Panjakent

Panjakent
tojikcha: *Панҷакент*
Panjakent ; tojikcha: Панҷакент
	shahar
	39°30′11″N 67°36′54″E / 39.50306°N 67.61500°E G OKoordinatalari: 39°30′11″N 67°36′54″E / 39.50306°N 67.61500°E G O
Mamlakat	Tojikiston
viloyat	Sugʻd viloyati
Tuman	Panjakent tumani
Hukumat
Ilk eslatilishi	miloddan avvalgi V
Qachondan beri shahar	1953
Markazi balandligi	900 m
Rasmiy til(lar)i	Tojik tili\|tojikcha
Aholisi (2013)	40 000 .
Milliy tarkib	tojiklar, oʻzbeklar
Vaqt mintaqasi	UTC+5
Telefon kodi	+992 3475
Pochta indeks(lar)i	735500
Avtomobil kodi	02РТ

Panjakent, Panjikent (sugʻ. pncyknδh^[2], tojikcha: Панҷакент, диал. Панҷакат, forscha: پنجيكند) — Tojikistonning Sugʻd viloyatidagi shahar (1953-yilacha shaharcha). Zarafshon daryosi vodiysida, Samarqanddan 68 km janubi-sharqda joylashgan. Panjakent tumanining maʼmuriy markazi. Aholisi 40 ming kishiga yaqin (2013).

Sanoati Tahrirlash

Oltin ruda kombinati, oziq-ovqat (vino, sut, tamaki-fermentatsiya, konserva zavodlari, goʻsht, sholi-un kombinattlari) sanoati mavjud. Tarix-oʻlkashunoslik muzeyi, pedagogika bilim yurti bor.

Tarixiy obidalari Tahrirlash

Hozirgi Panjakentdan 1,5 km janubi-sharqda qadimgi Panjakent shahri harobalari joylashgan. Uning maydoni 13,5 ga, shahriston, koʻhandiz, rabod va qabristondan iborat. Panjakentni 1938—40 yillarda arxeolog V. R. Cheylitko tekshirgan. Shahar harobalarini muntazam oʻrganishni A. Yu. Yakubovskiy 1946-yildan boshlab berdi, 1953-yildan tekshirish ishlarini A.M.Belenitskiy davom ettirdi. Shahristondan koʻp koʻcha tarmoqlari, Xom gʻisht va paxsadan qurilgan 2 qavatli ayvonli turar joy binolari, hunarmandchilik ustaxonalari va doʻkonlar qoldigʻi topildi. Shaxriston markazida 5—7-asrlarga oid ibodatxona koʻrinishida 2 ta bino boʻlgan. Shahar devoridan gʻarbda uch qavat istehkom bilan oʻralgan koʻhandiz joylashgan. Shahardan sharqsa esa 2 qavat uyli hovlilar (chorbogʻlar) boʻlgan. Koʻxandizda qamal vaqtida yashashga moʻljallangan mustahkam minora (donjon) va hokim saroyi joylashgan. Arxeologik qazishlar jarayonida Panjakentdan bir necha ming jez va kumush tanga topilgan. Bulardan Panjakentda zarb qilingan sugʻd tangalari alohida qimmatga ega. Sopol parchalariga sugʻd tilida va kamdan-kam arab tilida tush-siyoxda yozuvlar bitilgan. Kupchiligi yongʻin paytida kuyib ketgan sopol haykallar, oʻyib ishlangan yogʻoch shakllar, shuningdek, har xil mazmundagi manzaralar tasviri va naqshgul solingan yogʻoch gʻoʻlalar topildi. Ayniqsa, devorlarga ishlangan rasmlarda — oqsuyaklar bazmlari, diniy marosimlar, ov, janglar manzaralari va mifologik shakllar tasvirlangan. Shahar 5—8-asr oʻrtalarida ravnaq topgan, 8-asr 1-choragida shaharni arab bosqinchilari vayron qilgan. 8-asr 2-yarmida Panjakent butunlay harobaga aylanib, aholi yashamagan. Qadimgi Panjakent asosida muzey qoʻriqxona tashkil etilgan.^[3]

Adabiyot Tahrirlash

Якубовский А. Ю., Древний Панджиканд, в сборнике: По следам древних культур, М., 1951
Беленицкий А. М., Распопова В. И., Древний Пенджикент, Душанбе, 1971
Беленицкий А. М., Монументальное искусство Пенджикента. Живопись. Скульптура, М., 1973