji, Tandi. „Sustainability of Tourism in Bhutan“. Digital Himalaya. Qaraldi: 10-avgust 2008-yil.
  2. ↑ High Value Low Volume. KuenselOnline (2015-08-21). Retrieved on 2020-07-28.
  3. ↑ Kent Schroeder, Politics of Gross National Happiness: Governance and Development in Bhutan, Cham (Switzerland): Palgrave Macmillan, 2018, 54-55.
  4. ↑ How to get Bhutan tourist visa cost and requirement (Wayback Machine saytida 2021-10-03 sanasida arxivlangan). Bhutantraveloperator.com. Retrieved on 2020-07-28.
  5. ↑ Schroeder, Kent „The Last Shangri-La?“, . Politics of Gross National Happiness: Governance and Development in Bhutan. Cham (Zug): Springer — 55-bet. ISBN 9783319653884. Qaraldi: 25-yanvar 2020-yil. „To drive increased tourism revenues, the earlier approach of 'high value, low volume' was replaced by 'high value, low impact'. This represented a subtle but significant shift.“ 
  6. ↑ Kent Schroeder, Politics of Gross National Happiness: Governance and Development in Bhutan, Cham (Switzerland): Palgrave Macmillan, 2018, 54-55.
  7. ↑ „Bhutan set to raise SDF to 200 USD“. Daily Bhutan. Qaraldi: 6-oktabr 2022-yil.
  8. ↑ Ahuja, Bhawna „Enhancing Bhutan's Tourism Sector: Strategies for Success“ (en). IndraStra Global (2023-yil 27-avgust). Qaraldi: 2023-yil 28-noyabr.
  9. ↑ „Planning YOUR TRIP to Bhutan“. Tourism Council of Bhutan. Tourism Council of Bhutan.
  10. ↑ „About Drukair“. Drukair Singapore office. Drukair. Qaraldi: 6-oktabr 2022-yil.
  11. ↑ [1]
  12. ↑ „Bhutan Tourism Monitor“. Tourism Council of Bhutan. Tourism Coucil of Bhutan. Qaraldi: 6-oktabr 2022-yil.
  13. ↑ Tourism Council of Bhutan (2014) BHUTAN TOURISM MONITOR. Annual Report 2013 (Wayback Machine saytida 2019-11-15 sanasida arxivlangan).
  14. ↑ Tourism Council of Bhutan (2016) „BHUTAN TOURISM MONITOR. Annual Report 2015“. 2018-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-iyun 2016-yil.
  15. ↑ Tourism Council of Bhutan (2017) „BHUTAN TOURISM MONITOR. Annual Report 2016“. 2017-yil 12-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-may 2017-yil.
  16. ↑ „Bhutan Tourism Monitor“. Tourism Council of Bhutan. Tourism Council of Bhutan. Qaraldi: 23-sentabr 2022-yil.
  17. ↑ Bhutan. UNESCO World Heritage Centre. Retrieved on 2020-07-28.
  18. ↑ Drukyul’s victory rises to The Gyalsey — KuenselOnline. Kuenselonline.com (2016-02-07). Retrieved on 2020-07-28.
  19. ↑ Ancient Ruin of Drukgyel Dzong. UNESCO World Heritage Centre (2020-07-09). Retrieved on 2020-07-28.
  20. ↑ Dzongs: the centre of temporal and religious authorities (Punakha Dzong, Wangdue Phodrang Dzong, Paro Dzong, Trongsa Dzong and Dagana Dzong). UNESCO World Heritage Centre (2020-07-09). Retrieved on 2020-07-28.
  21. ↑ Sacred Sites associated with Phajo Drugom Zhigpo and his descendants. UNESCO World Heritage Centre (2020-07-09). Retrieved on 2020-07-28.
  22. ↑ Tamzhing Monastery. UNESCO World Heritage Centre (2020-07-09). Retrieved on 2020-07-28.
  23. ↑ Royal Manas National Park (RMNP). UNESCO World Heritage Centre (2020-07-09). Retrieved on 2020-07-28.
  24. ↑ Jigme Dorji National Park (JDNP). UNESCO World Heritage Centre (2020-07-09). Retrieved on 2020-07-28.
  25. ↑ Bumdeling Wildlife Sanctuary. UNESCO World Heritage Centre (2020-07-09). Retrieved on 2020-07-28.
  26. ↑ Sakteng Wildlife Sanctuary (SWS). UNESCO World Heritage Centre (2020-07-09). Retrieved on 2020-07-28.
  27. ↑ Bhutan saw highest number of tourists last year — BBS | BBS. Bbs.bt (2018-04-13). Retrieved on 2020-07-28.
  28. ↑ Nyaupane, Gyan P. and Timothy, Dallen (2016) „Bhutanʼs Low-volume, High-yield Tourism: The Influence of Power and Regionalism“. Travel and Tourism Research Association: Advancing Tourism Research Globally.
  29. ↑ Schroeder, Kent (2017). „The Last Shangri-La?“. Politics of Gross National Happiness: Governance and Development in Bhutan. Cham (Zug): Springer. p. 55. ISBN 9783319653884. Retrieved 25 January 2020. To drive increased tourism revenues, the earlier approach of 'high value, low volumeʼ was replaced by 'high value, low impactʼ. This represented a subtle but significant shift.

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Butanda_turizm&oldid=5335797" dan olindi