Shayxontohur maqbarasi

Shayxontavr, Shayx Xovendi at-Tahur maqbarasi – Oʻzbekiston, Toshkent shahridagi meʼmoriy yodgorlik.

Shayxontavr maqbarasi 14-asrda qurilgan.

Xovendi at-Tahur

Shayx Xovendi at-Tahur (Shayxontavr) 13-asr oxirida tugʻilgan. U sayyid edi, yaʼni u Muhammad paygʻambarning qabilasidan boʻlgan Quraysh qabilasidan ekanligini daʼvo qilgan. Uning otasi Umar ibn al-Xattobning oʻn ettinchi avlodida toʻgʻridan-toʻgʻri avlod ekanligiga ishonishgan, shuning uchun bu oilaning erkak aʼzolari ham Xoja va Orif (Xoja) unvoniga ega edilar. Shayx Xoʻja Umar soʻfiy boʻlib, darvesh Hasan Bulgʻoriy tarafdorlaridan biri edi. U Toshkentga Islom dinini targʻib qilish missiyasi bilan kelgan. Keyin u togʻli qishlogʻiga koʻchib oʻtdi va u erda umrining qolgan qismini oʻtkazdi. Shunday qilib, Shayx Xoʻja Hovendi at-Tahurning tugʻilgan joyi Oʻzbekistonning Toshkent viloyatidagi Chorvoq koʻliga yaqin joylashgan Bogʻi tosh edi. Yosh Shayxontavr darveshlarning Yasaviy tariqati tarkibiga oʻsha davrda taʼlimot asoschisi boʻlgan soʻfiy Shayx Xoja Ahmad Yasaviy hurmatga sazovor boʻlgan Yasi (hozirgi Qozogʻistonning hozirgi Turkiston) shahrida kirgan. Shayxontovr Movaroun-nahr atrofida uzoq vaqt sarson-sargardon boʻlganidan soʻng Toshkentga keladi va u yerda xalq xotirasida donishmandlarning donosi sifatida saqlanib qoladi. Shayx 1355-1360 yillar orasida vafot etgan.

Shayxontavr maqbarasi

Maqbaraning tashqi koʻrinishi

Shayxontavr mozori (maqbarasi) 14-asrda qurilgan, ammo uning tashqi koʻrinishi yillar davomida qayta-qayta oʻzgargan. Maqbara qabristoni yonida noyob muqaddas Iskandar Sauri joylashgan. Saur – ignabargli daraxtlarning mahalliy navi boʻlib, u XV asrda butunlay yoʻq boʻlib ketgan. Ularning kelib chiqishi Sharqda afsonaviy qahramon sifatida keng hurmatga sazovor boʻlgan Makedoniyalik Iskandar nomi bilan bogʻliq deb ishoniladi. Bu joy Shayxontavrning dafn qilinadigan joyi sifatida tanlangan boʻlishi mumkin, chunki bu yerda ushbu ajoyib Savrlar mavjud. Maqbaraning nisbatlari: 16,2 x 9 m. kengligi, 12,8 m. balandligi.

Shayxontavr dafn majmuasi

Maqbara atrofi avliyo oʻz nomini bergan dafn majmuasi bilan oʻralgan. Shoʻrolar davrigacha Shayxontohur nomi Toshkent shahrining butun bir tumaniga (mahalliy „mahalla“) nisbatan qoʻllanilgan. Keyingi yillarda bu yerda Toshkent tarixining koʻplab buyuk shaxslari dafn etilgan. Ulardan biri Shayxontovrning „Hakam“i (mahalla boshligʻi) XVIII asrda Toshkent yarim mustaqil shahar-davlat boʻlgan paytda hukmdori Yunusxoʻja edi. Bu yerda dafn etilgan yana bir diqqatga sazovor shaxs Alimqul Parvarchi – 1864—1865-yillarda Toshkentni ruslardan himoya qilgan, ammo oxir-oqibat, Chimkent oldidan, generalning Toshkentni ikki kunlik qamalidan sal oldin boʻlgan janglarda halok boʻlgan qoʻqonlik general Mixail Grigorevich Chernyaev 1865-yilda shaharni egallashga olib keldi. Shayxontavr qabriston majmuasining oʻn olti yodgorligidan faqat uchtasi butunligicha qolgan. Bu yerda Shayxontohur maqbarasidan tashqari Qaldirgʻochbiy va Moʻgʻuliston xoni Yunusxon maqbaralari ham bor.

Yana qarang

• Toshkent darvozalari
• Oʻzbekistonda turizm

Havolalar

• Toshkent tarixi va fotosuratlari.
• Shayxontavr maqbarasi joylashuvi.