Tabit ibn Qurra

Al-Shabi Tabit ibn Qurrah al-Harrani (arabcha: ثابت بن قره) — IX asrning ikkinchi yarmida Abbosiylar xalifaligi davrida Bagʻdodda yashagan sabianlik matematik, tabib, astronom va tarjimon edi.

Tabit ibn Qurra
Tavalludi	Al-Ṣābiʾ Thābit ibn Qurrah al-Ḥarrānī ثابت بن قره‎ hijriy 220-yil, milodiy 836-yil Harran, bugungi Turkiya
Vafoti	18-fevral 901-yil
Fuqaroligi	Abbosiylar
Kasbi	astranom, fizik
Millati	Arab

Tabit ibn Qurra algebra, geometriya va astronomiyada muhim kashfiyotlar qildi. Astronomiyada Tabit Ptolemey tizimining dastlabki islohotchilaridan biri boʻlib, mexanikada u statikaning asoschisi boʻlgan.

Hayoti

Al-Jazira mintaqasi

Tabit oʻsha paytda Abbosiylar xalifaligining al-Jazira mintaqasidagi Diyor Mudar boʻlinmasining bir qismi boʻlgan Yuqori Mesopotamiyada, Harranda tugʻilgan. Harran shahri hech qachon toʻliq masihiy boʻlmagan. Dastlabki musulmonlar tomonidan bosib olinishi bilan Harran aholisi hali ham gunohga, butlarga sigʻinishardi.

Tabit va uning shogirdlari eng intellektual joʻshqin va ehtimol oʻz davrining eng katta shahari Bogʻdodda yashagan. U matematik, astronomiya, munajjimlik, sehr, mexanika, tibbiyot va falsafa bilan shugʻullangan.Keyinchalik hayotida Tabit Abbosiy xalifasi al-Mu’tazidning homiysi boʻlgan (892-902 yillarda hukmronlik qilgan). Tabit xalifaning doʻsti va yordamchisiga aylandi. Tabit Bag'dodda vafot etgan.

Astranomiya

Oʻrta asrlardagi astronomik nazariya, ekoboksit trepidatsiyasi koʻpincha Tabitga taalluqlidir. Ammo buni allaqachon Iskandariya Teon Ptolemeyning Qoʻlda ishlangan jadvallari sharhida aytib oʻtgan edi. Kopernikning soʻzlariga koʻra, Tabit yon yillik yil uzunligini 365 kun, 6 soat, 9 daqiqa va 12 sekund (xato 2 sekund) deb belgilagan. Kopernik oʻz daʼvosini Tabitga tegishli boʻlgan lotin yozuviga asosladi. Tabit quyoshni kuzatishini kitobini nashr qildi.

Matematika

Matematikada Tabit raqamlarni aniqlash uchun tenglama topdi. U, shuningdek, sonlar nazariyasi haqida yozgan va yunonlar qilmagan qadamni geometrik miqdorlar oʻrtasidagi nisbatlarni tasvirlash uchun ishlatgan.

U shaxmat taxtasi masalasini eksponensial seriyani oʻz ichiga olgan holda hisoblab chiqqanligi bilan mashhur.

U paraboloid hajmini hisoblab chiqdi.

U, shuningdek, Pifagor teoremasining umumlashtirgan.