Qadimgi Xitoy tangalari

  Qadimgi Xitoy tangalari haqida. Eng qadimgi tangalar o'z ichiga dastlabki ushbu turdagi tangalarni o'z ichiga oladi:

Qadimgi Xitoy tangalari

Bahorlar va kuzlar davrida Miloddan avvalgi 770–476 yillarda ), marosim almashinuvlarida ishlatiladigan kovri qobiqlariga taqlid qilib ushbu shaklini olgan tangalar hisoblanadi. Xuddi shu hukmronlik davrida ishlab chiqarilgan ushbu birinchi metall tangalar muomalaga kiritildi, biroq, ular dastlab yumaloq shaklda emas, balki pichoq shaklida yoki belkurak shaklida zarb qilingan edi. Dumaloq shakldagi metall tangalar dastlab dumaloq ko'rinishda , so'ngra esa markazida kvadrat teshigi bor tangalar birinchi marta eramizdan avvalgi 350- yillar atrofida muomalaga kiritilgan edi.  Qin sulolasining hukmronligining boshlanishida (Miloddan avvalgi 221-206 ), Xitoyni birlashtirgan birinchi sulola imperatorlari tomonidan , butun imperiya uchun standartlashtirilgan tanga zarb qilindi. Keyingi sulolalar imperatorlik davrlarida bu dumaloq tangalarda o'zgartirishlar kiritishdi. Dastlab tangalar pullar muomalasidan foydalanish faqat poytaxt tumanlari boʻylab cheklanib qolgan boʻlsa, Xan sulolasi hukmronligining boshlarida tangalar soliqlar, maoshlar va jarimalar toʻlash uchun keng qoʻllanila boshlandi.

Qadimgi Xitoy tangalari yevropa tangalaridan tubdan farq qiladi. Xitoy tangalari qoliplarga quyish yo'li bilan ishlab chiqarilgan, Yevropa tangalari esa odatda kesilgan va bolg'alangan yoki keyingi davrlarda maydalashgan . Xitoy tangalari odatda mis, qalay va qo'rg'oshin, bronza, guruch yoki temir aralashmalaridan yasalgan: oltin va kumush kabi qimmatbaho metallar juda kam ishlatilganligi sababli tanga metallarining qiymati va tozaligi sezilarli darajada o'zgarib turardi. Xitoy tangalarining aksariyati o'rtada kvadrat teshigi bilan ishlab chiqarilgan. Bundan ko'zlangan maqsad tangalar kolleksiyalarini kvadrat tayoqchaga o'rashga qulay imkoniyat yaratishi uchun ishlatila olishi edi, shunda qo'pol qirralari silliq bo'lishi mumkin, keyin esa ishlov berish qulayligi uchun iplarga ham o'raladi.

Rasmiy tanga ishlab chiqarish har doim ham markazlashtirilmagan, ammo butun mamlakat bo'ylab ko'plab zarbxonalar orqali tarqatilishi mumkin edi. Rasmiy zarbxonalarda ishlab chiqarilgan tangalardan tashqari, xususiy zarbxonalarda ishlab chiqarilgan tangalar tarixning ko'p bosqichlarida keng yoyilgan bo'lib, vaqt o'tishi bilan xususiy tanga pullarga qarshi kurashish , uning ta'sirini cheklash hamda uni noqonuniy qilish uchun turli choralar ko'rildi. Boshqa paytlarda esa xususiy tanga chiqarishga yo'l qo'yildi. Tangalar tarixning turli bosqichlarida turlicha ko'rinishda bo‘lgan.

Ba'zi turdagi tangalar juda katta miqdorda ishlab chiqarilgan bo'lib - G'arbiy Xan hukmronligi davrida, zarbxonalarda yiliga o'rtacha 220 million dona tanga ishlab chiqarilgan. Ammo , afsuski boshqa turdagi tangalar cheklangan miqdorda ishlab chiqarilganligi va qisqa muddat muomalada bo'lganligi sabab bugungi kunda juda kam uchraydi - Sharqiy Vu sulolasidan (222-280) Da Quan Vu Qianning faqat oltita namunasi borligi ma'lum. Baʼzan katta hajmdagi tangalar ham topilgan. Masalan, Tszyansuda 4000 ta Tay Qing Feng Le tangalari va Shaansidagi Chjanpu shahrida turli ogʻirlik va oʻlchamdagi 1000 ta Ban Liang tangalari boʻlgan muhrlangan tanga saqlanadigan katta hajmdagi idish topilgan.

Imperiyadan oldingi (miloddan avvalgi 770-220)

Xitoyning eng qadimgi tangalari miloddan avvalgi 100- yillarda yashab o'tgan buyuk Xitoy tarixchisi Sima Qian tomonidan tasvirlangan. :

Dehqonlar, hunarmandlar hamda savdogarlar o'rtasida ayirboshlashning ochilishi bilan toshbaqa qobig'i ko'rinishidagi pullari va kovri qobig'i shaklidagi oltin, tangalar ( xitoycha: 錢 ), pichoqlar ( xitoycha: 刀 ), belkurak ( xitoycha: 布 )lar kirib keldi. Bu uzoq qadimdan shunday bo'lib keldi.

Toshbaqa qobig'ining pul sifatida muomalaga kiritilishi haqida bizgacha yetib kelgan hechqanday ma'lumotlar bo'lmasa-da, oltin va kovri tangalar(haqiqiy qobiqlar yoki nusxalar) Sariq daryoning janubida muomalada bo'lgan. Tanga pul sifatida taniqli belkurak va pichoq pullari ishlatilganiga shubha bo'lmasa-da, ko'pincha dilerlar tomonidan taklif qilinadigan baliq, bolta va nayzali uzun qurol va metall chig'anoq kabi boshqa narsalar ham tanga pul sifatida ishlatilganligi o'z isbotini topmagan. Ular tanga jamg'armalarida topilmaydi va ehtimol bularning barchasi aslida dafn marosimi buyumlaridir. Arxeologik dalillar shuni ko'rsatadiki, belkurak va pichoq pullaridan eng birinchi foydalanish bahor va kuzda ( miloddan avvalgi 770-476 yillarda) bo'lgan. . Qadimgi Yunonistonda bo'lgani kabi, o'sha paytdagi ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar tanga zarb qilishni qabul qilish uchun qulay edi.

Kovri tanga pullar

Yozuvlar, bitiklar va arxeologik dalillar shuni ko'rsatadiki, kovri chig'anoqlari Shan sulolasi davrida (taxminan miloddan avvalgi1766 - 1154 yillarda) muhim ahamiyatga ega ob'yektlar sifatida qaralgan. Chjou davrida ular ko'pincha shohlar va zodagon amaldorlarning o'z fuqarolariga sovg'alari yoki mukofotlari sifatida taqdim etilardi. Keyinchalik suyak, tosh yoki bronzadagi belgilar, ehtimol, ba'zi hollarda pul sifatida ishlatilgan deb taxmin qilinadi. Ba'zilarning fikricha, Xitoyning birinchi metall tangalari miloddan avvalgi 900-yillarga oid Anyang shahri yaqinidagi qabrdan topilgan bronzaga tushirilgan belgilarga o'xshash kovri qobiqlariga tushurilgan belgilar edi , ammo bu narsalarda yozuvlar yo'q edi.

O'xshash belgili bronza qismlari chumoli burni puli ( xitoycha: 蟻鼻錢 ) yoki Ghost Face Money ( xitoycha: 鬼臉錢 ) nomlari bilan mashhur bo'lib, albatta pul sifatida ishlatilgan. Ular urushayotgan davlatlar davridagi Chu davlati hududiga to'g'ri keladigan Sariq daryoning janubidagi hududlardan topilgan. Bitta xazina 16 000 donadan iborat edi. Ularning vazni juda o'zgaruvchan va ularning qotishmasi ko'pincha qo'rg'oshinning yuqori qismini o'z ichiga oladi. Chumoli va Burun nomi yozuvlarning ko'rinishini bildiradi va chumolilarni o'liklarning burunlari bilan bog'liq hech qanday aloqadorligi yo'q.

"Ying yuan" bilan belgilangan oltin tangalar. "Ying" Chu davlati poytaxtining nomi.

Bu davrdagi yagona zarb qilingan oltin tanga Chu oltin blokli pullar ( xitoycha: 郢爰 ), u 3–5 millimetr qalinlikdagi oltin varaqlardan tashkil topgan bo'lib,  qalinlikda har xil o'lchamdagi, bir yoki ikkita belgili bo'lgan kvadrat yoki yumaloq shakldagi belgi va ramzlardan iborat yozuvlar bilan ishlov berilgan. Ular Xuanxe daryosining janubidagi turli hududlardan topilgan bo'lib, ular Chu davlatiga tegishli ekanligini ko'rsatadi. Ularning yozuvidagi belgilardan biri odatda yuan deb o'qiladigan pul birligi yoki vaznidir ( xitoycha: 爰 ). Bo'laklar juda o'zgaruvchan o'lchamli va qalinlikda bo'lib, muhrlar uni qismlarga ajratish uchun qo'llanilgan emas, balki butun blokni tekshirish uchun qurilma bo'lib ko'rinadi. Ba'zi namunalar mis, qo'rg'oshin yoki loyda qayd etilgan. Ehtimol, bular dafn pullari bo'lib, muomaladagi ishlatilgan tangalar emasdir, chunki ular qabrlardan topilgan, ammo oltin tangalar bunday emas.

Yoqut tosh qismlari

Shang sulolasi hukmronligi davrida muomaladagi pullar nefrit bo‘laklari shaklida bo‘lgan degan taxminlar ham bor bo'lgan.

Pul brendi

Belkurak shaklidagi pul

Bo'shliq tutqichli belkurak pul

Bo'shliq tutqichli belkuraklar. ( xitoycha: 布幣 ) Pul ayirboshlash uchun ishlatilgan belkuraklarning bog'liqilik jihati shundaki ular o'tlar yulishda va yerga ishlov berishda . Ular foydalanish uchun juda mo'rt bo'lgani aniq, lekin haqiqiy asbobni tutqichga ulash mumkin bo'lgan ichi bo'sh rozetkani saqlab qoladi. Ushbu rozetka kesmada to'rtburchaklar shaklida bo'lib, hali ham quyish jarayonidagi loyni saqlab qoladi. Rozetkada asbob tutqichga o'rnatilgan teshik ham takrorlanadi.

• Prototip belkurak pullari: Bu turdagi belkurak pullar shakli va hajmi bo'yicha dastlabki qishloq xo'jaligi asboblariga o'xshaydi. Ba'zilari dalalarda foydalanish uchun yetarlicha mustahkam bo'lsa-da, boshqalari ancha yengilroq va yozuvga ega, ehtimol uni chiqargan shahar nomi bilan bog'liqdir. Ushbu ob'yektlarning ba'zilari Shang va G'arbiy Chjou hukmronligi davridagi qabrlardan topilgan, shuning uchun ular eramizdan avvalgi 1200–800 yillarga oiddir. Yozilgan namunalar mil.avv 700-yillardandan boshlab paydo bo'ladi.
• Kvadrat yelkali belkuraklar: Kvadrat yelkali tangalar to‘rtburchak yelkali, tekis yoki bir oz egilgan oyoqli, old va orqa tomonda uchta parallel chiziqdan iborat. Ular Chjou qirollik tasarrufidagi (janubiy Xebey va shimoliy Xenan ) tegishli hududda bir necha yuzlab miqdorda topilgan. Arxeologik dalillar ularni erta bahor va kuz davriga, taxminan miloddan avvalgi 650-yilga to'g'ri keladi deb topishgan. Ushbu tangalardagi yozuvlar odatda bitta belgidan iborat bo'lib, ular raqam, tsiklik belgi, joy nomi yoki urug' nomi bo'lishi mumkin. Ba'zi yozuvlar savdogarlarning ismlari bo'lishi ehtimoli ko'rib chiqilmagan. Qo'pol yozuv bronzalarga nazr yozuvlarini yozgan olimlarning ehtiyotkor yozuvi emas, balki tanga yasagan hunarmandlarning yozuvidir. Yozuv uslubi o'rta Chjou davriga mos keladi. 200 dan ortiq yozuvlar ma'lum; ko'plari to'liq ochilmagan. Belgilarni markaziy chiziqning chap yoki o'ng tomonida topish mumkin va ba'zan teskari yoki retrograd bo'ladi. Ushbu tangalarning qotishmasi odatda 80% mis, 15% qo'rg'oshin va 5% qalaydan iborat. Ular minglab emas, balki yuzlab xazinalarda topiladi, ba'zan bir-biriga bog'lab qo'yilgan. Garchi adabiyotlarda ularning sotib olish qobiliyati haqida hech qanday eslatma bo'lmasa-da, ular kichik o'zgarish emasligi aniq.
• Nishabli yelka belkuraklari: Qiya yelka belkuraklari odatda egilgan yelkaga ega bo'lib, ikkita tashqi chiziq old tomonida va teskari burchak ostida joylashgan. Ko'pincha markaziy chiziq yo'qoladi. Ushbu tur odatda prototip yoki kvadrat yelkali belkuraklardan kichikroq. Ularning yozuvlari aniqroq va odatda ikkita belgidan iborat. Ular Chjou qirolligi va Xenan hududi bilan bog'liq. Ularning kichikroq o'lchamlari ular kvadrat yelkali belkuraklarga qaraganda kechroq ekanligini ko'rsatadi.

  

  Eğimli pul

• Oʻtkir yelkali belkuraklar: bu turdagi belkurakning yelkalari va oyoqlari oʻtkir, uzun tutqichi ichi boʻsh. Old va orqa tomonda uchta parallel chiziq, ba'zan yozuvlar mavjud. Ular Xenanning shimoli-sharqida va Jin gersogligi hududidagi Shansi shahrida, keyinchalik Chjaoga aylanadi. Ular to'rtburchak yelkali belkuraklarga qaraganda biroz noan'anaviy sanaladi. Ularning shakli har qanday qishloq xo'jaligi asbobidan ishlab chiqilgandan ko'ra, to'plamlarda bir-biriga bog'lash qulayligi uchun mo'ljallanganga o'xshaydi.

Pichoq pul

Yan davlati pichoq puli

Olti so'zli pichoq pul

Pichoq pullari Chjou sulolasi hukmronliklari davrida ishlatiladigan haqiqiy pichoqlar bilan deyarli bir xil. Ular Xitoyning shimoli-sharqidagi hududlarda belkurak ko'rinishidagi pullar bilan parallel ravishda rivojlangan ko'rinadi.

• Qi pichoqlari: Bu katta pichoqlar Qi davlatiga tegishli va Shandong hududida joylashgan. Ular bu hududdan tashqarida ko'p tarqalmagan ko'rinadi. Ularning chiqarilgan sanasi bo'yicha katta bahs-munozaralar bo'lsa-da, arxeologiya ularni urushayotgan davlatlar davriga tegishli ekanligini ko'rsatadi. Ular yozuvlaridagi belgilar soniga ko'ra Uch belgili pichoqlar, to'rtta belgili pichoqlar va boshqalar deb nomlanadi. Yozuv Qi davlatining barpo etilishiga ishora qiladi. Bu Miloddan avvalgi 1122-yil, Miloddan avvalgi 894-yil, Miloddan avvalgi 685-yil, Miloddan avvalgi 386yillarga to'g'ri keladi. Uch belgili pichoqning qotishmasi taxminan 54% mis, 38% qo'rg'oshin va 8% qalayni o'z ichiga oladi. To'rt va besh belgili pichoqlar taxminan 70% misni o'z ichiga oladi.
• Ignali pichoqlar: bu turdagi pichoq pullari uzun, uchli uchi bilan ajralib turadi. Ular 1932-yilgacha, Xebey provinsiyasidagi Chengde shahridan xazina topilganiga qadar noma'lum edi; keyinchalik bu hududdan xazinalar ham topilgan. Taxminlarga ko'ra, bunday pichoqlar o'sha paytda bu shimoliy hududni egallagan xitoylar va Xiongnu o'rtasidagi savdo uchun ishlab chiqarilgan. Ehtimol, bu turdagi uchli va o'tkir tig'li pichoqlarning mahalliy o'zgarishi yoki foydalanish noqulayligi sababli o'zgartirilgan asl turi bo'lishi mumkin. Raqamlar, tsiklik belgilar va boshqa belgilardan iborat ellikka yaqin yozuvlar qayd etilgan, ularning aksariyati to'liq kashf qilinmagan.
• O'tkir uchli pichoqlar: pichoqning uchi o'tkir qirrali tig'li, ammo igna uchi pichoqlarining uzun uchi yo'q. Xitoyning shimoli-sharqidagi bu turdagi pichoq pullarining topilgan joylari uni Yan davlati bilan bog'laydi. So'nggi yillarda bu pichoqlardan 2000 tagacha xazina yasaldi, ba'zan 25, 50 yoki 100 donalik o'ramda standard qilib ishlangan. 160 dan ortiq turli yozuvlar qayd etilgan. Ba'zi yozuvlar raqamlar yoki tsiklik belgilarni ifodalaydi, ammo ko'plari shifrlanmagan. Ichi bo'sh tutqichli puldan farqli o'laroq, belgilar odatda ma'lum joy nomlari bilan bog'lanmagan. Ularning o'lchamlari va og'irligi (11 dan 16 grammgacha) juda o'zgaruvchan bo'lib, turli sulola hukumatlari tomonidan taklif qilingan bo'lib turli xil kichik ko'rinishda yaratilgan.
• Ming pichoqlari: Ming pichoqlari odatda uchli pichoqlarga qaraganda kichikroq va ularning uchlari taxminan tekis. Ushbu turdagi pichoq pullari o'z nomini an'anaviy ravishda ming deb o'qiladigan old tomonidagi belgidan oladi ( xitoycha: 明 ). Boshqa shunga o'xshash turlari ushbular: yi ( xitoycha: 易 ), ju ( xitoycha: 莒 ), ming ( xitoycha: 盟 ) va zhao ( xitoycha: 召 ). Pekinning janubi-g'arbida joylashgan Xiadu shahrida Ming katta miqdorda pichoq pullari topildi. Miloddan avvalgi 360-yildan boshlab Yan davlatining poytaxti Yi shahri edi, shu jumladan yi tangalari ham ushbu hududdan topilgan edi. Shandun shahrida tanga zarb qilishda foydalaniladigan tanga qoliplar ham topilgan. Ushbu tangalar ko'pincha Xebey, Xenan, Shandun, Shansi, Shensi, Manchuriya provinsiyalarida va hatto Koreya va Yaponiyaga qadar juda ko'p miqdorda topilgan. Ular uchli va kvadrat metrli belkurak pullari bilan birga topiladi.

Ming pichog'ining ikki xil shakli topilgan. Birinchisi, dastlabki pichoq pullar kabi o'tkir tig'li. Ikkinchisida tekis pichoq va ko'pincha o'rtada aniq burchakli egilish mavjud. Ushbu shakl 磬 qing, qo'ng'iroq tosh deb nomlanadi. Ularning qotishmasi taxminan 40% misni o'z ichiga oladi; ularning vazni taxminan 16 gramm.

Erta davrdagi tangalar

Yī Hua (一化) tangasi.

Dumaloq tanga taxminan miloddan avvalgi 350-yildan boshlab naqd tanganing haqiqiysi bo'lib, Chjou davrida ham belkurak, ham pichoq pul sohalarida muomalada bo'lgan. Pichoq pul maydonidan kelganlar kvadrat teshikka ega va hua bilan ifodalanadi.

Munozara maqsadida Chjou sulolalari hukmronligining tangalari pichoqlar, belkuraklar va dumaloq tangalar toifalariga bo'lingan bo'lsa-da, arxeologik topilmalardan ko'rinib turibdiki, turli xildagi tangalarning aksariyati birgalikda muomalada bo'lganligini tarix tasdiqlaydi. 1981-yilda Shimoliy Xenan provinsiyasidagi Xebi shahri yaqinida topilgan xazina quyidagilardan iborat edi. Jumladan 3537 ta Gong belkuragi, 3 ta Anyi kamonli oyoq belkuragi, 8 ta Liang Dang Li belkuragi, 18 ta Liang kvadrat fut belkurak va 1180 yuanlik dumaloq tangalar, ularning barchasi uchta loy idishda joylashgan holda topilgan. Yana bir misol, 1984-yilda Liaoning provinsiyasida topilgan topilma bo‘lib, u 2280 dona Yi Xua dumaloq tangalari, 14 ta belkurak tangalari hamda 120 ta Min pichoqlaridan iborat edi. 1960-yilda Shandong shahrida 600 Qi dumaloq tangalar va 59 Qi pichoqlari bilan 2 Yi Hua dumaloq tangalar topildi. 1976-yilda Luoyanda 116 ta tekis tutqichli har xil turdagi belkuraklar (Syanyuan, Lin, Nie, Pingyan, Yu, Anyang va Gong), 46 Anyan dumaloq tangalari, 1 yuanlik dumaloq tangalar va kichik/qiyalik belkuraklar topilgan. Sanchuan, Vu, Anzang, Dong Chjou, Feng va Anzhou da topilgan topilmalar ham shular jumlasidandir. Albatta tarixdan ma'lumki juda ko'p turdagi tanga pullar xitoyning turli sulolari hukmronliklari davrida muomalada bo'lgan.

Yana qarang

• Xitoy Numizmatik muzeyi
• Xitoy Numizmatik Jamiyati
• Xitoy pul birligi tarixi
• Jin sulolasi tangalari (1115-1234)
• Kucha tangalari
• Liao sulolasi tangalari
• Yozuv bo'yicha Xitoy pul tangalari ro'yxati
• Min sulolasi tangalari
• Qing sulolasi tangalari
• Sycee ( yuanbao ), oltin va kumush quymalari imperator Xitoy davrida ham pul birligi sifatida ishlatilgan.
• G'arbiy Sya tangalari
• Yuan sulolasi tangalari

Ma'lumotnomalar

Iqtiboslar

 Devid, Xartill (2005 yil 22 sentyabr). Quyma Xitoy tangalari. Trafford nashriyoti. ISBN 978-1412054669. "YK Kvan tomonidan". chinesechinese.net. 2012-yil 3-may. Asl nusxadan arxivlangan, 2012-yil 3-may. Olingan. 2021-yil 5-fevral.

"Xitoyning qadimiy valyutasi, Qin sulolasigacha boʻlgan Shell Money". www.travelchinaguide.com. Olingan. 2019-yil 31-yanvar.

"Xitoyning birinchi metall tangalari: Shan sulolasining oxirlarida mis quyish". henan.gov.cn (xitoy tilida). 2012-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. 2009-yil 11-mayda olingan.

Giedroyc, Richard (2006). Hamma narsa tangalarni yig'ish kitobi: To'plamni boshlash va foyda olish uchun savdo qilish uchun sizga kerak bo'lgan hamma narsa. Hamma kitoblar. ISBN 9781593375683.

Xunan shtatining Ningxiang shahrida topilgan Shang sulolasi yoqut tangalardan foydalanish bo'yicha tahlil 2016 yil 4 martda Wayback mashinasida arxivlangan (xitoy tilida)

"Qadimgi Xitoyda valyuta maydonlari, oltin oqimlari va bozor integratsiyasining Xitoy ma'lumotlari". 140.112.142.79. Olingan 5-fevral, 2021-yil.

“(2) Song sulolasida tanga zarb qilish”. www.china.com.cn (xitoy tilida). 2019-yil 31-yanvarda olingan.

"Lin'an Fu Xingyong" tangasi 2010 yil 19 iyunda Wayback mashinasida arxivlangan (xitoy tilida)

Manbalar

 Hartil, Devid (2005). Xitoy tangalari: tarixiy katalog. Trafford. ISBN 978-1-4120-5466-9. Devid Xartill. QUYMA XITO TANGLARI (Ikkinchi nashr). Yangi avlod nashriyoti 2017.

Daniel K.E. Ching savdosi. 1991 yil 2 iyun. Skott Semans, Sietl.

Fisherning Ding. Jorj A. Fisher tomonidan tayyorlangan Ding Fubao katalogining izohli versiyasi, Jr. Kolorado, 1990 yil.

Richard Von Glan. Fortune favvorasi (Xitoyda pul va pul siyosati 1000–1700).Kaliforniya, 1996 yil.

Norman F. Gorniy. Shimoliy Song Dynasty Cash Variety Guide. 1-jild Fugo Senshu. AQSh, 2001 yil.

Devid Xartill. Qing Cash (Qirollik Numizmatik Jamiyatining maxsus nashri 37). London, 2003 yil.

Charlz O. Xukker. Imperial Xitoydagi rasmiy unvonlar lug'ati. Kaliforniya, 1985 yil.

Peng Xinvey. Xitoyning pul tarixi (Zhongguo Huobi Shi). Trans. Edvard H. Kaplan. G'arbiy Vashington universiteti, 1994 yil.

F. Shyot. Xitoy pul birligi. London, 1929 yil.

Fransua Tyerri. Monnaies chinoises: I L'Antiquite preimperiale. Parij, 1997. II Des Qin aux Cinq Dynasties. Parij, 2003 yil.

Tung Tso Pin. Xitoy tarixining xronologik jadvallari. Gonkong, 1960 yil.

DC Twitchett. Tan sulolasi davridagi moliya boshqarmasi. Kembrij, 1970 yil.

Van Yu-Chuan. Dastlabki Xitoy tangalari. Nyu-York, 1980 yil.

Shinjon numizmatikasi. Ed. Zhu Yuanjie va boshqalar. Gonkong, 1991 yil.

大泉圖錄 Da Quan Tulu (Yirik naqd pul reestri). 鮑康Bao Kang. Pekin, 1876 yil.

《古钱大辞典》 Gu Qian Da Cidian (Eski tangalar entsiklopediyasi). 丁福保 Ding Fubao. Shanxay, 1936 yil.

《開元通寶系年考》Kai Yuan Tong Bao Xi Nian Hui Kao (Kai Yuan Tong Bao. Xronologik tasnif). 杜维善 顾小坤Dun Weishan va Gu Xiaokun. Shanxay, 1996 yil.

《兩宋鐵錢》Liang Song Tie Qian (Ikki Song sulolasining temir tangalari). . 閻福善Yan Fushan (va boshq. tahrirlar). Pekin, 2000 yil.

《清朝錢譜》Shincho Senpu. (Qing sulolasi kassasi). Hanava Shiro. Tokio, 1968 yil.

《太平天國錢幣》Taiping Tianguo Qianbi (Taiping Samoviy Shohligi tangalari). 馬定祥 馬傅德 Ma Dingxiang va Ma Fude. Shanxay, 1983 yil.

《咸豐泉匯》Xianfeng Quan Hui (Xianfeng tangalar to'plami). 馬定祥 Ma Dingxiang. Shanxay, 1994 yil.

《中國古錢目錄》 Zhongguo Gu Qian Mulu (Qadimgi Xitoy tangalari katalogi).華光普 Hua Guangpu. Hunan, 1998 yil.

《中國錢幣大辭典 － 先秦編》Zhongguo Qianbi Da Cidian – Sian Qin Bian (Xitoy tanga entsiklopediyasi – Qingacha boʻlgan dastlabki davrlar). 李葆華Li Paohua (tahr.). Pekin, 1995 yil.

Havolalar

• Qadimgi Xitoy tangalari veb-sayti - ko'p ma'lumotlar va yuzlab rasmlarga ega notijorat tashkilot.
• Kalgari tangalari Xitoy tangalari tarixining tavsifi (rasmlar bilan) (Wayback Machine saytida 2022-05-28 sanasida arxivlangan)
• Gonkongdagi Xitoy Numizmatikasi
• Chinesecoins.com (Wayback Machine saytida 2017-07-11 sanasida arxivlangan) : Qadimgi Xitoy tangalari.
• Ajdaho dollari va Xitoy tangalari : Kech Qing sulolasi mashinasi Xitoy tangalarini zarb qildi.
• Primaltrek : Xitoy tarixining har bir davridagi quyma tangalar va ularni ishlab chiqarishga olib keladigan iqtisodiy sharoitlar haqida batafsil ma'lumot.

Preceded by: Zhou dynasty coinage Sabab: Unification of China under the Qin.