Semyon Aleksandrov

Semyon Petrovich Aleksandrov (1891-yil 1-yanvar, Aleksandrovsk-Grushevskiy, Don kazaklari viloyati — 1962-yil 2-yanvar, Moskva) — SSSR Ichki ishlar vazirligining Dalstroy faoliyati bo‘yicha maxsus guruhi boshlig‘i; Magadan oltin va nodir metallar ilmiy-tadqiqot instituti direktori (Butunrossiya tadqiqot instituti −1). Sotsialistik Mehnat Qahramoni.

Semyon Petrovich Aleksandrov
Tavalludi	1891-yil 1-yanvar Аleksandrovsk-Grushevskiy, Don kazaklari viloyati, Rossiya imperiyasi
Vafoti	1962-yil 2-yanvar (71 yosh) Моskva, SSSR
Fuqaroligi	SSSR Rossiya imperiyasi
Sohasi	geolog
Taʼlimi	LGI (Sankt-Peterburg konchilik instituti)
Ilmiy darajasi	geologiya-mineralogiya fanlari nomzodi
Ilmiy unvoni	professor
Mukofotlari

Biografiyasi

1891-yilda Aleksandrovsk-Grushevskiy shahrida (hozirgi Rostov viloyati, Shaxti shahri) tug‘ilgan. Keyinchalik ota-onasi bilan Turkmanistonga, so‘ngra Oʻzbekistonga ko‘chib o‘tgan va 1908-yilda O‘zbekistonda 7 yillik Toshkent real maktabini tugatgan.

1908-yilda Semyon Aleksandrov Sankt-Peterburg konchilik institutiga o‘qishga qabul qilingan, ammo moliyaviy qiyinchiliklar tufayli doimiy ravishda ishlashga (geolog yordamchisi, chizmachi-kartograf sifatida) majbur bo‘lgan va shu sababli institutdagi tahsili uzoq vaqt davom etgan. 1914-yil apreldan dekabrgacha Aleksandrov Farg‘onadagi radiy ekspeditsiyasining geologiya-qidiruv boshqarmasi boshlig‘i, 1915-yilda esa Shimoliy-G‘arbiy Uraldagi (Vishera daryosi) „Myurgerd va kompaniya“ jamiyatida ishlagan.

1914-yilda Aleksandrov Petrogradga qaytib aka-uka Zulserlarning Petrograd zavodida idora boshlig‘ining yordamchisi, 1917-yil yozida esa Markaziy harbiy sanoat qo‘mitasi simlar bo‘limi boshlig‘i bo‘lib ishlagan.

Buyuk Oktabr Sotsialistik inqilobidan so‘ng, 1918-yil iyul oyida S. P. Aleksandrov Davlat radiy institutiga ilmiy xodim sifatida ishlashga taklif qilingan va u yerda to‘rt yildan ortiq vaqt davomida ilmiy-tadqiqot ishlari bilan shug‘ullanib, konchilik institutida dars berishni boshlagan. 1922-yilda konchilik institutini va shu bilan birga SSSR Oliy xo‘jalik kengashi konchilik bo‘limining maxsus kurslarini (aspirantura prototipi) tugatgan.

1923-yil yanvar oyidan boshlab Aleksandrov Oʻzbekistonning Fargʻona viloyatidagi Tyuya-Muyunskiy radiy koniga vakil bo‘lib, 1925-yil sentabr oyida „Nodir metallar“ tresti boshqaruvi aʼzosi bo‘lgan va bu lavozimda 1930-yil yakuniga qadar ishlagan.

1928-1929-yillarda Aleksandrov SSSR Oliy Iqtisodiy Kengashi Prezidiumining topshirig‘iga binoan AQShga borib, u yerda nodir metal rudalarini qazib olish va qayta ishlash usullarini o‘rgangan.

1932-yilda Moskva rangli metallar va oltin institutida fan bo‘yicha direktor o‘rinbosari lavozimida ishlagan. Oliy attestatsiya komissiyasining 1936-yil 23-dekabrdagi qarori bilan S. P. Aleksandrovga „Foydali qazilmalarni qayta ishlash kafedrasi“da „professor“ ilmiy unvoni, 1937-yil 17-martda esa „Geologiya-mineralogiya fanlari nomzodi“  ilmiy darajasi berilgan.

1938-yil 7-dekabrdan S. P. Aleksandrov SSSR Ichki ishlar xalq komissarligi qoshida tuzilgan Kolima daryosi bo‘yi ekspeditsiyasi komissiyasi raisi o‘rinbosari, 1939-yil 20-fevraldan 1940-yil 13-iyulga qadar esa SSSR Ichki ishlar xalq komissarligining uchinchi besh yillik uchun Dalstroy rejasini ishlab chiqish komissiyasi raisi bo‘lgan.

1940-yil yozidan Aleksandrov SSSR Ichki ishlar xalq komissarligi lagerlar bosh boshqarmasi (GULAG) kon-metallurgiya sanoati boshqarmasi boshlig‘ining o‘rinbosari, 1941-yil 1-iyulda esa SSSR Ichki ishlar xalq komissarligi GULAG kon-metallurgiya korxonalari boshlig‘ining o‘rinbosari va bosh muhandisi lavozimlarida faoliyat olib borgan. 1949-yildan KPSS (b) aʼzosi.

1945-1946-yillarda SSSR Ichki ishlar vazirligi va Vazirlar Kengashining maxsus topshirig‘i bilan S. P. Aleksandrov Bolgariya, Ruminiya, Chexoslovakiya va Germaniyaga yuborilgan. 1946-1947-yillarda AQSHda A. A. Gromikoning Birlashgan Millatlar Tashkiloti Atom komissiyasida va Tinch okeanidagi Bikini atollida (Marshall orollari arxipelagi) atom bombalarini sinovdan o‘tkazishda ilmiy maslahatchisi bo‘lgan.

L. P. Beriyaning I. V. Stalinga D. V. Skobeltsin va S. P. Aleksandrovni BMTning Atom energiyasini nazorat qilish komissiyasida SSSR vakilining ekspert maslahatchilari etib tayinlash toʻgʻrisidagi maktubi:

Maxfiy

O‘rtoq Stalin I.Vga.

Sizning ko‘rsatmalaringizga muvofiq, quyidagilar Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atom energiyasini nazorat qilish komissiyasidagi SSSR vakiliga ekspert maslahatchilari etib tayinlandilar:

1. Dmitriy Vladimirovich Skobeltsin, SSSR Fanlar akademiyasining muxbir aʼzosi, Moskva davlat universiteti professori, Moskva davlat universiteti qoshidagi Atom yadrosi ilmiy-tadqiqot instituti direktori, SSSR FA fizika institutining atom yadrosi va kosmik nurlar laboratoriyasi mudiri.

2. Aleksandrov Semyon Petrovich — professor, kon muhandisi, SSSR Ichki ishlar vazirligi huzuridagi „Dalstroy“ guruhi boshlig‘i.

O‘rtoq Skobeltsin va Aleksandrov SSSR Tashqi ishlar vazirligidan zarur ko‘rsatmalar, jihozlar va mablag‘larni oldilar. T. Gromiko ekspert-maslahatchilarning ketishini tezlashtirishni so‘raydi.

O‘rtoq Skobeltsin va Aleksandrov shu yilning 19-may kuni Nyu-Yorkka uchib ketishadi.

L. Beriya

16.V.46.

1948-yil 14-iyulda SSSR Ichki ishlar vazirining № 897-sonli buyrug‘iga binoan muhandis-polkovnik Aleksandrov S. P. Magadan oltin va nodir metallar ilmiy-tadqiqot instituti direktori etib tayinlangan. Shu tariqa, VNII-1(Butunrossiya tadqiqot instituti) tashkil etilib tez orada ishga tushirilgan.

1950-yil boshida Aleksandrov SSSR Vazirlar Kengashi qoshidagi Maxsus Boshqarmaning bosh muhandisi etib tayinlangan. Ammo tez orada yana Magadanga yuborilgan. U yerda 1952-yil bahoridan 1954-yil yozigacha VNII-1(Butunrossiya tadqiqot instituti)ni boshqargan. 1953-yil oktabr oyida tibbiy-mehnat ekspert komissiyasining xulosasiga ko‘ra, S. P. Aleksandrov uchinchi guruh nogironi deb tan olingan va unga Uzoq Shimolda yashash mumkin bo‘lgan.

Moskvaga qaytgach, Aleksandrov ilmiy faoliyatini davom ettirgan. Moskva davlat iqtisodiyot institutining texnologiya kafedrasida dars bergan. 1962-yil yanvar oyida S. P. Aleksandrov vafot etgan. Moskvadagi Vvedens qabristoniga dafn etilgan.

Xotira

Semyon Petrovich Aleksandrov 50 dan ortiq fundamental asarlar muallifi.

Mukofotlari

• Sotsialistik Mehnat Qahramoni (1949-yil 29-oktabrdagi farmon — yangi uran rudasi bazasini ishlab chiqish va rivojlantirishga rahbarlik qilgani uchun);
• Lenin ordeni (29.10.1949)
• Mehnat Qizil Bayroq ordeni (ikki marta) (1941-yil 11-yanvar; 1945-yil 24-fevral);
• Qizil Yulduz ordeni (4.7. 1943 y.);
• „Mehnat jasorati uchun“ medallari (17.1.1943);
• "Moskva mudofaasi uchun" medali (1946);
• "1941-1945 yillardagi Ulugʻ Vatan urushida Germaniya ustidan qozonilgan gʻalaba uchun" medali (1946-yil);
• Birinchi darajali Stalin mukofoti (29.10.1949) — yangi uran rudasi bazasini ishlab chiqish va rivojlantirishdagi yetakchilik faoliayti uchun.

Adabiyot

• Богуненко Н. Н., Пелипенко А. Д., Соснин Г. А. „Белов Анатолий Сергеевич“, . Герои атомного проекта. Саров: Росатом, 2005 — 38—41-bet. ISBN 5-9515-0005-2. 

Havolalar

Semyon Petrovich Aleksandrov (rus.). Sayt „Geroi strani“.

• Aleksandrov Semyon Petrovich