Somali fuqarolar urushi
Somali fuqarolar urushi – Somalida 2009-yildan beri davom etayotgan fuqarolar urushi. Bu davrda Oʻtish davri federal hukumati kuchlari va Afrika Ittifoqi tinchlikparvar kuchlari turli islomiy guruhlarga qarshi qurolli kurash olib borgan. Urush natijasida bir milliondan ortiq odam qochqinga aylangan. Al Sunna Valamaʼa jangarilari „Ash-Shabob“ radikal guruhi bilan toʻqnash kelishgan va ular oʻrtasidagi munosabatlar qurolli toʻqnashuvlarga aylanib ketgan.
| Somali fuqarolar urushi | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
2011-yilda Keniya va Efiopiya qurolli kuchlari urushga kirishi bilan islomchilar bir qator magʻlubiyatlarga uchragan.
Siyosiy vaziyat
tahrir2009-yil 31-yanvarda Somali parlamentining Jibutida boʻlib oʻtgan yigʻilishida moʻtadil islomchilar yetakchisi Shayx Sharif Shayx Ahmad Somaliga prezident etib saylandi. 2009-yil 18-aprelda Somali parlamenti mamlakatda shariat qonunlarini joriy etishga qaror qildi. Mutaxassislar Ahmadning bu qadami islom gʻoyalari orqasida yashiringan jangarilarning mavqeiga putur etkazadi, deb taxmin qilishgan.
Biroq, bu choralarga qaramay, Al-Shabab Somalidagi hukmron mavqeini saqlab qolgan. Sharif Ahmad hukumati, asosan, ugandaliklar va burundiliklardan tashkil topgan Afrikalararo tinchlikparvar kuchlar tufayli poytaxtning bir nechta hududini nazoratni oʻz qoʻliga olgan. „Ash-Shabob“ islomchilar oʻzlari nazorat qilgan hududlarda shariat qonunlarini joriy qilgan. Oʻgʻirlikda ayblanayotgan somaliliklarning qoʻllarini ommaviy ravishda kesish odatiy holga aylangan. Qoʻzgʻolonchilar oʻz faoliyatlarini Keniya chegarasidagi kontrabanda savdosi va kichik biznesmenlarni qoʻllab-quvvatlash orqali moliyalashtirmoqda. Xalqaro kuzatuvchilar Al-Shabab va al-Qoida oʻrtasida aloqalar mavjudligini gumon qilmoqda.
Jangari guruhlar oʻrtasidagi jang
tahrir2009-yil boshida Efiopiya qoʻshinlari olib chiqilgach, islomchilar Somalining oʻtish davri federal hukumati pozitsiyalariga qarshi hujumga oʻtganlar. Janglar turli darajadagi muvaffaqiyatlar bilan olib borildi. Barcha saʼy-harakatlarga qaramay, Al-Shabab jangarilari Mogadishoni qoʻlga kirita olmadilar. Chunki, Somalining poytaxtining gʻarbidagi butun hudud radikal jangarilar nazorati ostida edi.
2011-yil iyul holatiga koʻra, oʻtish davri hukumati Mogadishoning 60 foizini oʻz qoʻliga olgan. Shu bilan birga, oʻtish davri hukumati qurolli kuchlari juda zaif „Ash-Shabab“ qoʻshinlarining hujumini jilovlay olmagan. Faqat Afrika Ittifoqining tinchlikparvar kuchlari (Uganda, Burundi va boshqa baʼzi mamlakatlardan kelgan 20 ming askar) islomchilarga Mogadishoda toʻliq nazoratni oʻrnatishga toʻsqinlik qilmoqda. Soʻnggi paytlarda tomonlarda vaziyat barqarorlangan. Al-Shabab Mogadishoning 40% bilan birga janubiy va markaziy Somalini nazorat qiladi. Oʻtish davri hukumati Afrika tinchlikparvar kuchlari bilan birgalikda Mogadishoning 60 foizini oʻz qoʻliga olgan. Mamlakatning qolgan hududlari mustaqil davlatlar tomonidan bosib olingan.
Keniya qoʻshinlarining Somaliga bostirib kirishiga rasmiy sabab Keniyadagi somalilik qochqinlar lagerlaridan chet ellik ishchilarni oʻgʻirlab ketish, shuningdek, „Ash-Shabab“ guruhi jangarilarining qoʻporuvchilik faoliyatining kuchayishi boʻlgan. Keniya qoʻshinlarining Somaliga bostirib kirishdan oldin Somali bilan chegarada Keniya quruqlik, havo va dengiz kuchlarining qoʻshma guruhi, shu jumladan 4 mingtacha askar tashkil etilgan. Operativ nazorat qoʻshma guruhning qoʻmondonlik punkti joylashgan Garissa shahridan amalga oshirilgan.
2011-yil 6-avgustda Mogadishu jangarilardan toʻliq ozod qilingan. Ayni paytda jangarilarning oʻzlari poytaxtdan kamida 100 kilometr uzoqlikda chekinishni „taktik manevr“ deb hisoblashgan[2].
Linda Nchi operatsiyasi (2011-yil)
tahrirOʻtish davri hukumatining ahvoli ichki siyosiy mojarolar va hukumat qoʻshinlarining talon-taroj qilinishi bilan yanada ogʻirlashgan.
2011-yil 16-oktyabrda Keniya qoʻshinlari Somali chegarasini kesib oʻtdi. Keniya hukumati rasmiylarining aytishicha, bosqin Al-Shabab jangarilarini nishonga olish maqsadida amalga oshirilgan. Chegaraga qoʻshinlarni olib ketayotganda, Keniya harbiy vertolyoti halokatga uchradi. Hozirga qadar qurbonlar haqida toʻliq maʼlumotlar yoʻq[3].
17-oktabrda Al-Shabab Keniyadan qoʻshinlarini olib chiqib ketishni talab qilgan[4].
28-oktabr kuni Amerika Qo‘shma Shtatlari Somalidagi operatsiyalar uchun Efiopiyaning Arba Minch shahridagi aerodromdan sun’iy yo‘ldosh orqali boshqariladigan raketalar va bombalar bilan jihozlangan MQ-9 Reaper dronlarini uchirishni boshlagani xabar qilingan[5]. Biroq, boshqa manbalarga koʻra, bu dronlar qurollanmagan va faqat razvedka uchun ishlatilgan[6].
30-oktabr kuni Keniya harbiy-havo kuchlari Somalining Jilib shahriga zarbalar berdi. Mahalliy aholining Reuters agentligiga aytishicha, portlashlar oqibatida 12 kishi, jumladan, olti bola halok boʻlgan, 52 kishi yaralangan[7].
19-noyabr kuni Efiopiya armiyasi Somali hududiga kirib borgan. Mahalliy aholining soʻzlariga koʻra, Efiopiya zirhli texnikalari kolonnasi Somali hududiga taxminan 80 kilometr ichkariga kirib borgan. Jami 30 ga yaqin zirhli texnika va harbiy yuk mashinalari, shuningdek, bir qancha askarlar chegarani kesib oʻtgan. Guvohlarning xabar berishicha, harbiylar Guriel qishlogʻi yaqinida lager tiklagan. Efiopiya hukumatining rasmiy matbuot kotibi chegarani kesib oʻtish faktini na tasdiqladi, na inkor etgan. Shu bilan birga, mamlakat rahbariyatidagi anonim manbaning aytishicha, Efiopiya qoʻshinlari Keniyani Somalining katta qismini nazorat qilayotgan „Ash-Shabob“ guruhiga qarshi operatsiyada qoʻllab-quvvatlashi ehtimoli mavjud[8].
Shunday qilib, noyabr oyining oxiriga kelib, Al-Shabab uchun juda qiyin harbiy-siyosiy vaziyat yuzaga kelgan. Chunki, islomchilar bir vaqtning oʻzida uchta frontda jang qilishlari kerak edi. Janubdan Keniya qoʻshinlariga, gʻarbdan Efiopiya qoʻshinlariga va sharqdan Somali Federal Oʻtish Hukumati va AMISOM qoʻshinlariga qarshi.
Islomiy terrorchilik hujumlari
tahrir2009-yil
tahrir- Beledveyndagi terakt (2009-yil) – 35 kishi oʻlgan;
- Mogadishodagi Afrika Ittifoqi harbiy bazasiga islomiy hujumlar – 32 kishi halok boʻlgan;
- 2009-yil 3-dekabrda Mogadishoda sodir etilgan terakt – 22 kishi halok boʻlgan.
2010-yil
tahrir- Mogadishodagi terakt (2010-yil) – 45 kishi oʻlgan;
- Kampaladagi terakt (2010-yil) – 76 kishi halok boʻlgan (Somalidagi xorijdagi islomchilarning eng yirik hujumi).
2011-yil
tahrir- Mogadishodagi terakt (2011-yil) – 100 kishi oʻlgan;
- 2011-yil 10-iyun – Somali ichki ishlar vaziri oʻzining jiyani boʻlgan xudkush ayol tomonidan xudkush portlashda halok boʻlgan[9][10]. .
2017-yil
tahrir2019-yil
tahrir- Mogadishodagi terakt (2019-yil) – 91 kishi oʻlgan.
2022-yil
tahrir- Mogadishodagi terakt (2022-yil) – 100 dan ortiq odam oʻlgan.
Yana qarang
tahrirManbalar
tahrir- ↑ „Somalia: SSC Forces Capture Somaliland's Goojacade military Base“ (en). Horseed Media (2023-yil 25-avgust). 2023-yil 26-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-avgust.
- ↑ Prezident Somali: Mogadisho osvobojdyon ot islamistov[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка
- ↑ „Армия Кении вошла на территорию Сомали :: Политика“. 2012-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 9-aprel.
- ↑ „Боевики «Аль-Шабааб» угрожают напасть на Кению — Сомали, Кения, исламисты, Аль-Шабааб — Росбалт“. 2011-yil 28-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 9-aprel.
- ↑ „Американцы начали запускать беспилотники из Эфиопии“. 2011-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 9-aprel.
- ↑ „«Somali Prime Minister Arrives to Explain Position» by Nzau Musau“. 2012-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 9-aprel.
- ↑ „Кенийские ВВС разбомбили город в Сомали“. 2011-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 9-aprel.
- ↑ „Армия Эфиопии вошла в Сомали“. 2011-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 9-aprel.
- ↑ „Сомалийского министра взорвала его племянница-подросток“. 2011-yil 27-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 12-aprel.
- ↑ „Глава МВД Сомали убит племянницей-самоубийцей“. 2012-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 12-aprel.