Daniya — Rossiya munosabatlari

Daniya — Rossiya munosabatlari Daniya va Rossiyaning ikki davlati oʻrtasidagi munosabatlardir. Daniya qirollari va rus podsholari XV asrdan boshlab oʻzaro aloqada boʻlishgan — keyinchalik Daniyaning Boltiq dengiziga chiqish va undan foydalanishni nazorat qilish muhim ahamiyatga ega edi. 1924-yil 18-iyunda Daniya va SSSR oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatilgan.

Rossiyaning Kopengagenda elchixonasi va Torshavnda (Farer orollarida) konsulligi bor; Daniyaning Moskvada elchixonasi, Sankt-Peterburgda Bosh konsulligi va Kaliningradda faxriy konsulligi bor. Ikkala davlat ham Boltiq dengizi bilan chegaradosh va Yevropa Kengashi hamda Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkilotiga aʼzodir.

Tarixi

Ilk zamonaviy davr

Daniya Qirolligi va Moskva davlati oʻrtasidagi doʻstona munosabatlar 1506- va 1517-yillarda yangi pogʻonaga koʻtarilgan. 1493-yildagi oʻzaro yordam pakti ijobiy munosabatlarga olib keldi^[1]. 1562-yilda Daniya qiroli Fridrix II va rus podshosi Ivan IV oʻrtasida Mojaysk shartnomasi asosida doʻstona munosabatlar davom ettirildi^[2]. (Ikki qirollik qoʻshni bo‘lgan: Daniya 1219-yildan 1346-yilgacha va 1559-yildan 1645-yilgacha)

XVIII asr

Buyuk Shimoliy urush

Shimoliy urush paytida turli davlatlar koalitsiyasi Shimoliy va Sharqiy Yevropada Shvetsiya imperiyasiga muvaffaqiyatli hujum qildi. Dastlab Shvetsiyaga qarshi ittifoq Rossiya podsholigi, Daniya-Norvegiya va saks -Polsha-Litvadan iborat edi. Frederik IV va Avgust Kuchli 1700-va 1706-yillarda ittifoqdan chiqib ketishga majbur boʻldi, ammo 1709-yilda unga qayta qoʻshildi. Jorj I Brunsvik-Lüneburg (Gannover) koalitsiyaga 1714-yilda Gannover, 1717-yilda Buyuk Britaniya va 1715-yilda Brandenburg-Prussiyalik Fridrix Uilyam I qoʻshildi. Shvetsiya tomonida Golshteyn-Gottorp (Daniya vassali), 1704-1710-yillarda Stanislav Leshchiński boshchiligida bir nechta Polsha va Litva magnatlari, 1708-1710-yillarda Ivan Mazepa qoʻl ostidagi kazaklar boʻlgan. Usmonli imperiyasi vaqtincha Shvetsiyalik Karl XIIni qabul qildi va Buyuk Pyotrga qarshi aralashdi.

Boshqa turli teatrlarda shvedlarga qarshi kurash olib borilgandan soʻng, Shvetsiya gʻarbdan Daniya-Norvegiya va sharqdan Rossiya tomonidan bosib olindi. Daniya hujumlari qaytarilgan boʻlsa-da, Rossiya Finlandiyani bosib olishga muvaffaq boʻldi va Shvetsiya dengiz floti va qirgʻoq qal’alariga katta talofatlar berdi. Charlz XII Norvegiya jabhasini ochdi, ammo 1718 yilda Fredrikstenda oʻldirilgan. Urush Shvetsiyaning magʻlubiyati bilan yakunlandi va Rossiyani Boltiq dengizidagi yangi yirik davlat va Yevropa siyosatidagi yangi muhim oʻyinchi sifatida qoldirdi — aslida u ikki asrdan keyin toʻxtatilishi mumkin boʻlgan Rossiya ekspansiyasi naqshining boshlanishiga imzo chekdi. . Daniya tinchlik oʻrnatishda Shvetsiyadan unchalik koʻp foyda keltirmadi, lekin Golshteyndagi vafosiz vassali hisobiga gʻalaba qozona oldi.

Hozirgi

Bugungi kunda ikkala davlat ham yaqin savdo hamkorlari boʻlib, asosan Boltiqboʻyi sohillarida savdo qiladi. Farer orollari Daniyaning Rossiya bilan erkin savdo shartnomasi boʻyicha muzokaralar olib borishga qaror qilgan yagona chet el hududi edi^[3]. Savdo Daniya orqali, keyin esa Rossiyaga boradi. Shuningdek, orollarning poytaxti Torshavnga ham rossiyalik baliqchilar tashrif buyurishadi. 2008-yil 27-mayda Rossiya va Daniya viza kelishuvini imzoladilar^[4]. Daniyaning o‘sha paytdagi tashqi ishlar vaziri Per Stig Moller kelishuvlar ikki davlat olimlari, ishbilarmonlari va talabalari o‘rtasidagi aloqalarni yumshatishga yordam berishini aytdi. Shartnoma, shuningdek, Rossiya va Yevropa Ittifoqi oʻrtasidagi ichki kelishuv edi.

2014-yil avgust oyida Daniya hukumati Rossiya-Ukraina urushi va Rossiya va NATO oʻrtasidagi keskinlik oʻsib borayotgan bir sharoitda bir yoki bir nechta fregatlarini radar sigʻimi bilan jihozlash orqali NATOning raketaga qarshi mudofaa tizimiga hissa qoʻshishini eʼlon qildi^[5]. 2015-yil 22-mart kuni Rossiyaning Daniyadagi elchisi Mixail Vanin Jyllands-Posten nashriga bergan intervyusida keskinlikni tasdiqladi: "Menimcha, Daniya AQSh boshchiligidagi raketaga qarshi mudofaa tizimiga qo‘shilsa, nima bo‘lishini daniyaliklar to‘liq tushunmaydi. Agar bu sodir boʻlsa, Daniya harbiy kemalari Rossiya yadroviy raketalari nishoniga aylanadi. Daniya tashqi ishlar vaziri Martin Lidegor elchining soʻzlarini qabul qilib boʻlmaydigan va mudofaa tizimi Rossiyaga qaratilmaganini eʼlon qildi, bu daʼvoni NATO matbuot kotibi Oana Lungesku tasdiqladi . NATO matbuot kotibining qoʻshimcha qilishicha, Rossiya bayonotlari „ishonch uygʻotmaydi yoki bashorat qilish, tinchlik yoki barqarorlikka hissa qoʻshmaydi“^[6]^[7].

2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi boshlanganidan keyin Daniya Yevropa Ittifoqi davlatlaridan biri sifatida Rossiyaga qarshi sanksiyalar joriy qildi va Rossiya Yevropa Ittifoqining barcha davlatlarini "do‘stona bo‘lmagan davlatlar " ro‘yxatiga kiritdi^[8].

Manbalar

↑ Hübner, Eckhard „Zwischen alle Fronten: Magnus von Holstein als König von Livland“, . Zwischen Christianisierung und Europäisierung. Beiträge zur Geschichte Osteuropas in Mittelalter und früher Neuzeit. Festschrift für Peter Nitsche zum 65. Geburtstag, Quellen und Studien zur Geschichte des östlichen Europa (de) Hübner: . Stuttgart: Steiner, 1998 — 313–334 [317]-bet. ISBN 3-515-07266-7.
↑ Hübner, Eckhard „Zwischen alle Fronten: Magnus von Holstein als König von Livland“, . Zwischen Christianisierung und Europäisierung. Beiträge zur Geschichte Osteuropas in Mittelalter und früher Neuzeit. Festschrift für Peter Nitsche zum 65. Geburtstag, Quellen und Studien zur Geschichte des östlichen Europa (de) Hübner: . Stuttgart: Steiner, 1998 — 317–318-bet. ISBN 3-515-07266-7.
↑ „Faroe Islands negotiate free trade agreement with Russia“. 2012-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 4-noyabr.
↑ „Agreement between the Government of the Kingdom of Denmark and the Government of the Russian Federation on the facilitation of the issuance of visas to the citizens of the Kingdom of Denmark and the Russian Federation.“. 2022-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 9-yanvar.
↑ Cullinane, Susannah. „Denmark slams Russian envoy's nuclear target warning“. CNN (2015-yil 23-mart). 2015-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-mart.
↑ „Russia threatens to aim nuclear missiles at Denmark ships if it joins NATO shield“. Reuters (2015-yil 22-mart). 2015-yil 15-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-mart.
↑ Khan, Maria. „Russia threatens Denmark with naval nuclear attack“. International Business Times (2015-yil 22-mart). 2015-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-mart.
↑ Lee, Michael. „Here are the nations on Russia's 'unfriendly countries' list“. CTV News (2020-yil 8-mart). 2022-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-mart.

Havolalar

Daniyaning Moskvadagi elchixonasi (Wayback Machine saytida 2021-05-14 sanasida arxivlangan)
Rossiyaning Kopengagendagi elchixonasi (Wayback Machine saytida 2009-10-03 sanasida arxivlangan) Archived
Rossiya va Daniya viza rejimini soddalashtirish, readmissiya kelishuvlarini imzoladi

[1] Hübner, Eckhard „Zwischen alle Fronten: Magnus von Holstein als König von Livland“, . Zwischen Christianisierung und Europäisierung. Beiträge zur Geschichte Osteuropas in Mittelalter und früher Neuzeit. Festschrift für Peter Nitsche zum 65. Geburtstag, Quellen und Studien zur Geschichte des östlichen Europa (de) Hübner: . Stuttgart: Steiner, 1998 — 313–334 [317]-bet. ISBN 3-515-07266-7.

[2] Hübner, Eckhard „Zwischen alle Fronten: Magnus von Holstein als König von Livland“, . Zwischen Christianisierung und Europäisierung. Beiträge zur Geschichte Osteuropas in Mittelalter und früher Neuzeit. Festschrift für Peter Nitsche zum 65. Geburtstag, Quellen und Studien zur Geschichte des östlichen Europa (de) Hübner: . Stuttgart: Steiner, 1998 — 317–318-bet. ISBN 3-515-07266-7.

[3] „Faroe Islands negotiate free trade agreement with Russia“. 2012-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 4-noyabr.

[4] „Agreement between the Government of the Kingdom of Denmark and the Government of the Russian Federation on the facilitation of the issuance of visas to the citizens of the Kingdom of Denmark and the Russian Federation.“. 2022-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 9-yanvar.

[5] Cullinane, Susannah. „Denmark slams Russian envoy's nuclear target warning“. CNN (2015-yil 23-mart). 2015-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-mart.

[6] „Russia threatens to aim nuclear missiles at Denmark ships if it joins NATO shield“. Reuters (2015-yil 22-mart). 2015-yil 15-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-mart.

[7] Khan, Maria. „Russia threatens Denmark with naval nuclear attack“. International Business Times (2015-yil 22-mart). 2015-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-mart.

[8] Lee, Michael. „Here are the nations on Russia's 'unfriendly countries' list“. CTV News (2020-yil 8-mart). 2022-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-mart.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]