Muntasir Ismoil
Muntasir Ismoil ibn Nuh Abu Ibrohim (? — 1005)[1] — Somoniylar sulolasi vakili. Sulolaning oxirgi hukmdori. Abdulmalik ibn Nuhning (999—1000) birodari.
| Muntasir Ismoil | |
|---|---|
| Somoniylar davlati amiri | |
| Saltanat | 1000—1004 |
| Oʻtmishdoshi | |
| Davomchisi | Sulola tugaydi |
| Dynasty | Somoniylar |
| Otasi | Nuh II |
| Dini | Ahl as-Sunna val-Jamoa |
Muntasir Ismoil XI asr boshlarida Movarounnahr qoraxoniylar tomonidan egallab olingandan soʻng ularga qarshi kurash olib borgan. 1000-yil ilikxonlardan Nasr Ismoil bilan Abdulmalikni tutib Oʻzganda zindonga tashlagan. Ismoil bir xotin qiyofasida zindondan qochib, Buxoroda yashirinib yurgan, Xorazmga borib Somoniylarning qolgan-qutgan askarlarini toʻplab oʻziga "Muntasir" ("Gʻolib") degan unvon olgan va saltanatni tiklash uchun kurash boshlagan. Muntasir Somoniylar davlati tarafdorlaridan qo‘shin to‘plab, Buxoroga ko‘chib o‘tadi, qoraxoniylar hokimini quvib chiqaradi va shaharni egallaydi. Magʻlubiyatga uchragan qoraxoniylar qoʻshinining qolgan qoʻshini Samarqanddan panoh topadi. Qoraxoniylar xonining ukasi, oʻsha paytda Samarqand hukmdori boʻlgan Jafartegin Samarqand va Buxoro birlashgan qoʻshinlarini boshqargan holda Muntasirni kutib olishga chiqadi, ammo jangda ogʻir magʻlubiyatga uchraydi va koʻp sonli qoʻshin bilan asirga olinadi.
1003-yilda Ismoil Movarounnahrga qaytib, Zarafshon daryosi vodiysida oʻgʻuz turklariga yordam soʻrab murojaat qiladi va yordam oladi. Ular birgalikda hatto qoraxoniylar hukmdori Abu-l-Hasan Nasr I qatnashgan bir qancha janglarda ham qoraxoniylarni mag‘lubiyatga uchratishadi. Ammo turli sabablarga ko‘ra Ismoil o‘z davlatini tiklashda o‘g‘uzlarga umid qilolmasligini his qilib, Xurosonga qaytib keladi.
Avvaliga voqealar Muntasir uchun nihoyatda ijobiy kechadi. NasraIlek qoʻshinlarini magʻlub etib, qoraxoniylarning 18 nafar sarkardasini asirga oldi. Biroq oradan ko‘p o‘tmay Muntasir harbiy o‘ljalarni taqsimlash chogʻida o‘z sarkardalari bilan kelishmovchilik yuzaga keladi. Harbiy boshliqlar qoraxoniylar bilan til biriktirib, unga xiyonat qilishidan qoʻrqib, Movarounnahr aholisi orasida hech qanday tayanchga ega boʻlmagan Muntasir boshqa ittifoqchilar qidirishga qaror qiladi. 1003-yil kuzining oxirlarida 700 piyoda va otliq askarlari bilan Abiverd yoki Nisoda qarorgoh qurish niyatida Amudaryodan kechib o‘tadi, lekin bu yerda Xorazmshohning harbiy otryadi bilan toʻqnash keladi va mag‘lubiyatga uchraydi[2].
1000-yil Xuroson, Gʻazna, Nishopur tarafida Ilikxon, Qobus va Mahmud Gʻaznaviyga qarshi jang qilgan. Gʻazna aholisining yordami bilan Ilikxonni 2 bor magʻlubiyatga uchratgan boʻlsada, ana shu Gʻazna aholisining xiyonati tufayli 1005-yilda Mahmud Gʻaznaviydan yengilgan va qatl etilgan[3].
Baʼzi manbalarda vafoti boshqacha koʻrsatilgan. Muntasir Somoniylar davlatini tiklash g‘oyasidan hech qachon voz kechmagan. Tezda yangi qo‘shin to‘plab, to‘rtinchi marta Movarounnahrga ko‘chib o‘tadi. Biroq bu safar ham u lashkarboshilarining xiyonati tufayli mag‘lubiyatga uchraydi. 1005-yil boshida Muntasir koʻchmanchi qabila boshliqlaridan biri tomonidan oʻldirilgan. Muntasir Somoniylar sulolasining Movarounnahrda oʻz hokimiyatini tiklash uchun tinimsiz kurashgan yagona vakili boʻlgan[4].
Muntasir Ismoilning qabri ustida 1005-yil maqbara qurilgan boʻlib, u hozirda Alambardor maqbarasi nomi bilan mashhurdir. Maqbara Turkmanistonning Astonbob qishlogʻida joylashgan[5].
|
Somoniylar sulolasi | ||||
| ||||
Manbalar
tahrir- ↑ Minhaj-i-Siraj Tabaqat-i Nasiri, 107-bet, Lahore Sangmil Publications 2004
- ↑ Таджики. Древнейшая, древняя и средневековая история. Б. Г. Гафуров.
- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ Tadjiki. Drevneyshaya, drevnyaya i srednevekovaya istoriya. B. G. Gafurov.
- ↑ Mullodjonov S. // Kult svyatix v Xorasane i Maverannaxre v X—XI vv.
| Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |