Shifshaun

Shifshaun (arab. شفشاون ‎, Shifshaun; barbar. ⵜⵛⴻⴼⵜⵛⴰⵡⴻⵏ) — Marokashdagi shahar boʻlib, u oʻzining arxitekturasi va undagi binolar devorlarining katta qismi turli xil moviy va koʻk ranglarga boʻyalganligi bilan mashhur. Chefchaouen shahri Marokashning eng shimoli-g‘arbiy qismida, Tetuan yaqinida, Rif tizmasining yon bag‘rida joylashgan va xuddi shu nomdagi provinsiyaning ma’muriy markazidir. Tanjer-Tetuan mintaqasining bir qismidir. Shahar aholisi 42786 kishi (2014-yil). Shahar tashkil topgan yil 1471-yil, Andalusiyadan Marokashga kelgan amir Moula Ali-ben-Mussa-ben-Rashid-el-Alamiy tomonidan hisoblanadi. Shimoliy Marokashni portugallardan himoya qilish uchun kichik Berber qishlog‘i o‘rnida masjid va qal’a quradi. Shifshaunning rivojlanishiga eng kuchli turtki 1492 yilgi Algambra farmoni bilan berilgan bo‘lib, u musulmon mavrlari va yahudiylarga Ispaniyani tark etishni buyurgan. Bu yerga koʻp boʻlib kelib qoʻngan ispan musulmonlari va yahudiylari Marokash shahrining qiyofasini oʻz vatani Andalusiya naqshlariga koʻra shakllantirgan. Asrlar davomida shahar muqaddas joy deb e'lon qilingani va o‘lim azobida xristian bo‘lmaganlarga tashrif buyurish taqiqlanganligi sababli, Shifshaun o‘zining o'rta asrlardagi qiyofasini saqlab qoldi. Taxminlarga ko‘ra, shaharga birinchi bo‘lib yevropalik sayohatchi 1883-yilda ravvin niqobi ostida tashrif buyurgan fransuz missioneri va sayohatchisi Sharl Ejen de Fuko bo‘lgan.

1906-yilda Alhesirdagi konferensiyada Ispaniya protektoratini Marokash shimoligacha kengaytirishga qaror qilindi. 1912-yil 27-noyabrdagi Franko-Ispaniya kelishuvidan so‘ng ispan qo‘shinlari Shifshaunga kirib, uni tashqi dunyoga ochdilar. O‘sha paytda shaharda o'z tillarida gaplashadigan Sefard yahudiylarining katta koloniyasi yashagan. Birinchi jahon urushi paytida Germaniya Marokash va Jazoirdagi fransuz hukumatiga qarshi norozilikni qo‘zg‘atish orqali Shimoliy Afrikadagi arab millatchilik harakatlaridan foydalanishga urindi. Shunday qilib, Germaniyaning Ispaniya Marokashidagi Tetuandagi konsuli Valter Zexlin arab yetakchisi Muhammad abd-el-Krim bilan muzokaralarga kirishdi. Bundan xabar topgan Ispaniya hukumati Tsexlinni mustamlakadan chiqarib, Madridga jo‘natadi, Muhammad abd al-Krim esa 1916-1917 yillarda Shifshaunda hibsga olinib, qamoqqa tashlanadi.

1924 yilda Rif urushi paytida unga qarshi kimyoviy qurol (xantal gazi) qo'llash tahdidi tufayli shahar evakuatsiya qilingan. 1925 yil noyabr oyida Shifshaunga fransuz otryadi Escadrille Cheeriffian tomonidan bombardimon qilindi. Ushbu harbiy harakat Parijda ma'lum bo'lgach, Fransiya hukumati ushbu eskadronni Marokashdan olib chiqib ketdi.

1956 yilda, Marokash mustaqilligi e'lon qilinganida, Shifshaun Ispaniya Marokashidagi Ispaniya bayrog'i tushirilgan oxirgi shahar edi. Hozirgi vaqtda ushbu shaharda, xuddi shu sobiq ispan koloniyasining boshqa ko'plab aholisi singari, ko'plab aholi ispan tilida gaplashadi va Shifshaunning o'ziga ispan sayyohlari tez-tez tashrif buyurishadi. Eng ko'p terilgan chet elliklar orasida jun mahsulotlari, kanop va echki pishloqi kabi tovarlar birinchi o'rinlarni egallaydi. Shahar ko'k ranglarda bo'yalgan me'morchiligi bilan mashhur, bu an'ana turli sabablar bilan izohlanadi. Bir bayonotga ko'ra, 1492 yilda ta'qiblar natijasida Ispaniyani tark etishga majbur bo'lgan Andalusiya yahudiylari o'z uylarini ko'k rangga bo'yashni boshladilar va bu rang osmonga eng yaqin rang ekanligiga ishonch hosil qilib, barcha mulklarini shu rangga bo'yashni davom ettirdilar. Boshqa taxminlar ham bor. Ular orasida, masalan, odamlar shaharni tinchlik va bag'rikenglik ramzi sifatida shunday bo'yashlari haqidagi hikoya, bu shahar ko'plab qochqinlar to'lqinlarini qabul qilganidan keyin.