Mixail Semyonovich Tsvet (Mixail Semyonovich Tsvet, shuningdek, Tsvett, Tswett, Tswet, Zwet va Cvet deb yoziladi; 1872-yil 14-may — 1919-yil 26-iyun) rus-italyan botaniki, xromatografiyani ixtiro qilgan. Uning familiyasi ruscha „rang“ degan maʼnoni anglatadi va „ gul „ soʻzining oʻzagidir.

Mikhail Tsvet
Tavalludi 14-may 1872-yil
Asti, Italy
Vafoti 26-iyun 1919-yil (age 47)
Fuqaroligi Rossiya Imperiyasi
Millati Russian
Sohasi Botany
Mashhur ishlari Adsorption chromatography

Hayoti tahrir

Mixail Tsvet 1872-yil 14-mayda Italiyaning Asti shahrida tugʻilgan. Uning onasi italiyalik, otasi esa rus amaldori edi. Uning onasi tugʻilgandan keyin koʻp oʻtmay vafot etdi va u Shveysariyaning Jenevada katta boʻldi. 1893-yilda Jeneva universitetining fizika va matematika boʻlimida bakalavr darajasini oldi. Biroq, u oʻzini botanikaga bagʻishlashga qaror qildi va hujayra fiziologiyasi boʻyicha ishi uchun 1896-yilda doktorlik darajasini oldi. 1896-yilda u Rossiyaning Sankt-Peterburg shahriga koʻchib oʻtdi, chunki otasi chet el xizmatidan chaqirildi. U erda u Rossiya Fanlar akademiyasining biologik laboratoriyasida ishlay boshladi. Uning Jeneva diplomlari Rossiyada tan olinmagan va u rus ilmiy darajalarini olishi kerak edi. 1897-yilda u ayollar uchun botanika kurslari oʻqituvchisi boʻldi. 1902-yilda Varshava universiteti (hozirgi Polshada) Oʻsimliklar fiziologiyasi institutida laborant boʻldi. 1903-yilda u dotsent boʻldi va Varshavaning boshqa universitetlarida ham dars berdi. Birinchi jahon urushi boshlanganidan keyin Varshava texnologiya universiteti Moskvaga, Rossiyaga va 1916-yilda yana Moskva yaqinidagi Gorkiga evakuatsiya qilindi. 1917-yilda u botanika professori va Tartu (Yuryev) universitetida (hozirgi Estoniya) botanika bogʻlari direktori boʻldi. 1918-yilda nemis qoʻshinlari shaharni egallab olgandan soʻng, universitet Markaziy Rossiyaning janubidagi yirik shahar Voronejga evakuatsiya qilindi. Tsvet 1919-yil 26-iyunda 47 yoshida tomoqning surunkali yalligʻlanishidan vafot etdi.

 
Tsvetning qabri: „U molekulalarni ajratib, lekin odamlarni birlashtirgan xromatografiyani ixtiro qildi“.

Xromatografiya tahrir

Mixail Tsvet 1900-yilda oʻsimlik pigmentlari boʻyicha tadqiqotlari paytida xromatografiyani ixtiro qildi. U adsorbent sifatida kaltsiy karbonat bilan suyuq-adsorbsion ustunli xromatografiyadan va xlorofil va karotinoidlarni ajratish uchun eliment sifatida benzin efiri / etanol aralashmalaridan foydalangan. Usul 1901-yil 30-dekabrda Sankt-Peterburgda boʻlib oʻtgan tabiatshunoslar va shifokorlarning XI kongressida (XI qurulstvoispytateley i shifokorey) tasvirlangan. Birinchi bosma tavsif 1905-yilda Varshava Tabiatshunoslar Jamiyatining Biologiya boʻlimida boʻlgan[1].U birinchi marta „xromatografiya“ atamasini 1906-yilda Germaniyaning Berichte der Deutschen botanischen Gesellschaft botanika jurnalida xlorofill haqidagi ikkita maqolasida bosma nashrda ishlatgan[2][3]. 1907-yilda u Germaniya botanika jamiyati uchun oʻzining xromatografini namoyish etdi.

Bir necha sabablarga koʻra Tsvetning faoliyati uzoq vaqt davomida eʼtibordan chetda qoldi:[4] XX asr boshlarida Rossiyadagi shiddatli siyosiy qoʻzgʻolon, Tsvetning dastlab faqat rus tilida nashr etilganligi (uning natijalarini Gʻarb olimlari uchun deyarli tushunib boʻlmaydigan qilib qoʻygan) va maqola Tsvetning xulosalarini rad etish. Richard Willshätter va Artur Stoll Tsvetning tajribalarini takrorlashga harakat qilishdi, lekin ular haddan tashqari agressiv adsorbent ishlatganliklari uchun (xlorofillni yoʻq qilish) buni amalga oshira olishmadi.[5] Ular oʻz natijalarini eʼlon qildilar va Tsvetning xromatografiya usuli nomaʼlum boʻlib qoldi. Uning oʻlimidan 10-yil oʻtgach, avstriyalik biokimyogari Richard Kuhn va uning shogirdi, nemis olimi Edgar Lederer[6][7][8][9] tufayli, shuningdek, AJ Martin va RL Synge ishi tufayli qayta tiklandi[10].

Botanika muallifi qisqartmasi tahrir

Standart botanika muallifi Tswett qisqartmasi u tasvirlagan oʻsimliklar uchun qoʻllaniladi.

Maʼlumotnomalar tahrir

  1. Tswett, M. S. (1905) „O novoy kategorii adsorbsionnix yavleniy i o primenenii ix k bioximicheskomu analizu“ (O novoy kategorii adsorbtsionnykh yavleny i o primenenii ikh k biokkhimicheskomu analizu (On a new category of adsorption phenomena and on its application to biochemical analysis)), Trudi Varshavskogo obщestva estestvoispitateley, otdelenii biologii (Trudy Varshavskago Obshchestva Estestvoispytatelei, Otdelenie Biologii (Proceedings of the Warsaw Society of Naturalists [i.e., natural scientists], Biology Section)), vol. 14, no. 6, pp. 20-39. (Note: Tsvet submitted his manuscript in 1903; however, it was not published until 1905.)
  2. Tswett, M. (1906). „Physikalisch-chemische Studien über das Chlorophyll. Die Adsorptionen“. Berichte der Deutschen Botanischen Gesellschaft. 24-jild. 316–323-bet. doi:10.1111/j.1438-8677.1906.tb06524.x. {{cite magazine}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (yordam). On page 322, Tsvet coins the term „chromatography“: Original : “Wird eine petrolätherishe Chlorophyllösung durch eine Säule eines Adsorptionsmittels durchfiltriert (ich verwende hauptsächlich Calciumcarbonate, welches in engen Glasröhren dicht gestampft wird), so werden die Farbstoffe gemäss der Adsorptionsreihe von oben nach unten in verschieden gefärbten Zonen auseinandergelegt, indem die stärker adsorbierten Farbstoffe die schwächer zurückgehaltenen weiter nach unten verdrängen. Diese Trennung wird praktisch vollständig, wenn man nach dem Durchgange der Farbstofflösung durch die adsorbierende Säule einen Strom des reinen Lösungsmittels herstellt. Wie die Lichtstrahlen im Spektrum, so werden in der Calciumkarbonatsäule die verschiedenen Komponenten eines Farbstoffgemisches gesetzmässig auseindergelegt, und lassen sich darin qualitativ und auch quantitativ bestimmen. Ein solches Präparat nenne ich ein Chromatogramm und die entsprechende Methode, die chromatographische Methode.“

    Translation : If a solution of chlorophyll in petroleum ether is filtered through a column of an adsorbent (I use mainly calcium carbonate, which is tamped firmly in narrow glass tubes), then the pigments are dispersed, according to the adsorption series, from top to bottom in differently colored zones, by the more strongly adsorbed pigments' displacing farther downwards the more weakly retained ones. This separation is practically complete when one establishes a flow of pure solvent behind the passage of the pigment solution through the adsorbing column. Like light rays in a spectrum, so the different components of a mixture of pigments are dispersed in the calcium carbonate column following a set pattern, and [they] can be determined in there qualitatively as well as quantitatively. I call such a preparation a „chromatogram“ and the corresponding method, the „chromatographic method“.
  3. Tswett, M. (1906). „Adsorptionsanalyse und chromatographische Methode. Anwendung auf die Chemie des Chlorophylls“. Berichte der Deutschen Botanischen Gesellschaft. 24-jild. 384–393-bet. doi:10.1111/j.1438-8677.1906.tb06534.x. {{cite magazine}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (yordam)
  4. Livengood, Jonathan (2009). „Why was M. S. Tswett's chromatographic adsorption analysis rejected?“. Studies in History and Philosophy of Science Part A. 40-jild. 57–69-bet. doi:10.1016/j.shpsa.2008.12.003.
  5. Willstätter, Richard and Stoll, Arthur (1912). „Untersuchungen über Chlorophyll: XIX. Über die Chlorophyllid“. Annalen der Chemie. 387-jild, № 3. 317–386-bet. doi:10.1002/jlac.19123870304. {{cite magazine}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (yordam)CS1 maint: multiple names: authors list () On pages 323-324, Willstätter and Stoll state their objections to Tsvetʼs chromatographic methods: "Die chromatographische Adsorptionsanalyse, die in den Händen von M. Tswett1) zu wichtigen Resultaten hinsichtlich des Chlorophylls und seiner Derivate geführt hat, halten wir für die Arbeit in größerem Maßstab, also für präparative Zwecke nicht für brauchbar. Die freien Chlorophyllide sind zu unbeständig; ihre Farbe schlägt leicht in braun um, wenn sie von Adsorbentien aufgenommen werden. Aber selbst die Methylchlorophyllide sind zu empfindlich, so daß es noch weiter Verbesserungen2) des Tswettschen Verfahrens bedarf, um sie nach diesem wieder unverändert zu isolieren. Beim Adsorbieren mit Calciumcarbonat und beim Ausziehen mit Alkohol unterliegen alle Chlorophyllide, wie wir in unseren letzten Arbeiten beschreiben haben1), leicht der Umwandlung, die sich bei der Verseifung mit Alkalien durch Auftreten schwach basischer Phytochlorine und Phytorhodine verrät. Es ist noch nicht bekannt, ob bei der Tswettschen Adsorptionsanalyse in kleinem Maßstab diese Veränderung der Magnesiumverbindungen vermieden worden ist."

    (Chromatographic adsorption analysis, which in the hands of M. Tsvet has led to important results regarding chlorophyll and its derivatives, we hold to be unsuitable for work on a larger scale, thus, for preparative purposes. Free chlorophyllides are too unstable; their colors turn brown readily when they are adsorbed. But even methylchlorophyllides are too sensitive, so that still further improvements of Tsvetʼs method are needed in order to isolate them unchanged by this [method]. During adsorption by calcium carbonate and during extraction with alcohol, all chlorophyllides succumb, as we described in our latest articles, readily to the transformation, which betrays itself during hydrolysis with alkalies by the appearance of weakly basic phytochlorine and phytorhodine. Itʼs still not known whether in the case of Tsvetʼs adsorption analysis ([which functions] on a small scale), this change of the magnesium compounds has been avoided.)
  6. Kuhn, R. and Lederer, E. (17–fevral 1931–yil). „Fraktionierung und Isomerisierung des Carotins“. Die Naturwissenschaften. 19-jild, № 14. 306-bet. Bibcode:1931NW.....19Q.306K. doi:10.1007/BF01520417. {{cite magazine}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (yordam)CS1 maint: date format () CS1 maint: multiple names: authors list ()
  7. Kuhn, Richard; Winterstein, Alfred; Lederer, Edgar (1931). „Zur Kenntnis der Xanthophylle“. Zeitschrift für Physiologische Chemie. 197-jild, № 1–4. 141–160-bet. doi:10.1515/bchm2.1931.197.1-4.141. {{cite magazine}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (yordam)
  8. Kuhn, R. and Lederer, E. (10–iyun 1931–yil). „Zerlegung des Carotins in seine Komponenten. (Über das Vitamin des Wachstums, I. Mitteil)“. Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft. 64-jild, № 6. 1349–1357-bet. doi:10.1002/cber.19310640624. {{cite magazine}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (yordam)CS1 maint: date format () CS1 maint: multiple names: authors list ()
  9. Kuhn, Richard and Lederer, Edgar (1931). „Über α- und β-carotin“. Zeitschrift für Physiologische Chemie. 200-jild, № 4–6. 246–254-bet. doi:10.1515/bchm2.1931.200.4-6.246. {{cite magazine}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (yordam)CS1 maint: multiple names: authors list ()
  10. Martin, A. J. and Synge, R.L. (1941). „A new form of chromatography employing two liquid phases“. Biochemical Journal. 35-jild, № 12. 1358–1368-bet. doi:10.1042/bj0351358. PMC 1265645. PMID 16747422.{{cite magazine}}: CS1 maint: multiple names: authors list ()

Havolalar tahrir