Vikipediya

Germaniya — Shimoliy Koreya munosabatlari

Germaniya — Shimoliy Koreya munosabatlari (koreyscha: 도이췰란드-조선민주주의인민공화국 관계; nemischa: Deutsch-nordkoreanische Beziehungen) Germaniya va Koreya Xalq Demokratik Respublikasi (KXDR) oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlar boʻlib, odatda bu mamlakat Shimoliy Koreya deb nomlanadi. Sovuq urush davrida Sharqiy Germaniya faqat Shimoliy Koreya bilan, Gʻarbiy Germaniya esa faqat Janubiy Koreya bilan diplomatik munosabatlarni saqlab turdi. Sharqiy Germaniya Germaniyaning birlashishi bilan oʻz faoliyatini toʻxtatdi, yaʼni Germaniya va Shimoliy Koreya oʻrtasida diplomatik aloqalar endi mavjud emasdi. Ikki davlat boshqa davlatda oʻz manfaatlarini himoya qilish uchun himoya vakolatlarini tayinladilar, Shvetsiya Germaniya uchun himoyachi, Xitoy esa Shimoliy Koreya uchun himoyachi kuch boʻlgan[1].

Germaniya va Shimoliy Koreya davlatlarining xaritada joylashuvi. Yashil rangda Germaniya, sariq rangda Shimoliy Koreya koʻrsatilgan.
Shimoliy Koreyaning Berlindagi elchixonasi, Germaniya.

Germaniya va Shimoliy Koreya 2001-yilda bir-biri bilan diplomatik munosabatlar oʻrnatdi. Germaniyaning Pxenyandagi elchixonasi eski Sharqiy Germaniya elchixonasi binosida qolmoqda, binodan hozirda Shvetsiya va Britaniya elchixonalari bilan birgalikda foydalaniladi.

Diplomatik munosabatlar oʻrnatilganidan beri vazirlar darajasidagi hukumat delegatsiyalarining Germaniya yoki Shimoliy Koreyaga tashrifi boʻlmagan. Biroq, Germaniya Bundestagi deputatlari tomonidan Shimoliy Koreyaga bir necha marta rasmiy tashriflar boʻlgan.

2013-yilgi BBC Jahon xizmati soʻroviga koʻra, nemislarning atigi 3 foizi Shimoliy Koreya taʼsiriga ijobiy qaraydi, 90 foizi esa salbiy fikr bildirgan, bu Shimoliy Koreya haqidagi dunyodagi eng salbiy tasavvurlardan biridir[2].

Tarixi

tahrir
 
Erich Xonekker va Kim Ir Sen Sharqiy Berlinda (1984)

Ikkinchi jahon urushidan keyin Koreya ikki qismga boʻlindi: Shimoliy va Janubiy Koreya. Kim Ir Sen boshchiligidagi Shimoliy Koreya sobiq Sharqiy Germaniya (GDR) bilan Sovuq urush davrida diplomatik aloqalarni 1948-yil 9-sentabrda Koreya Xalq Demokratik Respublikasi tashkil topganidan soʻng oʻrnatgan[3].

Sharqiy Germaniya Osiyo mamlakati bilan savdo, taʼlim almashinuvi va kommunistik kuch sifatida namoyon boʻlish uchun aloqalarni qidirgan. Sobiq SSSR va Xitoy Xalq Respublikasidan keyin Sharqiy Germaniya Shimoliy Koreyaga kapitalizmga qarshi kurash uchun uchinchi yirik pul yetkazib beruvchi boʻlgan. Bu kommunistik fikrlash tarzida amalga oshirildi, bu sodiq doʻstlarga tasavvur qilish mumkin boʻlgan har qanday yoʻl bilan yordam berish aniq edi. Kim Ir-Sung Sharqiy Germaniya birinchi kotibi Erich Xonekker bilan ham yaqin munosabatlarga ega edi. Xonekker 1977-yilda Pxenyanga tashrif buyurgan, Kim esa 1980-yilda Sharqiy Berlinga tashrif buyurgan[4].

1955-yildan 1962-yilgacha Sharqiy Germaniya hukumati Koreya urushi (1950-53) davrida AQSh havo reydlari natijasida jiddiy zarar koʻrgan Hamxung va Xunnam port shaharlarini rekonstruksiya qilish boʻyicha keng koʻlamli dasturni amalga oshirgan. Deutsche Arbeitsgruppe (DAG) deb ataladigan shaharni rejalashtiruvchi jamoalar, arxitektorlar, texnik xodimlar va hunarmandlardan iborat boʻlib, guruh turar-joy va sanoat hududlari, kasalxonalar, maktablar, mehmonxonalar, konsert zali va ochiq basseynni qurganlar. Ish Sharqiy Germaniya hukumati va Sharqiy Germaniya fuqarolarining xayriyalari hisobidan moliyalashtirilgan. Hamhŭng loyihasi uchun shahar rejalashtirish boʻlimining birinchi rahbari Bauhaus tomonidan oʻqitilgan meʼmor Konrad Pyuschel edi[5][6].

1960-yilda Sovet-Xitoy boʻlinishidan keyin Shimoliy Koreya XXR Maoga sodiq edi, ammo Sharqiy Germaniya Sovet Ittifoqi bilan yaqinlashib bordi. Shu sababli bir vaqtlar oʻsib borayotgan yaqin munosabatlar toʻxtab qolgan. Misol uchun, Sharqiy Germaniyadagi universitetlarda oʻqigan Shimoliy Koreyalik almashinuv talabalari 1962-yilda Shimoliy Koreyaga qaytishga majbur boʻlgan. Baʼzi Shimoliy Koreya talabalari baʼzi Sharqiy Germaniya talabalari yoki boshqa yosh ayol bilan unashtirilgan yoki turmushga chiqish toʻgʻrisidagi munosabatlar taqiqlangan. Baʼzilarining allaqachon farzandlari boʻlgan. Baʼzi sevishganlar ajralganidan soʻng, bolalar Germaniyada onalari bilan qolishdi va Sharqiy Germaniyada oʻsdilar, otalari esa Shimoliy Koreyaga qaytishga majbur boʻlishgan. Bu nemislarning aksariyati otasini, erini yoki sevgilisini boshqa hech qachon koʻrmagan. Nemis-koreys rejissyori Cho Sung Xyun 2015-yilda nemis-koreys oilalari haqida film suratga oldi[7][8]. 1991-yilda Shimoliy Koreya Sharqiy Germaniyaning sobiq rahbari Erich Xonekkerga 1989-yil noyabrida Berlin devori qulashi oldidan Sharqiy Germaniyadan qochganlarni oʻldirishga buyruq berganlik ayblovlaridan qutulmoqchi boʻlganidan keyin Shimoliy Koreya mamlakatdan boshpana taklif qildi[9][10].

Sovet Ittifoqi parchalanganidan soʻng, Sharqiy Germaniya elchixonasi Germaniya qayta birlashtirilgunga qadar yopildi. Shimoliy Koreyaning Sharqiy Berlindagi sobiq elchixonasi Koreya Xalq Demokratik Respublikasi manfaatlarini himoya qilish idorasiga aylantirildi, Xitoy Xalq Respublikasi esa hokimiyatni himoya qildi. Qayta birlashgan Germaniya va Shimoliy Koreya 2001-yil 1-martda diplomatik munosabatlar oʻrnatgan[11].

Pxenyandagi Germaniya elchixonasi

tahrir

2001-yilda Germaniyaning Pxenyandagi elchixonasi qayta tiklandi va Germaniya Shimoliy Koreyaning yadroviy qurol dasturi muammosini muhokama qilish uchun Shimoliy Koreyani olti tomonlama muzokaralarga olib kirishga harakat qildi. 2016-yilning yanvar, fevral va sentabr oylarida yadroviy sinovlar oʻtkazganligi sababli Germaniya sanksiyalar kiritdi va BMT hamda Yevropa Ittifoqiga ergashdi. Bu ikki davlat oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlarning yomonlashishiga olib keldi, yaʼni Germaniyadan Shimoliy Koreyaga sifatli tovarlarini joʻnatmaslik, shuningdek, qurol embargosi qoʻyildi. Tashqi savdoni toʻliq taqiqlash va boshqa sanksiyalar keyingi yadro sinovlarining kengayishiga taʼsir qilishi mumkin[12].

Ammo Shimoliy Koreyada taqiqlangan raketa va yadroviy qurol sinovlariga xalqaro keskin javob berilgunga qadar Germaniya koreyalik talabalar uchun stipendiya shartlarida taʼlim berish yoki Koreyaga nemis tilini olib kelish bilan tinch almashinuvga intilayotgan edi. Shu sababli, Germaniya Kim Il-Sung universiteti nemis akademik almashinuv xizmati yordamida nemis oʻqituvchisi lavozimini taqdim etadi. Saksoninchi yillardayoq universitetda nemis tilidan dars berish uchun ikki nafar oʻqituvchi boʻlgan va Sharqiy Berlindagi Gumboldt universitetining koreysshunoslik boʻlimi bilan yaqin aloqalar mavjud edi. Oʻshandan beri koʻplab Shimoliy Koreyaliklar Germaniyaga tashrif buyurishlari va madaniy almashinuvdan foyda olishlari mumkin edi.

Buning sabablaridan biri Janubiy Koreyaning sobiq prezidenti Kim Dae Jungning quyosh nuri siyosati tufayli Shimoliy Koreya va Yevropa Ittifoqining bir nechta aʼzolari bilan yangi va yaxshi diplomatik aloqalar oʻrnatilishi mumkin edi, shunda Germaniya madaniy davlat sifatida Gyote Instituti bilan loyihalarni amalga oshirishi mumkin edi[13]. BMT sanktsiyalari tufayli[14] Germaniya yaqinda Shimoliy Koreyalik tadqiqotchilarni, masalan, muhandislar yoki olimlarni qabul qila olmaydi[15].

Nemis diplomatlariga Shimoliy Koreyada hisob ochishga ruxsat berilmagani uchun ular hamma narsani, jumladan, naqd pul va hatto oziq-ovqatlarini Xitoydan olishlari kerak[16].

Shimoliy Koreyaning Berlindagi elchixonasi

tahrir
 
Shimoliy Koreyaning Sharqiy Berlindagi elchixonasi (1987)

Shimoliy Koreya va Germaniya oʻrtasidagi diplomatik ikki tomonlama munosabatlar qayta qabul qilingandan soʻng, Germaniya Pxenyanda boʻlgani kabi, Shimoliy Koreya ham Germaniya boʻlinib ketgan paytda Berlindagi eski elchixona binosiga qaytdi. Shimoliy Koreyaning sobiq elchisi Xong Chang-il 2011-yilda hozirgi elchi Xong Ri-si bilan almashtirilgan[17].

Bir paytlar Shimoliy Koreya vakillari uchun toʻliq egallab olingan binodan faqat qisman elchixona uchun foydalanilgan. Rasmiy bino Berlindagi Glinkastrasse 5-7 ga koʻchgan, shuning uchun bu binoning boshqa qismlari bugungi kunda sayyohlar uchun mehmonxona sifatida ishlatiladi. Germaniya 2017-yil may oyida Pxenyanning yadroviy qurol salohiyatini cheklash uchun mehmonxonani yopish bilan tahdid qildi[18].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Bilateral Relations, Korea (Democratic People's Republic of)“. Federal Foreign Office (Germany) (2015-yil aprel).
  2. ↑ 2013 World Service Poll (Wayback Machine saytida 2015-10-10 sanasida arxivlangan) BBC
  3. ↑ „Auswärtiges Amt“. Auswärtiges Amt.
  4. ↑ Cha, Victor D.. The Impossible State: North Korea, Past and Future, Internet Archive (en), New York: Ecco, 2013 — 51-bet. ISBN 978-0-06-199850-8. 
  5. ↑ Dong-Sam Sin (2016) Die Planung des Wiederaufbaus der Städte Hamhung und Hungnam in Nordkorea durch die DAG-Städtebaubrigade der DDR von 1955 — 1962 (Wayback Machine saytida 2020-11-01 sanasida arxivlangan). A dissertation for HafenCity Universität Hamburg
  6. ↑ Frank, Rüdiger. Die DDR und Nordkorea. Der Wiederaufbau der Stadt Hamhŭng von 1954–1962. Aachen: Shaker, December 1996. 
  7. ↑ Zylka. „Nordkoreaner in der DDR: Als die Politik die Liebe zerriss“ (de). Spiegel Online (2015-yil 24-iyun).
  8. ↑ „VERLIEBT VERLOBT VERLOREN“. Verliebtverlobtverloren.de. Qaraldi: 2017-yil 3-sentyabr.
  9. ↑ „Soviet Disarray; Pyongyang Offers Honecker Refuge“. The New York Times (1991-yil 15-dekabr).
  10. ↑ Grandsen. „North Korea offers Honecker refuge“. UPI (1991-yil 14-dekabr).
  11. ↑ „Korea (Democratic People's Republic of)“. Federal Foreign Office. Qaraldi: 2017-yil 3-sentyabr.
  12. ↑ „Aktueller Stand der Sanktionen gegen Nord-Korea“. WKO.at. 2016-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-sentyabr.
  13. ↑ Nordkorea. Einblicke in ein rätselhaftes Land. (de) Moeskes: . Ch.Links, 2013. 
  14. ↑ „Korea (Democratic People“. Auswärtiges Amt.
  15. ↑ „Korea (Democratic People“. Auswärtiges Amt. Qaraldi: 2017-yil 3-sentyabr.
  16. ↑ „Blackbox Nordkorea – Die neue gefährliche Abschottung“ (de). Welt (2021-yil 1-may).
  17. ↑ „Embassy of Korea (Democratic Republic) in Berlin, Germany“. www.embassypages.com.
  18. ↑ North Koreaʼs Berlin hostel targeted by German sanctions. BBC. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Germaniya_—_Shimoliy_Koreya_munosabatlari&oldid=5166403" dan olindi