Kachimsimon yetmak
Kachimsimon yetmak[1], yoki kachimsimon tikanak[1] (lotincha: Allochrusa gypsophiloides) – chinnigullar (Caryophyllaceae) oilasiga mansub kamyob oʻsimlik, soni jihatidan juda kamaygan.
| Kachimsimon yetmak | |
|---|---|
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | O‘simliklar |
| Tip: | Gulli |
| Sinf: | Ikki pallali |
| Oila: | Chinniguldoshlar |
| Urugʻ: | Allochrusa |
| Turlari: | Kachimsimon yetmak |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Allochrusa gypsophiloides (Regel) (Schischk., 1937) | |
Tarqalishi
tahrirPomir-Oloy va Gʻarbiy Tyan-Shanning endemiki. Qozogʻistonning Janubiy Qozogʻiston va Jambil viloyatlarining togʻ oldi va togʻlarida uchraydi.
Dengiz sathidan 400–1400 m balandlikda toshli va shagʻalli yonbagʻirlarda va baʼzan tashlandiq yerlarda oʻsadi.
Toshkent, Namangan, Jizzax, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari: Qurama, Chotqol, Molguzar, Nurota, Hisor, Koʻhitang tizmalarida tarqalgan[2].
Tavsifi
tahrirOq mayda gullari, deyarli sharsimon poyada poyaning tepasida yoyiq roʻvaksimon toʻpgul hosil qiladi.
Turning uzoq umr koʻrish muddati (200 yilgacha) va ogʻirligi 2-3 kg gacha boʻlgan kuchli ildiz ildizi bilan ajralib turadi.
Oʻsimlilar soni va arealining oʻzgarish sabablari
tahrirMahalliy aholi tomonidan sanoat xomashyosi va dorivor oʻsimlik sifatida koʻplab yigʻib olinadi. Yetmakdan toʻqimachilik, moʻynachilik, qandolatchilik sanoatida, tabobatda va kundalik hayotda keng qoʻllanadi. Shu bois ham bu oʻsimlik kamayib ketmoqda.
Himoya choralari
tahrirSurxon, Kitob, Chotqol qoʻriqxonalari va Ugom-Chotqol milliy bogʻida muhofaza etiladi. Sanoat ehtiyoji uchun ekiladigan maydonlarni kengaytirish kerak. Tabiatda yetmakzorlar tiklanganidan soʻng ham uni mas’ul idoralar ijozati bilan yigʻish lozim.
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 Redkie rasteniya RK
- ↑ „КАЧИМСИМОН ЕТМАК (БЕХ)“. 2022-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-oktyabr.
Adabiyot
tahrir- А. А. Иващенко. Сокровища растительного мира Казахстана. Алматы: Алматыкітап, 2007. ISBN 9965-24-884-2.
- П. А. Кьосев. . ISBN 978-5-699-46789-1. (Wayback Machine saytida 2017-04-02 sanasida arxivlangan) Arxivnaya kopiya ot 2 aprelya 2017 na Wayback Machine