Fotiha surasi (arabcha: سورة الفاتحة, nomining maʼnosi — Ochuvchi[8][9]) — Qurʼonning 1-surasi. Makkiy suralardan biri, 7 oyatdan iborat. Bu sura Qurʼonning 1[10]-sahifasida va 1-juzida joylashgan. 5-boʻlib nozil boʻlgan. Qurʼon nusxalarida Makkada nozil qilingan deb kelinayotgan boʻlsada, tafsir va hadislarda u Madinada ham takroran nozil qilingan, deyiladi. Shuning uchun ham bu suraning nomlaridan biri — „Sabʼul-masoniy“, yaʼni „ikki bor nozil qilingan yetti oyat“ demakdir. Suraning oʻnga yaqin nomlari boʻlib, ulardan eng mashhuri „Fotiha“, yaʼni, „ochuvchi“ — suralarning joylashishi boʻyicha avvalida qoʻyilgani uchun unga shu nom berilgan. „Al-Hamdu“ soʻzi bilan boshlangani uchun bu nom bilan ham ataladi. Islom dini mafkurasi va ahkomlarini muxtasar shaklda oʻzida mujassam etgani uchun „Ummul-Qurʼon“, yaʼni „Qurʼonning onasi“ nomi berilgan. Mazkur yetti oyatni sharhlab baʼzi mufassirlar bir necha jildlik asar yozib qoldirganlar.

Baqara    1–sura   oʻzi birinchi sura
Fotiha surasi — سورة الفاتحة
Qurʼon nusxalaridan biridagi Fotiha surasi sarlavhasi. Yuqorida oʻngdan: 1. Oyati 7, 2. Markazda qizil rangda sura tartib raqami 1, qora rangda - Fotiha surasi va Makkiy, qizil rangda nozil boʻlgan tartibi - 5, 3. Rukuʼsi soni - 1; Pastda oʻngdan: 1. Sura:Makkiy, 2. Tilovat tartibi:1, 3. Nozil boʻlish tartibi:bu yerda texnik xato tufayli 1 deb koʻrsatilgan. Toʻgʻrisi esa yuqorida koʻrsatilganidek 5, 4. Rukuʼsi:1, 5. Oyati:7, 6. Porasi (Juzi):1 deb koʻrsatilgan.

Suraning arabcha matni
Nomining maʼnosi Ochuvchi[1][2]
Boshqa nomlari Ummul Qurʼon
Tasnifi Makkiy sura[3]
Statistika
Sahifasi 1[4]
Juz 1
Sura raqami 1
Oyatlar soni 7
Sajda oyati yoʻq
Rukuʼlar soni 1[5]
Muqattaot harflari yoʻq[6]
Soʻzlar soni 29
Harflar soni 139
Nozil boʻlish tartibi 5[7]

Arabcha matni ar.wikisource.orgda
tanzil.netda
Tarjimalari QuranAcademy.org
quran.uzda
Tilovat tartibi
Baqara surasi  Keyingisi 1 Oldingisi  oʻzi birinchi sura
Nozil boʻlish tartibi
Masad surasi   Keyingisi 5 Oldingisi  Muddassir surasi
                                   

„Bismillohir Rahmonir Rahim“ oyati „Fotiha“ surasining tarkibiga kiradimi yoki u keyin qoʻshib qoʻyilganmi degan masalada mujtahidlarning baʼzilari uni shu suradan deb sanaganlar. Boshqalar esa Qurʼondagi 113 ta sura boshlanishidagi hamma „Bismilloh“lar ham suralarining tarkibiy qismidan emas, balki ularni bir-biridan ajratib turuvchi — fosila sifatida joylashtirilgan, deganlar. „Bismilloh“ oyati faqat bir joyda — Naml surasining 30- oyatida kelgan, deb taʼkidlaydilar.

Abu Hanifa (Imom Aʼzam) ham shu fikrda boʻlganlar. Shuning uchun Hanafiy mazhabiga mansub xattot va noshirlar tomonidan koʻchirilgan va chop etilgan Qurʼon nusxalarida, xususan Turkiya va Pokistonda nashr etilgan nusxalarda „Fotiha“ surasining boshida kelgan „Bismilloh“ga raqam qoʻyilmaydi. Arab dunyosida chiqadigan Qurʼonlarda esa unga birinchi raqam, „Fotiha“ surasining birinchi oyatiga esa 2 raqamini qoʻyadilar.

Fotiha surasining nomlari tahrir

  • Fotihatul kitob — Qurʼonni ochuvchi.
  • Ummul Qurʼon — Qurʼonning onasi.
  • Sabʼul Masoniy — yetti takrorlanuvchi oyat yoki yetti oyatdan iborat ikki marta nozil qilingan sura.
  • Suratul solat — Namoz surasi.
  • Suratul hamd — hamd surasi.
  • Al-Qurʼonul aziym — Ulugʻ Qurʼon
  • Shifo
  • Ruqya — dam olish
  • Asos — Asl manba
  • Kanz — xazina

Manbalar tahrir

  1. Qurʼoni Karim tarjimasi va sharhi. Abdulaziz Mansur
  2. Qurʼoni Karim maʼnolari tarjimasi. Alouddin Mansur
  3. Qurʼonda koʻrsatilgan tasnif.
  4. 604 sahifali Qurʼonda.
  5. Yuqoridagi sura sarlavhasining tasviridan olingan.
  6. Qurʼondan koʻrilgan.
  7. Yuqoridagi sura sarlavhasining tasviridan olingan.
  8. Qurʼoni Karim tarjimasi va sharhi. Abdulaziz Mansur
  9. Qurʼoni Karim maʼnolari tarjimasi. Alouddin Mansur
  10. 604 sahifali Qurʼonda.
Keyingisi: Baqara surasi   1-sura — arabcha matni Oldingisi: oʻzi birinchi sura