Vikipediya

Misr inqilobi (2011-2013)

Misrdagi inqilob. Qohira, Iskandariya va boshqa shaharlarda (jumladan, xorijiy davlatlardagi Misr elchixonalari oldida) bir qator norozilik namoyishlari boʻlib oʻtdi, namoyishchilar prezident isteʼfosini talab qilib chiqdi.

Namoyishchilar prezidentning isteʼfosidan tashqari yangi ish oʻrinlarini yaratish, ish haqini oshirish, uy-joy taqchilligiga yechim topish, oziq-ovqat narxining oshishi, soʻz erkinligi va turmush darajasini oshirishni talab qilishdi. standartlar[1].

Sabablar

tahrir
Asosiy maqola: Misr tarixi

Bir qator ekspert va jurnalistlarning fikricha, Misrdagi tartibsizliklarning asosiy sabablari: Bir rahbarning 30 yillik doimiy hokimiyati, ishsizlik, uy joy muommolari, soʻz erkinligi va bir qancha demografik faktorlar hisoblandi.

Bir qancha tahlillarga koʻra, Misrdagi norozilik namoyishlari Tunisdagi inqilobga turtki boʻlgan. Tunisdagi inqilob singari, Misrdagi tartibsizliklar boshida oʻzini-oʻzi yoqib yuborish hollari ham boʻlgan. 17-yanvar kuni Qohiradagi parlament binosi oldida talaba oʻzini yoqib yuborgan[2]. Tunisdagi tartibsizliklar singari, Misrdagi tartibsizliklar ham jahon axborot agentliklari tomonidan batafsil yoritildi va turli nomlar oldi: "Twitter inqilobi"[3], "Yoshlik"[4], "Xardal"[5], "Dam olish maskani"[6], "Qovun" , "Piramidalar inqilobi"[7] kabi namoyish nomlarini olgan.

Baradei roli

tahrir
 
Karlos Latuffning karikaturasi

19-yanvar kuni Misrdan boʻlgan MAGATEning sobiq rahbari Muhammad al-Baradei jurnalistlarga bergan intervyusida Misrdagi vaziyatni Tunis bilan bogʻlab, prezident Muborak agʻdarilishi mumkinligini, chunki „xalq oʻzgarishlarni kutmoqda“ deb aytgan[8]. Biroq, Misrda hokimiyat oʻzgarishi bundan ham oldinroq oʻylab topilgan edi. 2010-yil fevral oyida Baradei MAGATE rahbari lavozimidan isteʼfoga chiqib, muxolifat harakati[9] tashkil etilishini eʼlon qildi va Misr prezidenti boʻlish istagini eʼlon qilgan edi[10]. 2010-yil dekabr oyida Baradei misrliklarni fuqarolik boʻysunmaslikka chaqirgan edi[11].

27-yanvar kuni Muhammad al-Baradei 28-yanvardagi namoyishda ishtirok etish uchun Venadan Qohiraga uchib, Muborakni isteʼfosini talab qildi[12]. U „namoyishchilar xoxlasa“ davlat rahbari boʻlishga tayyorligini bildirdi. Biroq yetib kelishi bilan u uy qamogʻiga olindi. Biroq, 30-yanvar kuni Baradei allaqachon Qohiraning bosh maydonidagi mitingda birlashgan muxolifat (shu jumladan islomchilar) rahbari sifatida nutq soʻzladi[13].

Hukumatning choralari

tahrir

Mamlakat ustidan nazoratni saqlab qolish uchun hukumat muxolifat yetakchilarini (ham liberallar, ham islomchilar[14]) hibsga oldi. Harakatlarni muvofiqlashtirish va vaziyatning keskinlashuviga yoʻl qoʻymaslik uchun mamlakatda Internet[15] va (vaqtincha) mobil aloqa oʻchirildi. Hukumat isteʼfoga chiqarildi va yangi tayinlovlar amalga oshirildi. Katta shaharlarda komendantlik soati eʼlon qilindi.

Hujum ob’ektlari

tahrir

Politsiya bilan toʻqnashuvlardan soʻng namoyishchilar politsiya mashinalari[16], maʼmuriyat binolarini[17], hukmron partiya idoralari[18], televideniye markazlari va vazirlik binolarini (Tashqi ishlar vazirligi va Ichki ishlar vazirligi) binolarini nishonga oldi[19].

Muborak tarafdorlari

tahrir

2-fevral kuni kutilmaganda voqea joyiga yangi kuch Mubrak tarafdorlari kirib keldi: Ulardan baʼzilari oʻqotar quroldan muxolifatga qarata oʻq uzishni boshladilar[20]. Namoyishchilardan tashqari Muborak tarafdorlari ham jurnalistlarga hujum qilgan[21]. Maʼlumotlarga koʻra, armiya Muborak tarafdorlarining namoyishchilarga qilgan hujumlariga toʻsqinlik qilmagan[22].

Xronologiya

tahrir

Muborak isteʼfoga chiqishidan oldin

tahrir
 
Misr politsiyasi 2011-yil 25-yanvar
 
Imbabada (Qohira) namoyishni tarqatish, 2011-yil 28-yanvar
 
2011-yil 29-yanvar kuni Tahrir maydonidagi tank ustidagi namoyishchilar
 
2011-yil 29-yanvarda Parijdagi Misr elchixonasi yaqinidagi namoyishlar
 
2011-yil 30-yanvarda Melburndagi Misr elchixonasi oldidagi namoyishlar
 
Yoqib yuborilgan NDP ofisi
 
2011-yil 30-yanvar Qohira
 
Yoqib yuborilgan M113 zirhli transportyor, 2011-yil 3-fevral
 
Ishlatilgan qobiqlar, 30-yanvar
 
2011-yil 1-fevral Qohira
 
"Agar arabchani tushunmasangiz, xitoy tilida aytaylik: Muborak, ket! „
 
Qohirada qibtitlar ibodat qilish, 9-fevral, 2011-yil

Oʻtgan kunlarda kichik norozilik namoyishlari boʻlib oʻtgan boʻlsa-da, namoyishlarning asosiy toʻlqini butun mamlakat boʻylab 25-yanvardan boshlangan.

  • 25-yanvar (seshanba): “Gʻazab kuni"
  • 15 ming ishtirokchi Qohira markazidagi Tahrir maydoniga keldi.
  • Misr politsiyasi hukumatga qarshi shiorlar va prezident Husni Muborakning isteʼfosini va mamlakatda tub islohotlar oʻtkazilishini talab qilayotgan minglab namoyishchilarni tarqatib yuborish uchun koʻzdan yosh chiqazuvchi gaz ishlatdi. Koʻzdan yosh chiqazuvchi gaz qoʻllanganidan soʻng namoyishchilar tarqaldi, biroq tez orada toʻplanib, yana namosyishlarni davom ettirishdi. Natijada butun mamlakat boʻylab tartibsizliklar boshlanib ketdi[23]. Maʼlumotlarga koʻra bir politsiyachi va uch namoyishchi halok boʻlgan.
  • 26-yanvar (chorshanba)
  • Suvayshda namoyishchilar politsiya boʻlimi va Milliy demokratik partiya binosini yoqib yuborishga harakat qilishdi.
  • Misr hukumati fuqarolarga shahar koʻchalarida guruh boʻlib toʻplanish va ommaviy namoyishlar oʻtkazishni taqiqladi[24].
  • 27-yanvar (payshanba)
  • Suvayshda oʻt oʻchirish stantsiyasi yonib ketdi. Norozilik Misrning boshqa shaharlariga (Ismoiliya, Iskandariya va bsohqa) shaharlar boʻylab tarqala boshladi[25].
  • Rasmiylar avval hibsga olingan 259 nafar namoyishchini ozod qildi[26].
  • Misr politsiyasi hukumatga qarshi namoyishlarda qatnashgani uchun mingdan ortiq odamni hibsga oldi, ammo bu harakatlar namoyishchilarni toʻxtata olmadi[27].
  • 28-yanvar (juma): qoʻshinlarning shaharlarga kirishi, Internetning uzilishi
  • Internet, mobil aloqa[15][28] oʻchirildi, „Musulmon birodarlar“ning 5 nafar yetakchisining hibsga olinishi, Qohirada qoʻshinlar, Tahrir maydonining yopilishi, Iskandariya, Suvaysh, Mansuriyda toʻqnashuvlar sabab 9 nafar kishi halok boʻlgani maʼlum boʻldi.
  • Misr politsiyasi Qohiradagi keng koʻlamli namoyishlarni suv purkagichlar bilan tarqata boshladi. Bundan tashqari, namoyishchilarga qarshi koʻzdan yosh oqizuvchi gaz va rezina oʻqlardan foydalanildi[29].
  • MAGATEning sobiq rahbari Muhammad al-Baradey uy qamogʻiga olindi. U 28-yanvar kuni juma namozidan keyin boshlangan mitingga qoʻshildi, biroq tez orada politsiya uning shahar boʻylab harakatlanishini cheklab qoʻydi.[30]
  • Qohiradagi Misr muzeyi eksponatlarini oʻgʻirlash holaatlari kuzatildi.
  • 29-yanvar (shanba): hukumat isteʼfosi va Ichki ishlar vazirligi binosiga bostirib kirishga urinish
  • 30-yanvar (yakshanba)
  • 50 ming ishtirokchi Qohira markazidagi Tahrir maydoniga yigʻildi.
  • Vadi Natrun qamoqxonasidan minglab mahbuslarning qochishi. Mahbuslar „qoʻriqchilarning qarshiligini bostirishdi“ va ozod boʻlishdi va yaqin atrofdagi shahar va qishloqlarga qochib ketishdi[31].
  • Ozarbayjon elchixonasi xodimi vafot etdi. Ozarbayjon fuqarolarini Misrdan evakuatsiya qilish boshlandi[32][33].
  • AQSh oʻz fuqarolarini Misrni „imkon qadar tezroq“ tark etishga chaqirdi[34].
  • Rossiyaning " Lukoyl " va " Novatek " kompaniyalari oʻz xodimlarini evakuatsiya qildi[35].
  • Misr hukumati Sharm al-Shayx kurort shahriga qoʻshin yuboradi[36].
  • 31-yanvar (dushanba)
  • 250 ming ishtirokchi Qohira markazidagi Tahrir maydoniga yogʻildi..
  • Yaponiya Tashqi ishlar vazirligi yaponiyalik sayyohlarni evakuatsiya qilish uchun charter samolyotlar yollayotganini eʼlon qildi. " Nissan " korporatsiyasi Gizadagi yigʻish zavodini bir haftaga yopib qoʻydi, " Panasonik ", " Toyota ", " Toshiba " va " Hitachi „ xodimlarining Misrga rejalashtirilgan barcha ish safarlarini bekor qildi[37].
  • Qohiradagi Al-Azhar universitetining boshqird talabalari Boshqirdiston hukumatidan ularni Misrdan evakuatsiya qilishni soʻradi[38].
  • Misr hukumati mamlakatning asosiy dengiz darvozasi hisoblangan Iskandariya portini yopdi. Mahalliy aholi oziq-ovqat tanqisligi va ocharchilik tahdidi tufayli vahima ichida. Iskandariya xristian jamoasi talonchilik va vandalizmga qarshi otryadlar yaratdi[39].
  • 1-fevral (seshanba): “Millionlar marshi" va Muborakning televideniyedagi murojaati
  • Milliy frontda birlashgan muxolifat[40] seshanba kuni „Millionlar marshi“ni eʼlon qildi. Bir milliondan ortiq namoyishchi Qohira markazidagi Tahrir maydoniga chiqdi, ular armiya qurshovida toʻplanishdi. Miting faollari provokatorlarni aniqlash uchun „xalq xavfsizligi“ otryadlarini tuzdilar.
  • Kechqurun prezident Muborak televideniye orqali xalqqa murojaat qildi va u Misr shaharlari koʻchalarida oʻrnatilgan ulkan monitorlarda namoyish etildi. U 2011-yil kuzida boʻlib oʻtadigan navbatdagi saylovlarda qatnashmasligini, ammo shu vaqtgacha prezidentlik lavozimini saqlab qolishini aytdi.
  • 2-fevral (chorshanba): Muborak tarafdorlari noroziliklarga qarshi
  • Misr Ichki ishlar vazirligining eʼlon qilingan maʼlumotlariga koʻra, tartibsizliklar paytida 20 mingga yaqin mahbus qamoqxonalardan qochib ketgan, ular orasida faoliyati taqiqlangan " Musulmon birodarlar " harakati faollari va Falastinning " Hamas „ harakati aʼzolari ham mavjud edi[41].
  • Qohirada VGTRK muxbiri Sergey Pashkov kaltaklangan[42].
  • 4-fevral (juma): “Taʼtil kuni"
  • Muxolifat Tahrir maydoniga Muborakning isteʼfosini talab qilib, bir million tarafdorlarini olib keldi. Shunga oʻxshash harakatlar Iskandariya va al-Mansurda ham boʻlib oʻtdi[43]. Asosiy yangilik muxolifatchilar musulmon birodarlar[44] ham, Baradei[45] boʻlajak saylovlarda ishtirok etishdan bosh torta boshlagani edi.
  • 10-fevral (payshanba)
  • Muborak prezidentlik vakolatlarining bir qismini vitse-prezident Umar Sulaymonga[46] topshirdi, lekin isteʼfoga chiqishdan bosh tortdi. U 2011-yil sentabrigacha boʻlgan saylovlargacha Misrga rahbarlik qilish niyatini yana bir bor tasdiqladi va konstitutsiyaga oʻzgartirishlar tayyorlaganini aytdi. Bu haqda Muborak televideniye orqali xalqqa murojaatida maʼlum qilgan edi.
  • 11-fevral (juma)

Muborak hokimiyatni harbiylarga topshirib, isteʼfoga chiqdi.


AQShning Misr inqilobiga munosabatlari

tahrir
  • 26-yanvar kuni AQSh Davlat departamenti Misr hukumatini namoyishchilar bilan tinch yoʻl bilan muomala qilishga chaqirgan edi[47].
  • Keyin, 2-fevral kuni Barak Obama Husni Muborakni zudlik bilan hokimiyatni topshirish jarayonini boshlashga chaqirgan edi[48].
  • 28-yanvar kuni AQSh Davlat kotibi Xillari Klinton rasmiy bayonotida har ikki tomonni zoʻravonlikdan tiyilishga va Misrni isloh qilish uchun zudlik bilan harakat qilishga chaqirgan edi[49].
  • 3-fevral kuni Nyu-Yorkning sobiq meri Rudolf Juliani Isroilni Misr muxolifatini Muborakning isteʼfosi talabida qoʻllab-quvvatlashga chaqirib chiqgan edi[50].
  • Maʼlumki, Amerika Qoʻshma Shtatlari 2011-yil yanvarida Misrda boʻlib oʻtgan xalq qoʻzgʻoloni kunlarida Misr va xorijiy nohukumat tashkilotlariga 150 million dollarga yaqin mablagʻ oʻtkazganligi haqida xabar berildi[51].

Misr inqilobining keyingi bosqichlari

tahrir

Misr harbiylar hukmronligi ostida (02.11.2011 — 30.06.2012)

tahrir
  • 2011-yil 11-fevral (juma) kuni soat 19:10 dan (Moskva vaqti bilan) Misrda hokimiyat Misr mudofaa va harbiy sanoat vaziri, feldmarshal M. X. Tantavi. Bosh vazir A. Shafik yangi hukumat tuzilgunga qadar oʻz vakolatlarini vaqtincha saqlab qoldi[52]. Harbiylar konstitutsiyani toʻxtatib, parlamentni tarqatib yubordi[53].
  • 2011-yil 3-martda Bosh vazir A. Shafik isteʼfoga chiqishga majbur boʻldi (uning oʻrniga sobiq transport vaziri Essam Sharaf tayinlandi)[54].
  • 9-mart — ertalab Misr poytaxtida qibtiylar va musulmonlar oʻrtasida toʻqnashuvlar yuz berdi. Muqattam hududidagi otishma natijasida olti nafar nasroniy halok boʻldi, yana 45 nafari yaralandi.
  • 15-mart kuni Muborak rejimining asosiy tayanchi hisoblangan Davlat xavfsizlik xizmati[55] tugatildi.
  • 19-mart kuni konstitutsiyani oʻzgartirish boʻyicha referendum boʻlib oʻtdi, bunda prezidentning vakolatlari cheklandi (6 yil oʻrniga 4 yil, 3 muddatga taqiq, favqulodda vakolatlar bekor qilindi)[56].
  • 2011-yil 13-aprel — Misr hukumati sobiq prezident Husni Muborakni hibsga oldi[57] (Shu kungacha Muborak va uning oila aʼzolari Sharm al-Shayxdagi qarorgohda uy qamogʻida).
  • 16 -aprel — Oliy arbitraj sudining qarori bilan sobiq hukmron Misr Milliy-demokratik partiyasi tugatildi[58].
  • 21-aprel — Misr sudi sobiq prezident Husni Muborak va uning rafiqasi Syuzannaning ismlarini jamoat joylari nomlaridan olib tashlashga qaror qildi. Bugungi kunga qadar mamlakatimizda Muborak nomidagi besh yuzdan ortiq maktab mavjud.
  • 30-aprel kuni saylovda qatnashish uchun birinchi boʻlib Harakat Siyosiy byurosi aʼzosi Muhammad Mursiy boshchiligidagi Ozodlik va Adolat partiyasi tuzildi[59].

27-viloyatdan 18 tasi „Musulmon birodarlar“ nomzodiga ovoz berdi. Qohira va Nil deltasi, yaʼni oʻqimishli va savodli misrliklar yashaydigan, boshlangʻich darajada oʻqish va yozishni biladigan hududlar asosan Shafiqga ovoz berdi. Mursiy asosan Misrning savodsiz dehqonlari tomonidan saylanadigan prezident boʻldi. AQSh rahbariyati yangi prezidentni qoʻllab-quvvatladi[60].

  • 7-may kuni Qohirada qibtiy nasroniylar va salafiy musulmonlar oʻrtasida toʻqnashuvlar boshlandi[61]. Qohiraning Imbaba chekkasida sodir boʻlgan qirgʻin 15 kishining hayotiga zomin boʻldi. 232 mahalliy aholi jarohatlangan. Mojaro bir necha ming salafiylar — islomning eng radikal oqimlaridan biri vakillari Mari-Mina kopt cherkovini qurshab olganidan keyin boshlangan.
  • 2011-yil 6-iyun — Misrning „Musulmon birodarlar“ islomiy harakati mamlakatda taqiqlanganlar roʻyxatidan chiqarildi, deb xabar beradi Agence France-Presse.

Mursiy prezidentligi

tahrir
  • 2012-yil 24-iyunda islomchi nomzod Muhammad Mursiy prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozondi. Moʻtadil islom harakati yetakchisi „Musulmon birodarlar“ 13 million 230 ming 131 saylovchi (51,73 foiz ovoz) qoʻllab-quvvatladi va atigi bir necha foizi raqibi, 12 million 347 ming 380 ovoz (48,27 foiz) olgan sobiq bosh vazir Ahmad Shafikdan oʻzib ketdi. Nomzodlar oʻrtasidagi tafovut million ovozdan kam boʻlgan. MSK maʼlumotlariga koʻra, saylovning ikkinchi bosqichida saylovchilarning 51,85 foizi ishtirok etgan.
  • 2012-yil 30-iyun — M. Mursiy Misr prezidenti lavozimini egalladi.
  • 2012-yil 8-iyul, yakshanba — Misr Prezidenti Muhammad Mursiy oʻz farmoni bilan Xalq Assambleyasini (parlament quyi palatasi) qayta tikladi. Davlat rahbari yangi konstitutsiyani ishlab chiqish uchun deputatlar yigʻilishini aytdi. Ertasi kuni Oliy Konstitutsiyaviy sud prezidentni parlament quyi palatasini tarqatib yuborish toʻgʻrisidagi sud qarorini bajarmaslikdan ogohlantirdi.
  • 10-iyul — Xalq majlisi tarqatib yuborilganidan keyin birinchi yarim soatlik yigʻilish oʻtkazildi. Shu kuni sud qonun chiqaruvchi organni chaqirishni taqiqlovchi qarorni qayta chiqardi. Bundan tashqari, Qurolli Kuchlar Oliy Kengashi davlat rahbarining harakatlaridan noroziligini bildirgan.
  • 24-iyul — Misr prezidenti Muhammad Mursiy suv xoʻjaligi vaziri Hisham Qandilni bosh vazir etib tayinladi.
  • 2012-yil 5-avgust — Sinaydagi Rafah nazorat-oʻtkazish punktida jangarilar tomonidan uyushtirilgan hujum chogʻida 16 misrlik chegarachi halok boʻldi.
  • 2012-yil 12-avgustda Prezident M.Mursiy Qurolli Kuchlar Oliy Kengashi rahbari, Misr mudofaa va harbiy sanoat vaziri, feldmarshal M.X.Tantavini lavozimidan ozod qildi. Prezident farmoniga koʻra, Misr armiyasi bosh shtabi boshligʻi Sami Anan oʻz lavozimidan chetlatildi. Tantavi va Anandan tashqari, SCAFning yana bir qancha aʼzolari oʻz lavozimlaridan chetlashtirildi. Qurolli Kuchlar Oliy Kengashining yangi rahbari , general-polkovnik Abdul Fatoh Xalil as-Sisiy 2012-yil 12-avgustdan Misr Prezidenti — Kengash raisi, Misr mudofaa va harbiy sanoat vaziri, Oliy qoʻmondon etib tayinlandi. Misr. Bundan tashqari, Mursiy 2012-yil 17-iyundagi prezident vakolatlarini cheklashga qaratilgan va shu paytgacha mamlakatning asosiy qonunini almashtirgan konstitutsiyaviy deklaratsiyani bekor qildi. Mursiy hukmi Misrda prezident va harbiylar oʻrtasidagi „ikki hokimiyatning tugashi“ va „oʻtish davrining toʻliq yakuni“ sifatida koʻrilmoqda.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Jailan Zayan. „AFP – Egypt braces for nationwide protests“. AFP (2011-yil 25-yanvar). 2012-yil 12-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 25-yanvar.
  2. ↑ „NEWSru.co.il: Студент совершил акт самосожжения перед зданием парламента в Каире“. 2011-yil 20-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 29-yanvar.
  3. ↑ „Лента.ру: Ближний Восток: Твиттерная революция“. 2021-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  4. ↑ {{{1}}} „Elbaradei: I will join the Youth Revolution on Friday“ (2011-yil 27-yanvar). 2011-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 27-yanvar.
  5. ↑ „Журналист Сергей Пашков назвал египетские выступления «Горчичной революцией» (видеорепортаж, содержащийся на ссылке; 3:17)“. 2011-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 29-yanvar.
  6. ↑ V reportaje korrespondentov programmi „Seychas“ 5 kanala (g. Sankt-Peterburg, 29.01.2011 g. 16:00)
  7. ↑ „Востоковед Александр Игнатенко: если Мубарака уберут, американцы рыдать не будут“. 2011-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 8-fevral.
  8. ↑ „NEWSru.co.il: Эль-Барадеи: «Египет ждет то же, что и Тунис»“. 2011-yil 22-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 29-yanvar.
  9. ↑ „NEWSru.co.il: Бывший глава МАГАТЭ эль-Барадеи создает «Коалицию за перемены»“. 2010-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 29-yanvar.
  10. ↑ „NEWSru.co.il: Мухаммед эль-Барадеи хочет баллотироваться на пост президента Египта“. 2010-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 29-yanvar.
  11. ↑ „NEWSru.co.il: Бывший глава МАГАТЭ призвал египтян к акции гражданского неповиновения“. 2011-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 29-yanvar.
  12. ↑ „Лента.ру: Ближний Восток: Бывший глава МАГАТЭ призвал президента Египта уйти в отставку“. 2021-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  13. ↑ „Лента.ру: Эль-Барадей провозгласил наступление новой эры в Египте“. 2012-yil 21-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  14. ↑ Portal-Credo.ru: V Yegipte prodoljayutsya massovie aresti chlenov dvijeniya „Bratya-musulmane“[sayt ishlamaydi]
  15. ↑ 15,0 15,1 „БФМ.РУ: Египет стер себя с интернет-карты мира“. 2011-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-yanvar.
  16. ↑ Izrailskoe informatsionnoe agentstvo: V Yegipte napadayut na politseyskie uchastki i pojarnie stansii[sayt ishlamaydi]
  17. ↑ RIA Novosti: Demonstranti podojgli zdanie administratsii v egipetskoy Aleksandrii
  18. ↑ „Вести.ру: Манифестанты подожгли штаб-квартиру правящей партии“. 2011-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-yanvar.
  19. ↑ „Росбалт: Протестующие в Египте штурмуют здания МИД и государственного ТВ“. 2011-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-yanvar.
  20. ↑ „Первый канал: В Египте сторонники президента Мубарака открыли огонь по оппозиционерам“. 2012-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 3-fevral.
  21. ↑ Novie Izvestiya: V stolknoveniyax mejdu protivnikami i storonnikami prezidenta Yegipta postradali jurnalisti[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка
  22. ↑ „В Каире возобновились ожесточенные столкновения сторонников и противников Хосни Мубарака“. 2011-yil 14-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 4-fevral.
  23. ↑ „В Египте начались антиправительственные беспорядки“. 2020-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  24. ↑ „В Египте запретили уличные акции“. 2022-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  25. ↑ „Протесты в Египте перекинулись вглубь страны“. 2021-yil 12-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  26. ↑ „Власти Египта освободили почти 260 задержанных участников демонстраций“. 2016-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 14-iyul.
  27. ↑ „Число арестованных в Египте перевалило за тысячу человек“. 2022-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  28. ↑ „Лента.ру: Египет полностью отключился от интернета“. 2020-yil 29-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  29. ↑ „Египетская полиция применила против демонстрантов водяные пушки“. 2021-yil 7-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  30. ↑ „Бывшего главу МАГАТЭ посадили под домашний арест“. 2016-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  31. ↑ „Лента.ру: Из тюрьмы в Египте сбежали тысячи заключенных“. 2021-yil 16-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  32. ↑ „Day.Az: При беспорядках в Египте погиб сотрудник посольства Азербайджана“. 2020-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-yanvar.
  33. ↑ „Day.Az: В Баку прибыл самолет с эвакуированными из Египта гражданами Азербайджана“. 2011-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 1-fevral.
  34. ↑ „Газета.ру: США призывают своих граждан покинуть Египет «быстро, насколько возможно», готовят в понедельник эвакуацию“. 2011-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 31-yanvar.
  35. ↑ „Газета.ру: «Лукойл» и «Новатэк» эвакуируют сотрудников из Египта, где число жертв достигло 150, туристы остаются“. 2011-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 31-yanvar.
  36. ↑ „Газета.ру: Власти Египта вводят в Шарм-эш-Шейх войска“. 2011-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 31-yanvar.
  37. ↑ „Газета.ру: Nissan из-за беспорядков в Египте приостановила производство, отправив сотрудники на курорты“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 31-yanvar.
  38. ↑ „Газета.ру: Студенты из Башкирии просят эвакуировать их из Каира; они заблокированы в общежитии, продукты заканчиваются“. 2011-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 31-yanvar.
  39. ↑ „БалтИнфо: Власти Египта закрыли главные морские ворота страны“. 2012-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 31-yanvar.
  40. ↑ Yegipetskaya oppozitsiya obʼedinilas v Natsionalniy front
  41. ↑ „Комментарии — proUA: За время массовых протестов из тюрем Египта бежали 20 тысяч зеков“. 2012-yil 15-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 2-fevral.
  42. ↑ „Лента.ру: В Египте избили российских журналистов“. 2017-yil 27-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  43. ↑ „На площадь Тахрир в Каире вышли больше миллиона человек“. 2016-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  44. ↑ „Братья-мусульмане отказались от власти в Египте“. 2011-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 4-fevral.
  45. ↑ „Эль-Барадеи не будет бороться за пост президента Египта“. 2011-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 4-fevral.
  46. ↑ Al Jazeera: Defiant Mubarak refuses to resign(ingl.)
  47. ↑ „РИА Новости: Госдеп США призвал власти Египта к мирному обращению с демонстрантами“. 2011-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 27-yanvar.
  48. ↑ „Обама: Мубарак должен уйти немедленно“. NEWSru.co.il (2011-yil 2-fevral). 2011-yil 9-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 2-fevral.
  49. ↑ „Лента.ру: США потребовали немедленных реформ в Египте“. 2021-yil 12-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  50. ↑ Golos Rossii: Rudolf Djuliani: Izrail doljen podderjat egipetskuyu oppozitsiyu[sayt ishlamaydi]
  51. ↑ „Экономическая история ЦРУ: прослушка, перевороты и нелегальные доходы — Главные новости — Финмаркет“. 2013-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 3-iyul.
  52. ↑ „Руководить внутренней и внешней политикой Египта будет глава Высшего совета ВС“. 2011-yil 16-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 13-fevral.
  53. ↑ „Военные Египта отменили действие конституции и распустили парламент“. 2011-yil 16-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 13-fevral.
  54. ↑ „Вести. Ru: Премьер-министр Египта подал в отставку“. 2012-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 4-mart.
  55. ↑ „В Египте распустили службу госбезопасности“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  56. ↑ „В Египте подводят итоги референдума по изменению конституции“. 2012-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 19-mart.
  57. ↑ „Хосни Мубарака арестовали“. 2016-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  58. ↑ „Египетский суд распустил партию Мубарака“. 2020-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  59. ↑ „Египетские исламисты создали политическую партию“. 2021-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.
  60. ↑ „Клинтон в Каире поддержала президента-исламиста“. 2012-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 16-iyul.
  61. ↑ „В межрелигиозных столкновениях в Египте погибли пять человек“. 2021-yil 18-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-aprel.

Adabiyotlar

tahrir
  • Уильям Бёрнс. Невидимая сила. Как работает американская дипломатия. М.: Альпина Паблишер, 2020. ISBN 978-5-9614-2828-5. 

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Misr_inqilobi_(2011-2013)&oldid=5231173" dan olindi