Tupqaragʻan (tuman)
Tupqaragʻan tumani — Qozogʻiston Respublikasi Mangʻistau viloyatining gʻarbiy qismida joylashgan maʼmuriy hudud. 1963-yilgacha Shevchenko tumani, 1972 — 1992 yillari Fort-Shevchenko shahar boʻlib, 1992-yildan boshlab hozirhi nomi bilan ataladi. Maydoni 13,3 ming km2. Aholisi 23,165 kishi (2013). Tumanning maʼmuriy markazi — Fort-Shevchenko shahri.
|
| ||
| tuman | ||
|---|---|---|
| Tarkibida | Mangʻistau viloyati | |
| Maʼmuriy markazi | Fort-Shevchenko | |
| Asos solingan sanasi | 1992-yil | |
| Rasmiy tillar | qozoq, rus | |
| Aholi (2013) | 23,165[1] | |
| Zichligi | 1,7 kishi./km² | |
| Dinlar tarkibi | Musulmonlar | |
| Maydoni | 13,300 km² | |
| Vaqt mintaqasi | UTC+5 | |
| Telefon kodi | +7 72938[2] | |
| Pochta indeksi | 130501-130505[3] | |
| Avtomobil raqami kodi | R, 12 | |
| Xaritada | ||
 | ||
| 44°36′0″N 50°16′0″E / 44.60000°N 50.26667°E | ||
Aholisi
tahrirTuman aholisi 2013-yilgi statistika boʻyicha 23,165 kishini tashkil qildi. Aholining oʻrtacha zichligi 1 km2-ga 1,7 kishidan toʻgʻri keladi (2013). Tuman aholisi koʻp millatli. Aholining asosiy qismini qozoqlar (97,2 %) tashkil qiladi. Katta qishloqlari: Fort-Shevchenko shahri (4,4 ming kishi), Bautin (3,7), Aqshuqir (4,3), Taushiq (2,6), Qiziloʻzen (1,0).
Geografiyasi
tahrirTumanning shimoliy qismi dengiz sathidan −26,5 m past boʻlsa, Tupqaragʻanning sharqiy qismining mutlaq balandligi 289 m-ga (Gʻarbiy Qaratau togʻlari). Tupqaragʻanda kon boyliklari juda koʻp. Asosan, neft, gaz konlari bor. Ularning asosiylari: Shimoliy Bozashi, Shimoliy Qarajamba, Jalgʻiztoʻbe, Qalamqas va boshqa kon oʻrinlari.
Iqlimi
tahrirYanvar oyining oʻrtacha harorati −8 — 10 °C, iyulda 28 — 30 °C. Yogʻingarchilikning yillik oʻrtacha miqdori 180 – 220 mm. Tupqaragʻan tumanida shamol 7 oy boʻyi esib turadi, oʻrtacha tezligi 8,0 m/s.
Ijtimoiy soha
tahrirTumanning taʼlim sohasida 6 maktab, 2 bolalar bogʻchasi, Aqtau politexnik kolledjining filiali, madaniyat uyi va 5 klub, Fort-Shevchenko shahrida T.Shevchenko va Murin jirau nomli milliy-etnografik muzeylar, masjidlar faoliyat yuritmoqda. Tibbiyot sohasida 5 kasalxona va 4 feldsher-akusherlik punkt ish olib boradi. Tuman hududida tarixi-arxeologik va tabiat yodgorliklarining umumiy soni 63. Shularning safida „Qizilarbat“, Qarlibas qoʻrgʻoni, Saqaqudiq, „Meret“, Qima tas joʻli, oʻrta asrlik „Dingiltas“, „Qaragʻashti aulie“, „Aqshoʻra — Belturan“ ziyoratgohlari, „Kentti baba“, „Sultan epe“ va boshqalar bor.[4]
Manbalar
tahrir- ↑ Численность населения РК по областям, городам и районам Республики Казахстан на 1 июля 2013 года
- ↑ Mangʻistau viloyatining telefon kodlari
- ↑ Почтовые индексы Казахстана
- ↑ "Mangʻistau" ensiklopediyasiga, Kompyuterlik-bosma markazi, 2007