Héctor Cúper

Hector Raul Cuper (talaffuzi: Ektor Raul Kuper) – argentinalik futbolchi, himoyachi va murabbiy. Argentinaning „Huracan“ va „Lanus“, Ispaniyaning „Malorsa“, „Valensia“ va „Real Betis“, Italiyaning „Inter“ va „Parma“, Gruziya terma jamoasi hamda Gretsiyaning „Aris“ klublarini boshqargan. Cuperning shuhrati u „Valencia“ni ketma-ket ikki marta (2000 va 2001) UEFA Chempionlar Ligasi finaliga olib chiqqanida keldi. 2018-yilning avgustidan 2019-yilning sentyabrigacha Oʻzbekiston milliy terma jamoasi bosh murabbiyi lavozimida ishlagan.

Héctor Cúper

Shaxsiy maʼlumot
Toʻliq ismi	Héctor Cúper
Tavallud sanasi	16-noyabr 1955-yil (1955-11-16)
Tavallud joyi	Santa-fe,  Argentina
Boʻyi	179
Ampluasi	Himoyachi
Klub maʼlumoti
Joriy klub	Oʻzbekiston MFTJ bosh murabbiyi
Yoshligida aʼzo boʻlgan klublar
Yillar	Jamoa
1976—1977 1977—1978 1978—1988 1988—1992	Ferrocaril Oeste Independente Ryvadavia Ferrocaril Oeste Uracan
Milliy terma jamoa
Yillar	Jamoa	Isht.	(Gol.)
1984	Argentina		(3 (0))
Boshqargan klublari
Yillar	Jamoalar
1993—1995 1995—1997 1997—1999 1999—2001 2001—2003 2004—2006 2007 2008 2008—2009 2009—2011 2011 2011—2013 2013—2014 2015—2018 2018—2019	Lanus FC Malorca FC Valencia FC Valencia FC Internazionale FC Malorca FC Real Betis Parma FC Gurjiston MFTJ Aris FC Racing FC Orduspor FC Al-Vasl Misr MFTJ Oʻzbekiston MFTJ

Futbolchi sifatida

19 yoshida Ferrocarril Oeste klubining yoshlar jamoasida oʻynadi va otasining doʻstlari tavsiyasiga koʻra klubga qoʻshildi. 22 yoshida klub bilan birinchi professional shartnomasini imzoladi. Cuper markaziy himoyachi pozitsiyasida jamoada oʻz oʻrniga ega boʻla olmadi va bir yilni „Independiente Rivadavia“ klubida ijarada oʻtkazdi. 1978-yilda „Ferro“ga qaytib keldi va 10 yil davomida kuchli oʻyinchi boʻldi. Uning kuchli tomonlari oʻyinni tushuna olish va pozitsiyaga tez moslashishda edi. Klub Cuper oʻynagan davrda faqat ikkita chempionlik unvonini qoʻlga kiritdi. 1988-yilda Ektor „Hurakan“ga koʻchib oʻtdi va u yerda toʻrt yildan soʻng futbolchilik faoliyatini yakunladi.

Himoyachining ishonchli oʻyini unga Argentina terma jamoasida bir nechta oʻyin oʻtkazish va hattoki 1986-yilgi jahon chempionatida qatnashish uchun daʼvogarlar roʻyxatiga kirish imkonini berdi. Biroq Carlos Bilardo Cuperni yakuniy oʻyinchilar roʻyxatiga kiritmadi.

Murabbiylik faoliyati

Cuperning murabbiylik faoliyati futbolchilik faoliyatining soʻnggi yillarini oʻtkazgan „Huracan“da boshlangan. Uning rahbarligida kamtarona klub oʻzining yagona chempionligini 1973-yilda qoʻlga kiritgan va „Klausura“ turnirida gʻalaba uchun kurashni boshladi. Oxirgi tur oldidan Cuper klubi „Independiente“dan bir ochko oldinda edi va jamoalar oʻzaro toʻqnash kelishayotgandi. „Huracan“ni durang ham qanoatlantirgan boʻlsa-da, bu oʻyinda 0:4 hisobida magʻlub boʻldi va ikkinchi oʻrinni oldi.

1995-yilda u kelguniga qadar bironta ham sovrin yutmagan „Lanus“ni boshqargan. Ammo yosh mutaxassis boshchiligida klub 1996-yilgi CONMEBOL kubogini (Yevropa UEFA kubogiga oʻxshash) qoʻlga kiritishga muvaffaq boʻldi. Finalda kolumbiyalik „Santa-Fe“ ikki oʻyinda magʻlub boʻldi. Bu muvaffaqiyatdan keyin Cuper Yevropa klublari nazariga tushdi.

1997-yilda „Mallorca“ klubini boshqara boshladi. Mavsum boshlanishidan oldin Cuper kamtarona resurslar bilan jamoaga keng jamoatchilikka unchalik tanish boʻlmagan bir qator oʻyinchilarni jalb etishga muvaffaq boʻldi. Ular orasida avval Cuper bilan „Lanus“da ishlagan darvozabon Karlos Roa (bir yildan soʻng Ariel Ibagaza va Xuan Xose Serrisuela bir jamoadan „Malyorka“ga koʻchib oʻtdi), shuningdek, Juan Carlos Valeron, kamerunlik Loran, ispanlar Dani, Ivan Kampo va Visente Engonga ham bor edi. Argentinalik murabbiy bilan ishlash bu oʻyinchilarga oʻzlarining eng yaxshi oʻyin sifatlarini ochib berishga imkon berdi va ularning koʻpchiligiga mashhurroq klublariga oʻtishiga yordam berdi.

Shu bilan birga, argentinalik mutaxassisning oʻyin konsepsiyasi paydo boʻldi: jamoaning oʻyini himoyadan qurilgan boʻlsa-da, ayni paytda yarim himoyaning harakatchanligi va hujumning keskinligi, ofsayd yoqasida muvozanatni saqlashi oʻyinni har bir oʻyinda bir nechta emas, balki doimiy qarshi hujumlar oʻtkazish imkonini berdi. Cuper boshchiligidagi birinchi mavsumdayoq „Mallorca“ sensatsion tarzda Ispaniya chempionatida 5-oʻrinni egalladi. Qirol kubogi finaliga chiqdi, faqat penaltilar seriyasida „Barcelona“ga magʻlub boʻldi. Keyingi mavsum boshida Cuper jamoasi Ispaniya Superkubogida kataloniyaliklarga qarshi oʻyinda „qasos oldi“ va gʻalaba qozondi. Bu kubok klub tarixidagi birinchi sovrin edi.

„Qizil-qoralar“ uchun keyingi mavsum yanada muvaffaqiyatli boʻldi: „qizil-qoralar“ tarixda birinchi marta bronza medallarini qoʻlga kiritdi. Bu yutuq jamoaga Chempionlar ligasida debyut qilish imkonini berdi va oʻtkazib yuborilgan gollar soni boʻyicha Ispaniyada (38 ta oʻyinda 31 ta gol) eng yaxshi jamoaga aylandi. Mavsum davomida Cuper jamoasi Ispaniya futbolining oʻsha yillarda kuchli boʻlgan „Barselona“, "Real Madrid", "Valencia", shuningdek, "Selta" va „Deportivo La Corunha“ kabi gigantlarini magʻlub etishga muvaffaq boʻldi.

Jamoaning Kubok egalari kubogidagi oʻyini ham muvaffaqiyatli boʻldi. Bu turnir tarixda oxirgisi edi. Yarim finalda Londonning "Chelsi" jamoasini magʻlub etib, finalga chiqdi. Ammo hal qiluvchi bahsda „orolliklar“ rimning „Lazio“ jamoasiga 1:2 hisobida imkoniyatni boy berishdi.

Cuper „Mallorca“da yarata olgan baza argentinalik mutaxassis ketganidan keyin jamoaga yana bir necha mavsum muvaffaqiyatli oʻynash imkonini berdi.

1999-yilda „Valencia“ boshqaruvini qoʻlga oldi. Jamoa yaxshi tarkibga ega boʻlsa-da, obroʻli emas edi va bu, keyinchalik maʼlum boʻlishicha, Cuperga foyda boʻldi. „Malorca“ga nisbatan kuchliroq oʻyinchilar tanlovi Cuperga oʻz taktikasini biroz oʻzgartirishga va butunlay noyob jamoa yaratishga imkon berdi.

Jamoa quyidagicha shakllantirildi: himoya markazida ishonchli Pellegrino va Jukich (bir yildan soʻng uning oʻrnini Ayala egalladi) – jamoada yagona boʻlishgan. Mudofaaning chetida texnik va erta rivojlangan Karboni va Angloma bor edi. Yarim himoya markazida yosh va ishtiyoqli Farinos va Jerar, chap tomonda dunyoning eng yaxshi vingerlaridan biri – Kili Gonsales, oʻngda esa jamoaning „dvigateli va miyasi“ – Gaizka Mendieta qoʻyildi. Hujumchi Klaudio Lopes oʻzining tezligi bilan Cuperning shakllanishi uchun juda mos edi.

Biroq dastlab „Valensiya“ning natijalari kutilganidan yiroq edi: 11-turdan soʻng jamoa tushib ketish zonasida edi, futbolchilarga ularga taklif qilinayotgan yuklama yoqmadi. Mavsum boshida Ispaniya Superkubogidagi gʻalabaga qaramay jamoaning himoya kuchaytirilgan oʻyini muxlislarga yoqmadi. Biroq qishki tanaffusga qadar Cuper vaziyatni oʻngladi va „koʻrshapalaklar“ medallar uchun kurashga qoʻshilish bilan birga Chempionlar ligasining pley-off bosqichiga chiqishga muvaffaq boʻlishdi. Texnika va tezlik uygʻunligi „Valensiya“ga "Latsio" (5:2, 0:1) va "Barcelona" (4:1, 1:2) kabi jamoalarni valensiyaliklarga taklif etgan jamoaviy oʻyin tezligi boʻyicha raqobatga dosh bera olmagan jamoalarni magʻlub etishga imkon berdi. Biroq turnir finalida Cuper shogirdlari „Real“ga hech qanday imkoniyat qoldirmay magʻlub boʻldi (0:3). Ispaniya chempionatida „Valensiya“ chempion „Deportivo La Corugna“dan atigi 5 ochko ortda qolgan holda uchinchi oʻrinni egalladi.

2000/2001 yilgi mavsumda „Valensiya“ hujumdagi oʻtkirligini sezilarli darajada yoʻqotdi va Cuper jamoa oʻyinini himoyaviy tarzda qurdi. Ammo bu mavsumda jamoaviy oʻyinning eng yuqori sifati tufayli, „Valensiya“ ketma-ket ikkinchi marta Chempionlar Ligasi finaliga yoʻl oldi. "Bavariya" ga penaltida magʻlub boʻldi. Ispaniya futbolidan soʻng Cuper oʻzini Italiyada sinab koʻrmoqchi boʻldi.

2001-yilda „Inter“ bilan shartnoma imzoladi. 2001/2002-yilgi mavsumda „qora-koʻklar“ soʻnggi turgacha turnir jadvalida peshqadamlik qilib, "Yuventus" klubini bir ochkoga, „Roma“ klubini esa ikki ochkoga ortda qoldirdi. Mavsumning hal qiluvchi bahsida "Lazio" ga 2:4 hisobida imkoniyatni boy berdi. Keyingi mavsumda „Inter“ ikkinchi boʻldi, ammo chempionlik uchun haqiqiy kurash boʻlmadi va chempion boʻlgan „Juventus“ bilan farq 7 ochkoni tashkil etdi. Chempionlar ligasida jamoa yarim finalga chiqishga muvaffaq boʻldi, oʻtkazib yuborilgan gol tufayli asosiy raqibi – „Milan“ jamoasiga magʻlub boʻldi.

Cuperning Italiyadagi natijalari ispan davridagidek yorqin boʻlmaganiga, murabbiylik gʻoyalari va jamoa tarkibidagi tasodiflar sodir boʻlmaganiga qaramay, klub koʻp yillik inqirozdan chiqib, Scudetto uchun haqiqiy kurashga qoʻshildi. Cuperning „Inter“i odatda italyan klubi boʻlib, uning oʻyin konsepsiyasi klassik „katenachio“ga asoslangan edi. „Inter“ prezidenti Massimo Moratti jamoaning natijalaridan qoniqmadi va 2003-yilning oktyabrida „Breshiya“ bilan durang oʻynagach, Cuper ishdan boʻshatildi.

2007-yilning iyul oyida Ispaniyaning „Real Betis“ klubi bilan shartnoma imzoladi, biroq dekabrda qoniqarsiz natijalar tufayli, "Atletiko Madrid" bilan oʻyindagi magʻlubiyatdan soʻng bosh murabbiylik lavozimidan ozod etildi.

2008-yilning mart oyida Italiyaning „Parma“ klubiga murabbiy etib tayinlangandi, klub „Fiorentina“dan magʻlubiyatga uchragan.

2008-yil iyul oyida Cuper Gruziya terma jamoasi bosh murabbiyi lavozimini egallashi mumkinligi haqida maʼlumot paydo boʻldi, undan tashqari bu lavozimga nemis mutaxassisi Volker Finke va xorvatiyalik Petar Segrt koʻrib chiqildi. Avgust oyidan boshlab ikki yillik shartnoma imzolagan Cuper terma jamoani boshqarishi malum boʻldi. Jahon chempionati saralash bahslarida Cuper shogirdlari birorta ham gʻalaba qozona olmadi va guruhda oxirgi oʻrinni egalladi. Keyingi ikki yil davomida u Gretsiyaning "Aris" klubini boshqardi, katta muvaffaqiyatga erishmadi.

2011-yil 29-iyunda Ispaniyaning Racing (Santander) klubiga bosh murabbiy etib tayinlanib, bir mavsumga shartnoma imzoladi. Ammo Cuper yana ijobiy natijaga erisha olmadi va yil oxirida ishdan boʻshatildi.

Cuperning faoliyati xuddi shunday tarzda Turkiya chempionatida „Orduspor“ va BAAning „Al-Vasl“ klublari bilan rivojlangan.

2015-yil 2-mart kuni oʻzi boshchilik qilgan Misr terma jamoasida yana oʻzini yaxshi tomondan koʻrsata oldi. Uning boshchiligida terma jamoa 2017-yilgi Afrika kubogida kumush medalni qoʻlga kiritdi (finalda „firʼavnlar“ Kamerunga 1:2 hisobida magʻlub boʻldi), keyinchalik 28 yil davomida jahon chempionatlarida qatnasha olmagan jamoa Rossiyada boʻlib oʻtgan JCh-2018 yoʻllanmasini qoʻlga kiritdi. Yakuniy turnirda misrliklar muvaffaqiyatsiz ishtirok etib, guruh bosqichidagi barcha oʻyinlarda magʻlub boʻlishdi va birorta ham ochko ololmadi (garchi turnir boshlanishidan oldin ular pley-offga chiqish uchun nomzodlardan biri hisoblansa-da). Cuper bilan shartnoma jahon chempionatidan keyin uzaytirilmadi.

2018-yilning 6-avgust kuni esa Oʻzbekiston milliy terma jamoasiga bosh murabbiy etib tayinlangan. Oʻzbekiston futbol assotsiatsiyasi u bilan uch yillik shartnoma imzoladi. Cuper oldiga 2019-yilgi Osiyo Kubogida muvaffaqiyatli oʻyin koʻrsatishga tayyorgarlik koʻrish va jamoani JCh-2022 final bosqichiga olib chiqish vazifasi qoʻyilgan edi. 2019-yilgi Osiyo Kubogida Oʻzbekiston terma jamoasi guruhdan ikkinchi oʻrinda chiqdi va nimchorak finalda Avstraliyaga penaltilar seriyasida magʻlub boʻldi. Oʻzbekiston milliy terma jamoasi JCh-2022 saralash oʻyinlarini magʻlubiyat bilan boshlagan, sentyabr oyi oʻrtalarida esa Cuper bilan shartnoma oʻzaro kelishuv asosida bekor qilingandi. Muxlislar va bir qator futbol mutaxassislari Cuperni terma jamoaning himoyaviy oʻyin uslubi uchun tanqid qilishdi, ularning fikricha, „doim hujumkor futbol oʻynagan Oʻzbekiston terma jamoasiga bu toʻgʻri kelmaydi“.

Suriya futbol assotsiatsiyasi 2023-yilning fevralida Ector Cuper mamlakat terma jamoasini boshqarishini eʼlon qildi.