Taraz

Taraz (qozoqcha: Тараз; 1936-yilgacha Avliyoota, 1936—1938-yillarda Mirzoyan, 1938-yilda Jambul, 1998-yildan Taraz) — Qozogʻiston Respublikasi Jambul viloyatidagi qadimgi shahar, viloyatning maʼmuriy markazi. Olmaotadan 545 km gʻarbda, Talas daryosini yoqasida joylashgan. Aholisi 352 ming kishiga yaqin (2013). Shahar aeroporti, temir yoʻl va avtovokzallar ishlab turibdi.

Taraz qozoqcha: Тараз
shahar
Gerb
42°53′0″N 71°22′0″E
Mamlakat	Qozogʻiston
viloyat	Jambul viloyati
Hukumat
• Akim	Nurjan Kalenderov
Asos solingan	VII—VIII
Avvalgi nomlari	Avliyo ota, Mirzoyan, Jambul.
Maydon	1,878 km2 (725 kv mi)
Rasmiy til(lar)i	qozoqcha
Aholisi  (2014)	351,353 (2 014)
Milliy tarkib	qozoqlar 57,6 % ruslar 25,5 % oʻzbeklar 5,7 % koreyslar 3,1 %
Vaqt mintaqasi	UTC+6
Telefon kodi	+7 7262
Pochta indeks(lar)i	080000
Avtomobil kodi	H, 08
Taraz Taraz

Tarixi

Fayl:Ancient Taraz Kazakhstan.jpg

Qadimgi Taraz shahri

Taraz

Arxeologik maʼlumotlarga koʻra, Taraz taxminan 5-asrda vujudga kelgan. Dastlab, vizantiyalik elchi Zemarx tomonidan 568-yilda qayd etilgan. Shahar arab, fors manbalarida Talas, Taraz, Yangi nomlari bilan tilga olingan (8—18-asrlar). Qadimda Taraz Talas daryosi yoqasida joylashgan. U qalʼa, shahriston va raboddan iborat boʻlgan. 7-asrda Taraz muhim savdo markazi. 751-yil Taraz yaqinida Talas jangi boʻlib oʻtgan. 9-asr oxiridan Somoniylar, 10-asr oxiridan Qoraxoniylar davlati tarkibida boʻlgan. 12-asr oxiridan boshlab Qoraxitoylar va Moʻgʻullar istilosidan ancha shikastlangan Taraz tanazzulga uchray boshlagan. 16-asr boshida shaharda gʻayot barham topgan. Tarazda oʻtkazilgan qazishmalar chogʻida zardushtiylarning ossuariylarda koʻmilgan qabrlari, devoriy rasmlar bilan bezatilgan 11 — 12-asrlarga oid hammom, korizlar (suv oʻtkazgich) topilgan. 19-asrda Avliyoota qalʼasi qurilgan. 1864-yilda Tarazni Rossiya qoʻshinlari bosib olgan. 1920-yildan Qozogʻiston tarkibida.

Aholisi

2014-yilgi statistika boʻyicha tuman aholisi 351,353 kishini tashkil qildi (2014). Taraz shahri koʻp millatli shahar hisoblanadi, milliy tarkibi quyidagicha:

2014-yil 1-yanvargi aholining milliy tarkibi:

Milliy tarkib	Aholi soni 2014-yil	%
Qozoqlar	229,177	65,2 %
Ruslar	64,974	18,5 %
Oʻzbeklar	21,745	6,2 %
Koreyslar	7,858	2,2 %
Tatarlar	5,556	1,6 %
Boshqalar	29,901	8,5 %

Sanoati

Taraz kimyo (fosfor, mineral oʻgitlar), yengil va oziq-ovqat (charmpoyabzal kombinati, jun fabrikasi, mebel, tikuvchilik, attorlik fabrikalari, xrom va rezina buyumlari zavodlari, shakar-qand, goʻsht va spirt, aroq kombinatlari, vino, sut, baliq, pivo zavodlari) sanoatining muhim markazi. Mashinasozlik (kommunal asbobuskunalari, qishloq xoʻjaligi mashinalariga ehtiyot qismlar, agregat taʼmirlash zavodlari va boshqalar), qurilish materiallari sanoatlari rivojlanmoqda.

Ijtimoiy sohasi

Tarazda 3 oliy oʻquv yurti (yengil va oziq-ovqat sanoati texnologiya instituti, gidromelioratsiyaqurilish va pedagogika institutlari), oʻlkashunoslik muzeyi, drama teatri bor. Tarazdan 18 km janubi-gʻarbda noyob meʼmoriy obidalar: Babaji xotun maqbarasi (10— 11-asrlar) va Oyshabibi maqbarasi (11 —12-asrlar) saqlangan.

Shahar galeriyasi

• 
  Shahar ponaramasi
• 
  Tarazdagi markaziy masjid
• 
  Aysha bibi maqbarasi
• 
  Talas daryosi

Adabiyotlar

• Bernshtam A.N., Pamyatniki starini Talasskoy dolini, AlmaAta, 1941; Senigova T.N., Srednevekoviy Taraz, AlmaAta, 1972.