Qora libosli prioniks
Qora libosli prioniks[1] (lat. Prionyx macula) — yerkovlov (Sphecidae) arilar oilasiga mansub Prionyx. Qozogʻiston[2] va Oʻzbekiston Qizil kitobiga kiritilgan.
| Qora libosli prioniks | |
|---|---|
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Boʻgʻimoyoqlilar |
| Sinf: | Hasharotlar |
| Oila: | Sphecidae |
| Urugʻ: | Prionyx |
| Turlari: | Qora libosli prioniks |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Prionyx macula (Fabricius, 1804) | |
Tarqalishi
tahrirQozogʻiston, Oʻzbekiston, Markaziy Osiyo, Janubi-Gʻarbiy Osiyo (Isroil, Saudiya Arabistoni, Afgʻoniston, Eron). Shimoliy Afrikadan (Jazoir, Liviya) Sphex eatoni[1][3][4] sifatida xabar qilingan. 2007-yilda esa Misr koʻrsatilgan.
Tavsif
tahrirArilarning uzunligi taxminan 2,5 sm: urgʻochilar - 25 dan 30 mm gacha, erkaklar - 23 dan 25 mm gacha. Urgʻochilarining moʻylovlari va oyoqlari odatda qora rangda (oyoqlari va moʻylovlari qisman qizgʻish jigarrangga moyil). Erkaklar deyarli qora tusda (jagʻlari qizgʻish-jigarrang). Qanotlari tim-qora. Oyoq panjalari tagida 2-5 tikonli (odatda 3-4). Bu tur ilk marta 1804-yilda Saudiya Arabistonidan kelgan daniyalik entomolog Iogan Kristian Fabrisius (1744-1808) tomonidan Pepsis macula FABRICIUS, 1804 asl nomi bilan ifodalangan[3][5].
- Prionyx macula lugens kenja turi (Kohl, 1889)
- Prionyx macula makula kichik turi (Fabricius, 1804)
Yashash tarzi
tahrirYiliga bir marta nasl beradi. Ilk uchishi va tuxum qoʻyishi – iyun-avgust oylariga toʻgʻri keladi, turli oʻsimliklarning gullarida, asosan, murakkabguldoshlarda (Asteraceae) oziqlanadi. Urgʻochilari chigirtkasimonlarni (Acridoidea) ovlaydi, ularni falajlab, tuproqqa kovlangan iniga joylashtiradi, soʻng ulardan biriga tuxum qoʻyadi.
Cheklovchi omillar
tahrirXoʻjalik maqsadlarida choʻl-qoʻriqlarning oʻzlashtirilishi, xususan, haydash, chorvachilikda yaylovdan haddan tashqari koʻp foydalanish.
Muhofaza choralari
tahrirNurota qoʻriqxonasida muhofaza ostiga olingan. Yashash joylari, hayot tarzi va sonini mukammal oʻrganish lozim.
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 Казенас, В. Л. Сцелифрон Шестакова. Сфекс желтокрылый. Прионикс Хаберхауэра. Прионикс траурный / В.Л. Казенас // Красная книга Казахской ССР. — Изд. второе, переработанное и дополненное. Т. 1. — Животные. — Алма-Ата: Гылым, 1991. — С. 418-425.
- ↑ Казенас В. Л. Сцелифрон Шестакова. Сфекс желтокрылый. Прионикс Хаберхауэра. Прионикс траурный. / В. Л. Казенас // Красная книга Казахстана. — Т. I. — Животные. — Часть 2. — Беспозвоночные. — Алматы: Онер, 2006. —С. 152-153. 4-е издание.
- ↑ 3,0 3,1 Казенас В. Л. Роющие осы (Hymenoptera, Sphecidae) Казахстана. (Подсем. Ampulicinae, Sphecinae). Выпуск 1. (Фауна Кахахстана. Том 9. Перпончатокрылые). Алматы, 1998. 377с.
- ↑ С.128-134 в кн.: Bohart, R.M. & Menke, A. S. 1976. Sphecid Wasps of the World: a Generic Revision. University of California Press, Berkeley, California.
- ↑ Пулавский В. В. Prionyx. С.183-184. В кн.:Определитель насекомых европейской части СССР, Sphecidae // Л., Наука, 1978. — Т. 3, стр. 120—192.
Adabiyotlar
tahrir- Kazenas V. L. Scelifron Shestakova. Sphex sariq qanotli. Prionix Haberhauer. Prionyx motam. / DA. L. Kazenas // Qozog'iston Qizil kitobi. - T. I. - Hayvonlar. - 2-qism. - Umurtqasizlar. - Almati: Oner, 2006. - S. 152-153.
- Pulavskiy V. DA. Prionyx. 183-184-betlar. Kitobda: SSSRning Yevropa qismidagi hasharotlar kaliti, Sphecidae // L., Nauka, 1978-yil. - 3-jild, 120-192-betlar.
- Danilov Yuriy N. (2012). The digger wasps of the genus Prionyx Vander Linden (Hymenoptera: Sphecidae) of Russia and Central Asia, with a key to species, new synonymies, and lectotype designations.
Havolalar
tahrir- Prionyx macula eol.org saytida(ingl.) )
- Prionyx biolib.cz saytida(ingl.) )
- Kaliforniya Fanlar Akademiyasida Prionyx turlarining izohli katalogi.