Edirne-Segedin shartnomasi

Edirne-Segedin shartnomasi — 1444-yilda Usmonlilar imperiyasi va Vengriya qirolligi oʻrtasida imzolangan tinchlik shartnomasi.

Toʻliq nomi: turkcha: Edirne-Segedin Antlaşması
Turi	Tinchlik shartnomasi
Tayyorlangan kuni	144-yil 12-iyul—10-avgust
Imzolangan sanasi	1444-yil 15-avgust
Imzolangan joyi	Segedin
Shartlari	10 yillik sulhga kelishildi. Usmonlilar: •100,000 oltin florin miqdorida tovon toʻlashi •Serbiya va Albaniyaga ozodlik berishi •Asirlarni ozod qilishi kerak boʻldi
Tomonlar	Usmonlilar imperiyasi Murod II Vengriya qirolligi Vladislav

Papa Gabriele Condulmer John Hunyadi qoʻl ostidagi venger, serb, bosniyaliklar va Valaxiya quvvatlaridan tarkib topgan xristian birligini Murod II boshchiligidagi Usmonlilar imperiyasi qoʻshini ustiga yubordi. Birinchi tahminga koʻra, Karamanoğulları bekligining ham dastagini olgan ushbu xristian qoʻshinlari Niş jangida boʻlgani kabi birin-ketin gʻalabaga erishsa-da, Izladi Derbendde usmonlilar tomonidan magʻlubiyatga uchratildi. Yana boshqa tahminga koʻra, Usmonlilar Izladi Derbenddagi jangda magʻlub boʻlishdi. Ammo salibchilar Plovdiv tekisligiga tushdi, ogʻir qish sharoitlari, qirol Vladislav IIIning sabrsizligi, taʼminot yetishmasligi va Usmonlilarning qarshilik koʻrsatishi tufayli ular chekinishga majbur boʻldilar.

Boshqa bir fikrga koʻra, Usmonlilarning ogʻir yoʻqotishlari bilan birlikda oʻzlari ham katta talafot koʻrgan va Izladida tor-mor etilgan vengerlar qishki sharoitda chekinishga majbur boʻldilar, ammo kutilmagan bir voqea urushning borishini oʻzgartirdi. Dragomanda xristianlar qoʻshinini kuzatib borayotgan Usmonli qoʻshinlari pistirmaga tushib, magʻlubiyatga uchradi va sulton Murod IIning kuyovi, vazir Chandarli Halil poshoning ukasi Mahmud Bey asirga olindi. Bu voqea usmonlilarning ruhiy tushkunligiga sabab boʻldi va salibchilarning harbiy hujumini muvaffaqiyatli boʻlishga imkon berdi.

Shundan soʻng, Serbiya, Bosniya va Gersegovina, Albaniya va Rumeli kabi hududlarda kuchi zaiflashib qolgan Murod II yana bir salib yurishlaridan qoʻrqdi va vengerlar bilan shartnoma tuzishga harakat qildi va 1444-yil 12-iyunda tinchlik shartnomasini Edirneda imzolab, matnni Vengriya qiroliga joʻnatdi.

Vengriya qirolligi qiroli Władysław III ushbu shartnomani imzolashga rozi edi. Ammo papa va Vizantiya imperatori shartnomaga qarshi chiqdilar. Serb despoti va John Hunyadining talabiga binoan qirol Władysław III 1444-yil 12-iyulda Segedin shahrida shartnoma imzoladi.

Shartnomaning moddalari

Shartnomaning moddalari shulardan iboratdir:

1. Bolgariyadagi Usmonlilar imperiyasi hokimiyati tan olindi.
2. Serb despotliklari qaytadan qurildi va Usmonlilar imperiyasiga soliq toʻlaydigan boʻldi.
3. Valaxiya bekligi Vengriya qirolligi hokimiyatida qolib, Usmonlilarga soliq toʻlaydigan booʻldi.
4. Tuna daryosi tomonlar oʻrtasida chegara boʻldi.
5. Shartnoma muddati 10 yil etib belgilandi.

Shartnomadan soʻngra

Bu shartnomadan soʻng, sulton Murod II taxtdan voz kechdi va 12 yoshli oʻgʻli Mehmed II Fotih Usmonlilar imperiyasi taxtiga chiqdi. Ammo tinchlik muddati 6 oy ham davom etmadi. Salibchilar tahdidi ostida Murod II yana taxtga qaytishga majbur boʻldi. 1444-yil 10-oktabrda Usmonli imperiyasi va Vengriya oʻrtasida Varna jangi boʻlib oʻtdi va Usmonlilar toʻliq gʻalabaga erishdilar.

Adabiyotlar

• Димитров Г. Сражението при Варна въ 1444г. // ИВАД / Варненско археологическо дружество. — Варна: Зора, 1908. — Andoza:Бсокр.^(bolg.)
• Цветкова Б.. Паметна битка на народите (Европейският югоизток и османското завоевание - края на XIV век и първата половина на XV век). Варна: Книгоиздателство Георги Бакалов, 1979. ^(bolg.)
• „váradi béke: 1.“,Magyar katolikus lexikon I–XV. Főszerk.. Budapest: Szent István Társulat, 1993–2010. ^(moj.)
• „szegedi eskü“,Magyar katolikus lexikon I–XV. Főszerk.. Budapest: Szent István Társulat, 1993–2010. ^(moj.)
• The Crusade of Varna, 1443-45. Ashgate, 2006. ISBN 9780754601449. ^(ingl.)
• Magyar Történelmi Tár – 3. sorozat 18. kötet – 1895., 3, 1895. ^(moj.)
• Angyal D. Le Traite de Paix de Szeged avec les Turcs (1444) // Revue de Hongrie. — 1911. — Vol. 7. — Andoza:Бсокр.
• Babinger F.. Mehmed the Conqueror and His Time. Princeton University Press, 1992. ISBN 978-0-691-01078-6. ^(ingl.)
• Babinger F. Von Amurath zu Amurath. Vor- und Nachspiel der Schlacht bei Varna <1444> // Oriens. — BRILL, 1950. — Vol. 3, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
• Dąbrowski J.. Władysław I Jagiellończyk na Węgrzech, 1440-1444, Rozprawy Historyczne Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Warszawa : Skł. gł. w księg. Gebethnera i Wolffa, 1922. 
• Engel P. János Hunyadi and the Peace "of Szeged" (1444) // Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungari. — 1994. — Vol. 47, Andoza:Бсокр. — P. 241—257.^(ingl.)
• Engel P. „A szegedi eskü és a váradi béke: Adalék az 1444. év eseménytörténetéhez“,. Mályusz Elemér emlékkönyv, Társadalom- és művelődéstörténeti tanulmányok Borító. Budapest: Pécsi Szikra Nyomda, 1984 — 77—96 bet. ISBN 9630532727. ^(moj.)
• Hammer-Purgstall J. F. von. Histoire de L'Empire Ottoman. Parent-Desbarres, 1840. ^(frans.)
• Imber C.. The Crusade of Varna, 1443-45. Ashgate, 2006. ISBN 9780754601449. ^(ingl.)
• Jefferson J.. The Holy Wars of King Wladislas and Sultan Murad: The Ottoman-Christian Conflict from 1438-1444. BRILL, 2012. ISBN 9789004219045. ^(ingl.)
• Kapanşahin M. Sultan Murad'ın Haçlılara mücadelesi Varna ve Kosova savaşları // Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. — 2016. — Vol. 4, Andoza:Бсокр. — P. 14—28.^(turk.)
• Kramers J.H. Murād II / Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs.. — Leiden: BRILL, 1993. — Vol. VII. — P. 594—595.^(ingl.)
• Kołodziejczyk D. Der Vertrag von Segedin 1444 : Ein Beitrag zur Geschichte der frühosmanischen diplomatischen Beziehungen // Turkologie heute - Tradition und Perspektive. — 1998. — P. 175—183.

• Paganel C. P. A.. Histoire de Scanderbeg, ou Turks et chrétiens au xve siècle, 1855. ^(frans.)
• Papp S. Der ungarisch-türkische Friedensvertrag im Jahre 1444 // Chronica. — 2001. — Andoza:Бсокр. — P. 67—78.
• Papp S. II. Murád Szultán és I. Ulászló lengyel és magyar király 1444. évi békekötése // Acta historica (Szeged). — 1999. — Vol. 109. — P. 47—62.

• Potkowski E.. Warna, 1444, Wyd. 1, Warszawa: Wydawn. Bellona, 1990. ISBN 8311077932. 
• Szilágyi S. . A magyar nemzet története. Athenaeum részvénytársulat betüivel, 1896. ^(moj.)
• Sroka S. A. Sława, chwała i plotka. Władysław Warneńczyk jako król Węgier // Przegląd Nauk Historycznych. — 2016. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — DOI:10.18778/1644-857X.15.02.04.
• Fraknói V., Andoza:Нп5, Thury J.. Igazság vagy tévedés?, Századok, Budapest : Akadémiai Kiadó, 1902 — 631—653 bet. ^(moj.)