Foydalanuvchi:Ramil Galiullin O'zMU Fizika/Absorbsiya/yutilish (elektromagnit nurlanish)

Fizikada elektromagnit nurlanishning yutilishi (absorbsiya) — materiyaning (odatda atomlarda bogʻlangan elektronlar) foton energiyasini qanday qabul qilishi va shuning uchun elektromagnit energiyani yutuvchi ichki energiyasiga (masalan, issiqlik energiyasi) aylantirishidir. Yorugʻlik toʻlqinlarining muhit boʻylab tarqalayotganda intensivligining zaiflashuv yoki asta-sekin kamayishidir. Toʻlqinlarning yutilishi odatda ularning intensivligiga bogʻliq boʻlmasa-da (chiziqli yutilish), maʻlum sharoitlarda muhitning shaffofligi toʻlqin intensivligiga qarab oʻzgarib turadigan omil bilan oʻzgaradi va toʻyingan yutilish (yoki chiziqli boʻlmagan yutilish) sodir boʻladi.

Absorbsiyani miqdoriy aniqlash

Absorbsiyani miqdoriy baholash uchun quyidagi usullar qoʻllaniladi

• Yutilish koeffitsienti (yoki yutilish indeksi)
• Molyar yutilish koeffitsienti, bu molyar miqdori boʻlingan yutilish koeffitsienti
• Massaning yutilish koeffitsienti, bu zichlikka boʻlingan yutilish koeffitsienti
• Yutilish kesmi va tarqalish kesmi
• Yutilishning boshqa koʻrsatkichlari, jumladan, kirish chuqurligi va teri effekti, tarqalish doimiysi, faza doimiysi va murakkab toʻlqin soni, murakkab sinishi indeksi va soʻnish koeffitsienti, murakkab dielektrik oʻtkazuvchanlik, elektr qarshilik va oʻtkazuvchanlik .
• Tegishli oʻlchovlar, jumladan absorbans (shuningdek, "optik zichlik" deb ataladi) va optik chuqurlik (shuningdek, "optik qalinlik" deb ataladi)

Bu miqdorlarning barchasi, maʻlum darajada, nurlanishni qanchalik yaxshi qabul qilishini oʻlchaydi. Ularning amaliy foydalari qoʻllanilishiga qarab oʻzgaradi

Absorbtsiyani oʻlchash

Absorbsiya sirtga tushadigan yutilishgan yorugʻlik miqdorini aniqlaydi (qaytish yoki sinish oʻrniga). Bu Buger-Lambert-Ber qonuni orqali muhitning boshqa xususiyatlari bilan bogʻliq boʻlishi mumkin.

Barcha toʻlqin uzunliklari uchun adsorbsiyaning aniq oʻlchovlari moddani aniqlashga imkon beradi (spektroskopiya). Shuning uchun namuna bir tomondan yoritiladi va oʻtgan yorugʻlikning intensivligi oʻlchanadi.

Ilovalar

Elektromagnit nurlanishning turli toʻlqin uzunliklari, shu jumladan koʻrinadigan yorugʻlik uchun Yerning atmosfera oʻtkazuvchanligi (yoki shaffofligi) ning taxminiy sxemasi

Absorbsiyani oʻlchash koʻplab faoliyat sohalarida qoʻllaniladi

• Radio tarqalishida u koʻrish chizigʻidan tashqari tarqalishda ifodalanadi. Misol uchun, sunʻiy yoʻldosh havolasini loyihalashda foydalaniladigan atmosferada radio toʻlqinining susayishi hisobiga qarang.
• Meteorologiya va iqlimshunoslikda global va mahalliy harorat qisman atmosfera gazlari (masalan, issiqxona effekti), shuningdek quruqlik va okean sirtlari tomonidan nurlanishning yutilishiga bogʻliq (qarang Albedo).
• Tibbiyotda rentgen nurlari turli toʻqimalar (ayniqsa, suyak ) tomonidan turli darajada soʻriladi, bu rentgen nurlarini koʻrish uchun asosdir.
• Kimyo va materialshunoslikda turli materiallar va molekulalar nurlanishni turli chastotalarda turli darajada oʻzlashtiradi, bu materialni aniqlash imkonini beradi.
• Optikada quyoshdan saqlaydigan koʻzoynaklar, rangli filtrlar, boʻyoqlar va boshqa shunga oʻxshash materiallar qaysi koʻrinadigan toʻlqin uzunliklarini oʻzlashtiradigan va ular qanday nisbatda boʻlishi uchun maxsus ishlab chiqilgan.
• Biologiyada fotosintetik organizmlar yorugʻlik energiyasi shakar va boshqa molekulalar ichida kimyoviy energiyaga aylanishi uchun tegishli toʻlqin uzunlikdagi yorugʻlikni xloroplastlarning faol hududida soʻrilishini talab qiladi.
• Fizikada maʻlumki, Yer ionosferasining D-hududi yuqori chastotali elektromagnit spektrga kiruvchi radio signallarni sezilarli darajada oʻzlashtiradi.
• Yadro fizikasida yadroviy nurlanishning yutilishi suyuqlik darajasini, densitometriyani yoki qalinligini oʻlchash uchun ishlatilishi mumkin.

Manbalar

• Thomas, Michael E.. Optical Propagation in Linear Media: Atmospheric Gases and Particles, Solid-State Components, and Water. Oxford University Press, USA, January 2006 — 3... (Chapter 1, 2, 7)-bet. ISBN 978-0-19-509161-8. 
• ProfHoff, Ken Mellendorf; Vince Calder „Reflection and Absorption“. Physics Archive - Ask a scientist. Argonne National Laboratory (2010-yil noyabr). 2010-yil 21-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-noyabr.