Nasrullo Sayidov

Nasrullo Sayidov (Nasrullo Sayyid) — oʻzbek siyosatchisi. Oʻzbekiston parlamentining sobiq deputati (1990-1993-yillar). Yozuvchi, publitsist va muxolifatdagi “Erk” partiyasi yetakchilaridan biri, partiyaning Buxoro viloyati bo‘limi rahbari. U O'zbekiston Mustaqillik Deklaratsiyasini qabul qilish tashabbuskori bo'lgan faollardan biridir.

Nasrullo Sayyid
Tavalludi	1958-yil 20-fevral O'zbekiston, Buxoro viloyati, Vobkent tumani
Kasbi	Injiner, arxitektor
Partiyasi	Erk demokratik partiyasi (1990-yil)

Biografiyasi

Nasrullo Sayyid 1958-yil 20-fevralda sobiq SSSR Oʻzbekiston Respublikasi Buxoro viloyati Vobkent tumanidagi Barqut qishlogʻida tugʻilgan. Oilali, 5 nafar farzandi (2 o‘g‘il va 3 qiz) bor. Otasi Abdullo Sayidov va onasi Farog‘at Ahmedovalar oilasida o‘n farzand bo‘lib, Nasrullo ikkinchi farzand edi.

1975-yilda o‘z qishlog‘idagi o‘rta maktabni tugatgach, Samarqand shahridagi Arxitektura-qurilish institutiga o‘qishga kiradi. 1980-yilda muhandis-qurilish mutaxassisligini tamomlab, Uchquduq shahridagi 3-sonli qurilish tashkilotiga (SMU-3) ishga kirdi.

1982-yilning bahorida sinfdoshi Muqaddas Yarova bilan oila qurdi va tez orada Sovet armiyasi safiga xizmatga jo‘natildi. 1982-83-yillarda Belorusiya SSRdagi qator harbiy qismlarda xizmat qilib, tank komandiri sifatida Vatanga qaytdi. Harbiy xizmatni o‘tab bo‘lgach, Vobkent tumani hokimligi (o‘sha paytdagi Ijroiya qo‘mitasi) qurilish nazorati bo‘yicha mutaxassis bo‘ldi.

1986-yil davomida Toshkent shahrida yangi ochilgan Agrosanoat majmuini boshqarish oliy maktabida malaka oshirdi. Nasrullo Sayidov 1987-yildan 1994-yil fevraligacha PMK-199 qurilish tashkilotida avval muhandis, so‘ngra bosh rahbar lavozimlarida ishlagan.

Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasida 1990-yil 19-fevralda Oliy Majlisga saylovlar boʻlib oʻtdi. U rahbarlik qilgan qurilish tashkiloti (PMK-199) ishchilari uni O‘zbekiston Respublikasi xalq deputatligiga nomzod qilib ko‘rsatdi. U muqobil saylovlarda ishtirok etib, g‘alaba qozondi.

Siyosiy faoliyati

1990-yil 20-iyunda Oʻzbekiston Oliy Kengashida Mustaqillik Deklaratsiyasini eʼlon qilish (Bayroqda deputatlar Nasrullo Sayyid (chapda) va Imom Fayziy (oʻngda)).

Nasrullo Sayidov uzoq vaqtdan beri o‘zbek ziyolilari o‘rtasida istiqlol va ozodlik uchun kuchayib borayotgan kurashda ishtirok etgan edi. Bu kurash yarim yashirin holda katta siyosiy maydonlarga o'ta boshlagan edi. 1988—89-yillarda oʻzbek tiliga davlat maqomini berish talabi bilan boʻlib oʻtgan xalq namoyishlarida faol qatnashgan.

Oliy Majlisning birinchi taʼsis sessiyasidan soʻng demokratik yoʻl bilan saylangan bir guruh deputatlar Oʻzbekistonning SSSR tarkibidan chiqishi haqida oʻylay boshladilar. 1990-yil 30-aprelda “Erk” demokratik partiyasi tuzilib, Nasrullo Sayyid unga a’zo bo‘ldi.

1990-yil 19-iyunda Muhammad Solih boshchiligidagi parlamentdagi “Erk” fraksiyasi O‘zbekiston Mustaqilligi Deklaratsiyasini zudlik bilan qabul qilishni talab qilib, Oliy Majlisga taqdim etdi. Harakatga boshqa 50-60 deputat qo‘shildi.

Qizg‘in bahs-munozaralardan so‘ng 1990-yil 20-iyunda O‘zbekiston Oliy Majlisi Mustaqillik Deklaratsiyasini qabul qildi. Nasrullo Sayyid majlislar zaliga O‘zbekiston bayrog‘ini olib kelib, minbarga chiqib “Yashasin Mustaqillik” deb hayqirdi. Tomoshabinlar o‘rnidan turib, uni olqishladi.

“Erk” partiyasi 1991-yil dekabr oyida boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovlarida qatnashdi. Xalq demokratik partiyasi yetakchisi bo‘lgan Islom Karimov parlamentda ko‘pchilikni tashkil qilib, prezident bo‘ldi.

1993-yil dekabrida Nasrullo Saidov “Erk” partiyasining Buxoro viloyatidagi yetakchisi va siyosiy qarashlari uchun Oliy Majlis deputatligidan chiqarib yuborildi. 1994-yil 22-fevralda hibsga olingan. Uni uyidagi bolalar xonasida jangovar granata saqlaganlikda ayblashdi. Uning aybi isbotlanmagan bo‘lsa-da, sud uni bir yilga ozodlikdan mahrum qildi.

1996-yildan 2005-yilgacha u qattiq davlat nazorati ostida ishladi, lekin siyosiy yo‘lidan chekinmadi. U o‘zi rahbarlik qilgan Nemo qurilish kompaniyasi orqali ko‘plab binolar qurgan. 2005-yil may oyida Andijonda tinch namoyishchilar o't ochdi. O'sha paytda mamlakatda qatag'on kuchaygan edi. Nasrullo Sayyid Andijon voqealari haqida kuylagan hofiz Dadaxon Hasanovning audioyozuvlari sizdirilgani uchun qaytadan tergov qilingan edi. Milliy xavfsizlik xizmati uni ham yolg‘on, ham kulgili ayblar bilan uzoq yillar qamoqqa tashlamoqchi bo‘lgani oydinlashdi. 2005-yilning noyabrida u O‘zbekistonni tark etishga majbur bo‘ldi.

U 2005-yilning noyabridan 2007-yilning iyuligacha Qirg'izistonda yashagan va O'zbekistondagi diktaturaga qarshi yuzlab maqola va she'rlar chop etgan. 2007-yil iyul oyida u siyosiy boshpana so'rash uchun Kanadaga ko'chib o'tdi. Nasrullo Sayyid Kanadada yashar ekan, O‘zbekistonda unga nisbatan soxta jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, qidiruvga berilgan edi. U 2019-yil aprel oyida Toshkentga uchib kelgan va o‘zining aybsizligini isbotlashga uringan. Ammo uni vataniga kiritmasdan aeroportdan qaytarib yuborishdi.

Kitoblari

N. Sayyid O‘zbekistonda demokratik fuqarolik jamiyati barpo etish borasida yozilgan ko‘plab maqolalar muallifi. Uning “Shubhali odamlar” kitobi 2019-yilda Istanbulda o‘zbek tilida nashr etildi.

• Uning “Millat qayg‘usi” asari turk tiliga tarjima qilinib, 2020-yil yozida Anqarada kitob holida ikki tilda (o‘zbek va turkiy) nashr etilgan.
• MILLETIN IZDIRABI (turkcha)
• SHUBHALI ODAMLAR (uzbek)
• MILLAT QAYG'USI (o'zbek)

Manbalar

• Markaziy Osiyodagi davlat etnografiyasi: siyosat yuritish
• Rakurs.kg: O'zbekiston navbatdagi muxolifat aktivistti mamlakatga kirgizgan yo'q [1]
• Ozodi.org: Vakili peshini porlumlarga yo'l berilmagan [2]
• Tashkent times: Muxolifat yetakchisi Nasrullo Sayidov O‘zbekistonga kiritilmadi
• "Harakat" mustaqil axborot agentligi: Demokrat muxolifatchi Nasrullo Sayyidni O'zbekistonga kiritishdi. [3] (Wayback Machine saytida 2021-01-15 sanasida arxivlangan)
• Independent.academia.edu: Nasrullo Sayyid [4]
• Daryo.uz: Mustaqillik deklaratsiyasi tashabbuskorlarini bilamizmi? [5]
• Nasrullo Sayyid: Elektron kitoblar. [6]
• BBC NEWS.Uzbek: O'zbekiston: DXX chegaradan yubormagan parlament deputatini IIV qidiruvga berdi. [7]
• Huquqshunos Baxtiyor Shohnazar. [8]
• Amerika Ovozi - uzbek: Sobiq deputat Nasrullo Sayyid O'zbekistonga kiritilmadi. [9]
• AsiaTerra: IZ UZBEKISTANA DEPORTIROVALI POETA I PISATELYa NASRULLO SAYIDOVA [10]
• Kamoliddin Rabbimov. [11]
• BBC O‘zbek: O‘zbekiston: Sobiq parlament deputatiga nega vataniga kiritilmagani sabab aytilmadi [12]
• Ozodlik Radiosi. OzodNazar-J.Muhammad. [13]
• Milletin Izdirabı [hàngāngīyín] [14]
• DXX chegarani kesib o‘tmagan IIV sobiq deputati, parlament deputati ustidan ariza berdi [15]
• Kitobxon.com. Nasrullo Sayid asarlari, kitoblari. [16]
• Farg‘ona agentligi: Byvshemu deputatu uzbekskogo parlamenta zapretili vozvrashchatsya na rodinu [17]
• BBC Uzbek: "Qo‘shiq eshitdi degan sharmandali jinoat ishi Buxoro MXXning qilmishi" [18]
• O‘zbekiston: Militsiya razyskivaet dissidenta, Davno jivuschego v Kanade [19]
• TURONZAMIN. Buxoroda duv-duv gap [20]
• Muhammad Soloh. E'TIKODNING CHORRAHASI BO'LMAYDI [21] (Wayback Machine saytida 2020-10-26 sanasida arxivlangan)
• Uzbekinfo.org. Nasrullo Saidov taqib oshida [22]
• Nezavisimaya gazeta: Islomu Karimovu gotovyat pochetnuyu sylku [23]
• Ozodlik Radiosi: Buxoroda “Erk” boshsiz
• Nasrullo Sayyid: OLIM DAXTI (audio)
• Nasrullo Sayyid: Millat bu tarixni hamma bilishi kerak

Havolalar

• https://hayratuz.wordpress.com/ Nasrullo Sayyidning shaxsiy blogi
• https://nasrullo.wordpress.com/ Nasrullo Sayyidning shaxsiy blogi