Munajjim bashorat uylari

Munajjim bashorat uylari yoki Astrologik uylar yoki munajjim bashorat uylari — astrologiyada bu ekliptik sektorlar, munajjim bashoratida hayotning turli sohalarini va bashorat tuzilgan shaxs yoki obyektning namoyon boʻlishini tavsiflaydi. Domifikatsiya qilishning koʻplab tizimlari mavjud, yaʼni ekliptikani uylarga boʻlish usullari, bu turli astrologik maktablar vakillari oʻrtasida toʻxtovsiz munozaralarga sabab boʻladigan masalalardan biridir.

Domifikatsiya asosidagi astronomik omillar

Munajjimlar bashorati — bu ekliptikani ustma-ust qoʻyilgan qismlarga boʻlishning ikki tizimi boʻlib, munajjimlar bashorati paytida sayyoralar va samoviy jismlarning pozitsiya proektsiyalarida qoʻllaniladi.

Birinchi tizim ekliptikaning zodiak belgilariga boʻlinishidir. Ushbu boʻlinishning asosi quyoshning yil davomida osmon boʻylab harakati yoki Yerning quyosh atrofida yillik aylanishi hisoblanadi. Bunday harakat yilning turli vaqtlarida bir nuqtadan samoviy sferaning koʻrinishi oʻzgarishiga olib keladi. Munajjimlarning fikriga koʻra osmonning yerdagi jarayonlarga taʼsiri ham oʻzgaradi.

Biroq, osmon sferasi koʻrinishini oʻzgarishiga nafaqat Yerning Quyosh atrofida bir yillik aylanishi, balki Yerning oʻz oʻqi atrofida aylanishi ham taʼsir qiladi. Ushbu aylanish osmon rasmiga sezilarli darajada katta taʼsir koʻrsatadi, yulduzlar ham bir kun ichida toʻliq yangilanadi. Aynan samoviy sohadagi bu oʻzgarishlar munajjim bashoratida uylar tizimini aks ettirish uchun moʻljallangan.

Aksariyat hollarda ekliptikaning uylarga boʻlinishi astrologiyada burchak nuqtalari deb ataladigan toʻrtta astronomik nuqtaga asoslanadi. Bular astendenta nuqtalari (belgilangan: ASC), descendent (DSC), osmon oʻrtasi (MC) va osmon asosi (IC).

Uylarning boshqa barcha choʻqqilari, yaʼni uylarning boshlanish nuqtalari burchak nuqtalariga nisbatan hisoblanadi.

Domifikatsiya tizimlari

Uylar doktrinasining kelib chiqishi astrologiya tarixining sirlaridan biri, bu taʼlimotning biron bir adabiy, falsafiy yoki mantiqiy manbai topilmagan. Milodiy I asrda paydo boʻlgan degan fikrni ishonchli deb hisoblash mumkin, sabab milodiy II asrda yashagan Ptolemeyga bu haqida maʼlum qilgan. Shu bilan birga, Manilius va Vettius domifikatsiya tizimining boshlangʻich shakliga ega boʻlgan. Ularning asarlarida hali toʻliq uylar haqida gapirilmagan, ammo munajjimlar bashoratining oʻn ikkita „joyi“ eslatib oʻtilgan.

Teng uy tizimlari

Bu eng oddiy uy tizimi boʻlib, uning baʼzilari qadimgi, hisoblanadi. Bu tizimlardagi uylar bir-biriga teng va anʼanaviy ravishda astrologiyada oʻn ikkita uy boʻlgani uchun ularning har biri 30° uzunlikka ega.

ASC teng uy tizimi

Birinchi uyning kuspidi deb hisoblangan astendanta nuqtasi asos sifatida olinadi va qolgan oʻn bitta uyning kuspidlari 30° qoʻshiladi. Misol uchun, agar astendanta 29° saraton uyida boʻlsa, ikkinchi uy kuspidi 29° arslonda, uchinchi uy kuspidi 29° va boshqa. Ushbu tizimning oʻziga xos xususiyati shundaki, ASC va DSC burchak nuqtalari, ularga qarama-qarshi tomonlari tufayli, mos keladi.

MC tomonidan teng uy tizimi

1952 yilda taklif qilingan. Ushbu tizimda MC oʻninchi uy kuspidida hisoblanadi, qolganlari esa MC koordinatasiga 30° qoʻshib hisoblanadi. Bu erda MC va IC mos ravishda oʻninchi va toʻrtinchi uylarga mos keladi, ASC va DSC esa, umuman hech biriga mos kelishi shart emas.

Toʻliq xususiyatli uylar tizimi

Bunday tizim hind astrologiyasida qoʻllaniladi. Ushbu tizimda astendanta tushgan zodiak belgisining birinchi uy sifatida olinadi. Keyingi belgi ikkinchi uyga aylanadi va hokazo. Bu tizimda burchak nuqtalarning hech biri umumiy holatda uylarning choʻqqilariga toʻgʻri kelishi shart emas. Baʼzan hind astrologiyasida ushbu tizim boshqacha ham qoʻllanadi, masalan, belgilarning oʻrtasi uylarning ustunlari sifatida harakat qilishi mumkin.

Bu tizim munajjimlar bashorati qurilishida ham qoʻllaniladi. Ular munajjimlar bashorati asosida hisoblab chiqiladi va shaxs hayotining turli, sohalariga (nikoh, aka-uka va opa-singillar, ota-onalar, martaba, bolalar, omad, maʼnaviy rivojlanish va boshqalar) tegishli. Bunday kartalar tugʻilish vaqtining bir necha soniya oʻzgarishini hisobga olishga imkon beradi.

Biroq, Surya-siddhantda teng boʻlmagan tizim koʻrsatilgan.

Hind astrologiyasi boʻyicha astrologik risolalar Oʻrta asrlarda boshlangan. Ularning eng mashxuri „Brihat-Parashara-xora-Shastra“ va „Brigu-sutralar“.

Teng boʻlmagan tizimlar

Oldingi barcha tizimlar uylarni aniqlashda juda rasmiy yondashuv bilan ajralib turadi, shuning uchun vaqt oʻtishi bilan osmon sferasining yer jarayonlariga yanada nozik va aniq hisobga olish masalasi paydo boʻldi. Vaqt oʻtganidan soʻng, uylarning choʻqqilarini hisoblash usullari tobora murakkablashib, sferik geometriya, matematika va astronomiya haqidagi bilimlarni tobora koʻproq tushunishni talab qildi.

Porfiriya Tizimi

Eng qadimgi kvadrat tizimlari muallifi sifatida neoplatonik faylasuf Porfiriy tan olingan. U taxminan 300 yilda „Tetrabiblosga kirish“ astrologik risolasini yozgan. Shu bilan birga, tizim Origen tomonidan ixtiro qilingan, u Ammoniy Sakkas bilan birga oʻqigan.

Ushbu tizimda ASC birinchi uy kuspidi sifatida, astendantaga qarama — qarshi destendenta nuqtasi yettinchi uy kuspidi sifatida qabul qilinadi. MC nuqtasi oʻninchi uy uchun, qarama — qarshi IC nuqtasi esa toʻrtinchi uy uchun olinadi. Ekliptikaning uylarga boʻlinishi ASC kunlik parallel sektorining uchta teng qismiga boʻlinishga asoslangan boʻlib, bu parallelga burchak nuqtalarining proektsiyalari oʻrtasida joylashib, natijada oʻn ikkita uy paydo boʻladi.

Ekvatorial zonada ASC nuqtasini DSC nuqtasi bilan bogʻlaydigan segment MC va IC nuqtalarini toʻgʻri burchakka yaqin burchak ostida bogʻlaydigan segment bilan kesishadi, shuning uchun bu kengliklarda Porfiriya tizimi teng uy tizimlaridan unchalik farq qilmaydi: barcha uylarning uzunligi 30°ga yaqin. Biroq, yer qutblariga yaqinlashganda, ekliptika tekisligining ufq tekisligiga moyilligi oʻzgarishi tufayli vaziyat juda oʻzgaradi va uylar bir-biriga teng boʻlishni toʻxtatadi.

Alkabitius Tizimi

Ushbu usul birinchi marta 428-yilgi munajjimlar bashoratida ishlatilgan, bu haqda VI—VII asrlarda yashagan misrlik Retoriy eslatib oʻtgan. Biroq, tizimning muallifi X asr Arab olimi Al-Kabisi, „Almagest“ni talqin qilish boʻyicha taniqli mutaxassis hisoblangan. U bu usulni „Yulduzlar haqida fikr yuritish“ kitobida tasvirlab bergan. Alkabitius tizimi Yevropada XV asrda obroʻga ega boʻldi. Keyin Regiomontan tizimi tarqalishi bilan uning mashhurligi yoʻqoldi. 16-asrning oxiriga kelib u butunlay unutildi.

Ushbu tizimni boshqalardan ajralib turish sababi, u Koxa uylari tizimi kabi tizimlarning oʻziga xos osmon sferasining aylanishini aks ettirishga birinchi urinish boʻlgan. Bu ekliptikani uylarga norasmiy geometrik usulda emas, vaqtni hisobga olgan holda boʻlinishning birinchi urinishi boʻlgan.

Ushbu kundalik parallel sektor tizimida burchak nuqtalarning proyektsiyalari oʻrtasida joylashgan ASC teng qismlarga boʻlinadi va keyin soat doiralari yordamida ekliptikaga proektsiyalanadi. Ekliptikada bu tarzda topilgan nuqtalari, kundalik parallel nuqtalar bilan bir vaqtda yakunlanadi.

Kampanus Tizimi

Baʼzi tadqiqotchilar ushbu tizimdan Mark Maniliy foydalanib „Astronomikon“ risolasida sheʼriy shaklda tasvirlagan deb hisoblashadi. Bu usulni Al-Beruniy ham bilgan va uni Germes tizimi deb atagan. Biroq, baʼzi manbalarda muallif sifatida italiyalik Jovanni Kampano (1220-1296 yillar) hisoblanadi. Kampano uylarning choʻqqilarini topish uchun jadvallar yaratmadi, shu sabab uning tizimi keng qoʻllanilmadi. Jadvallar faqat 1495-yildan keyin nashr etila boshlandi biroq, hali ham talab kam edi. Biroq, XX asrda bir qator britaniyalik munajjimlar yana tizimga murojaat qilishdi, ular orasida Charlz Karter, Kiril Fagan, Roy Firebreys, Moris Vemiss (inglizchada: Maurice Wemyss), Donald Bradley (inglizchada: Donald A. Bradley), Karl Stal (inglizchada:Carl W. Stahl).

Ushbu tizimda ekliptikani kesib oʻtgan chiziqlar ufqda yotgan Shimoliy va Janubiy nuqtalar, birinchi vertikal tekislikda joylashgan bir-biridan teng masofada joylashgan nuqtalar orqali oʻtadi.

Regiomontan Tizimi

„Tetrabiblos“ ni oʻrganayotganda, Regiomontan tahallusli Iogann Muller uylarning teng boʻlmagan tizimini aniqlagan. 1474-yilda nashr etilgan astronomik jadvallar (lotincha: Ephemerides astronomicae) ilk bor bosmaxonada chop etilgan. Shundan soʻng, bu usul keng tarqaldi va oʻsha davrda mashhur boʻlgan Alkabitius tizimini oʻrnini bosdi. Bu usul 17-asrning oxirida, munajjim Djon Partridj (1644-1714) Plasidus tizimiga oʻtganda paydo boʻldi.

Ushbu tizimda yana ekliptikaning uylarga boʻlinishi osmon sferasining bir tekis aylanishiga asoslanadi, shu sabab tizimni qaysidir maʼnoda Alkabitus tizimining vorisi deb hisoblash mumkin. Bu yerda uylarning tepalari ekliptikaning Shimoliy va Janubiy nuqtalardan, osmon ekvatorida bir-biridan teng masofada joylashgan nuqtalardan oʻtuvchi doiralar bilan kesishish nuqtasidir.

Morinus Tizimi

XVII asrda takomillashtirilgan Regiomontan tizimi, har qanday kengliklarda ishlaydi. Ekliptikaning Shimoliy va Janubiy qutblari orqali oʻtadigan chiziqlar, samoviy ekvatorda joylashib bir-biridan teng masofada joylashgan nuqtalarga boʻlinadi. Bu yerda uylarning choʻqqilarini hisoblash uchun geografik kenglik bilimlari talab qilinmaydi. Bu tizim ratsional va universal uy tizimi deb ataladi.

Plasidus Tizimi

Italiyalik Plachido Titi (1603-1668) tomonidan taklif etilgan, ammo haqiqiy muallif nomaʼlum. Bir qator tarixchilari tizim muallifi sifatida Arab astronomi Geberni (taxminan 721-815) tan oladilar. Ushbu tizim hozirgi kunda Gʻarb astrologiyasida eng mashhur hisoblanadi. Uning keng ommalashishiga XIX asr boshida ushbu tizim boʻyicha uylarni hisoblash jadvallari Rafaelning yillik almanaxiga kiritilganligi sabab boʻldi.

Ekliptikaning uylarga ajratish MC kunlik parallel sektorining uchta teng qismiga boʻlinishga asoslangan boʻlib, ular burchak nuqtalarining ushbu parallelga proektsiyalari oʻrtasida joylashgan. Olingan nuqtalarni ekliptikaga proektsiyalash, Shimoliy va Janubiy nuqtalar orqali oʻtadigan doiralar yordamida amalga oshiriladi. Shu bilan birga, munajjimlar bashoratining burchak nuqtalari birinchi, toʻrtinchi, ettinchi va oʻninchi uylarning choʻqqilariga toʻgʻri keladi.

Koxa uylar tizimi

Bu Al-Kabisi tizimining modifikatsiyasi boʻlib, bashorat qiluvchi astrologiyada eng aniq tizim hisoblanadi. Tizimni Xaynts Shpext ixtiro qilgan boʻlsada, muallif sifatida Valter Kox (1895-1970) hisoblanadi va bu tizimni GOH yoki GOHS (nemischa Geburtsortshäusersystem, Häusersystem des Geburtsorts). Tizim Fridrix Tsantsinger tomonidan oʻzgartirilgan va Kox uni targʻib qilgan.

Boshqa uy tizimlari

Yuqorida sanab oʻtilgan barcha uy tizimlari „klassik“ tizimlardir. Ular bir vaqtning oʻzida yaxshi tanilgan 12 ta uyga ega.

Braxmagupta Tizimi

Tizim vatani Hindiston boʻlib, u yerda tizim Janma Lagna deb nomlanadi. Qizigʻi shundaki, ushbu tizim oʻz vataniga qaraganda MDH mamlakatlarida koʻproq tarqalgan. Bunga P.Globa sababchi boʻlgan, sabab bu tizim Avesto astrologiyasida qoʻllaniladi. P.Globaning fikriga koʻra, ushbu tizimning muallifligi ham Brahmaguptaga tegishli emas, balki Zaraust vaziri Jamaspaga tegishli.

Ushbu domifikatsiya tizimi haqiqiy burchak nuqtalaridan tashqari ASC va MC nuqtalarini maxsus hisoblashga asoslangan. Tizimda ekliptik darajalar kun davomida bir xil tezlikda koʻtariladi, deb taxmin qilinadi, aslida bunday emas. Shu sabab, quyosh diskining markazi chiqish vaqtini va botish vaqtini bilib, MC ni quyidagicha aniqlash mumkin:

MC = SUN + T (tugʻilgan kun) — (T (quyosh chiqishi)+ T (quyosh botishi)),

Astendanta xuddi shu mulohazalar asosida, qolgan uylar esa psevdo — burchakli nuqtalar orasidagi sektorlarning teng qismlariga boʻlish yoʻli bilan hisoblanadi.

Gippokrat tomonidan oʻtkir kasalliklarni tashxislash uchun uy tizimi

Ushbu tizimni sakkizta uyga ega boʻlgan teng uy tizimiga misol sifatida keltirish mumkin. Ushbu domifikatsiya usuli boʻyicha munajjimlar bashorati quyidagicha tuzilgan: Zodiakdagi oyning darajasi birinchi uyning tepasi sifatida qabul qilinadi, qolgan choʻqqilar burchak oʻlchoviga 45°qoʻshib hisoblanadi.

Munajjimlar bashoratidagi uylarning roli

Astrologlarning fikriga koʻra, uylar voqealar, inson taqdirining individual tuzilishi uchun javobgardir. Dunyoning turli burchaklarida bir vaqtning oʻzida tugʻilgan odamlarda kosmogrammalar bir xil boʻladi, biroq uylardagi sayyoralarning holati butunlay boshqacha. Sayyoralarning uylarga taʼsiri voqea rivojini yaratgan shaxsiy xatti-harakatlarning psixologik xususiyatlarida namoyon boʻladi. Uydagi pozitsiya, boshqaruv yoki aspektlar orqali taʼsir qilish oʻrtasidagi farq muhim emas.

Astrologlarning fikriga koʻra, agar kosmogramma shaxsning psixologik xususiyatlarini va uning potentsialini, eng umumiy tendentsiyalarni aks ettirsa, unda munajjimlar bashorati uylari ushbu taʼsirlarni tashuvchining hayoti sohalarida lokalizatsiya qilishga imkon beradi. Har bir uy hayotning oʻziga xos sohasini boshqaradi, maʼlum bir uyda joylashgan sayyoralarni, uyni boshqaradigan sayyoralarni boshqa elementlari bilan aloqalarini tahlil qiladi va taqdir toʻgʻrisida xulosalar chiqaradi.

Uylarning maʼnolari

№	Nomi	Guruhlar	Burjlar	Natal astrologiya	Mundan astrologiya	Xorar astrologiya
1	* Munajjimlar bashorati (lotincha: Horoskopus) * Hayot uyi (lotincha: Locus vitae) * Hayot (lotincha: Vita) * Quyosh chiqishi (lotincha: Ortus)	* Burchak * Shaxsiyat * Ichki * Pastki * Sharqiy	Qoʻy	Tugʻma qobiliyatlar, tashqi koʻrinish, jismoniy, xarakter, odob-axloq. Hayotning boshlanishi.	Mamlakatning umumiy holati, xalqning milliy xususiyatlari, jamiyat salomatligi.	Hayot va sogʻliqning barcha masalalari (baxtsiz hodisalar va boshqalar)
2	* Pastki darvoza (lotincha: Porta inferna) * Mulk uyi (lotincha: Locus pecuniae)	* Kirish * Egalik * Tashqi * Pastki * Sharqiy	Sigir	Moddiy va maʼnaviy boylik, pul ishlari, yashirin fikrlar va istaklar.	Milliy daromad, moliya tizimi, tijorat, aholining farovonligi.	Huquqiy qiyinchiliklarni, koʻchar va shaxsiy mulkni hal qilishda omad.
3	* Maʼbuda (lotincha: Dea)	* Kirish * Aloqalar * Tashqi * Pastki * Sharqiy	Egizaklar	Yaqin qarindoshlar, qoʻshnilar, qisqa sayohatlar, hujjatlar.	Aloqa, transport, pochta, aloqa, ommaviy axborot vositalari, muhojirlar, qoʻshni davlatlar.	Biznesda ishtirok etish boʻyicha tavsiyalar, biznesdagi oʻzgarishlar, hujjatlarni imzolash, sayohat, uzoqdan yangiliklar.
4	* Samoviy chuqurlik (lotincha: Imum coeli) * Osmonning asosi (lotincha: Fundus oculi) * Shimoliy burchak	* Burchak * Terminal * Ichki * Pastki * Gʻarbiy	Saraton	Hayotni tugatish shartlari, ota-onalar, meros, uy xoʻjaligi, erlar. Yashirin xazinalar, yaqin munosabatlar, shaxsiy jamgʻarmalar.	Qishloq xoʻjaligi, yer egaligi, konlar, qurilish. Siyosatda muxolifat.	Yer, uylar, mulklar, er osti ob’ektlari. Mijozning otasi. Hayotni tugatish shartlari.
5	* Yaxshi taqdir (lotincha: Bona fortuna, Fortuna bona) * Baxt	* Kirish * Shaxsiyat * Tashqi * Pastki * Gʻarbiy	Arslon	Taʼlim, bolalar, zavq, qonuniylashtirilgan jinsiy munosabatlar. Doʻstlar, tanishlar, umidlar, loyihalar, istaklar.	Tugʻilish darajasi, koʻngilochar joylar, jamoat axloqi, davlat bayramlari, taʼlim, qonun chiqaruvchi hokimiyat, moliyaviy tuzilmalar.	Homiladorlik, bolalar soni, qimor oʻyinlari, oʻyin-kulgi.
6	* Yomon taqdir (lotincha: Fortuna mala) * Baxtsizlik	* Kirish * Egalik * Tashqi * Pastki * Gʻarbiy	Sunbula	Kasalliklar. Ish, boʻysunuvchilar va boshliqlar bilan munosabatlar.	Sogʻliqni saqlash, armiya, politsiya, davlat xizmati, ishchilar sinfi.	Xizmatkorlar va xodimlarning halolligi. Otasining qarindoshlari. Mijozning sogʻligʻi va shifokorning professionalligi.
7	* Kirish (lotincha: Occasus) * Katafora * Kechki (lotincha: Vesper) * Gʻarbiy burchak * Kirish burchagi	* Burchak * Aloqalar * Ichki * Yuqori * Gʻarbiy	Tarozi	Nikohda omad.
8	* Yuqori darvoza (lotincha: Porta superna)	* Kirish * Terminal * Tashqi * Yuqori * Gʻarbiy	Chayon	Oʻlim sabablari. Ruhni ozod qilish.
9	* Xudo (lotincha: Deus) * Tuz (lotincha: Sol) * Kunning uyi (lotincha: Locus diei)	* Kirish * Shaxsiyat * Tashqi * Yuqori * Gʻarbiy	Qavs	Ruh va ong, din.
10	* Oʻrta osmon (lotincha: Medium coeli) * Mesouraniya * Mesuranema	* Burchak * Egalik * Ichki * Yuqori * Sharqiy	Togʻ echkisi	Ijtimoiy tan olish, egallab turgan mavqei, aloqalari.
11	* Yaxshi jin (lotincha: Genius bonus)	* Kirish * Aloqalar * Tashqi * Yuqori * Sharqiy	Dalv	Ijtimoiy va intellektual munosabatlar.
12	* Yovuz jin (lotincha Genius malus) * Yer osti dunyosi * Pastki dunyo	* Kirish * Terminal * Tashqi * Yuqori * Sharqiy	Baliq	Xafagarchilik, notinchlik va yashirin dushmanlar. Falsafiy yoki ikkinchi oʻlim.

Munajjim uylari boʻyicha bashorat qilish

Uylarning oʻzaro taʼsiri

Bashoratli astrologiyaning asosiy printsipi ustuvorlikdir, yaʼni uylarning afzalligi. Yetakchi rolni sayyoralar tabiati va zodiak belgilari emas, balki uylar oʻynaydi. Bu uylar, ularning bir-biri bilan oʻzaro taʼsiri, voqealarning individual toʻqimasini yaratadi. Qadimgi astrologiyada, Vedik astrologiyada sayyoralarning bir-biriga nisbatan pozitsiyasi koʻrib chiqiladi. Bu „yoga“ (sanskrit tilidan „birikmalar“, „bogʻlanishlar“ deb tarjima qilingan) yoki kombinatsiyalar, yulduz formulalarini yaratadi.