Uorton jeli

Uorton jeli (lotincha: substantia gelatinea funiculi umbilicalis) embrion shilliq (jelatinsimon) biriktiruvchi toʻqima hisoblanib, insonlarda va barcha sutemizuvchilarda kindikning asosiy tarkibi qisimni hosil qiladi.

Kindik ichakchasi (ko'ndalang kesim) Yuqori o'ng va chap: kindik arteriyalari, pastki: kindik venasi, o'rtasi: allantois qoldiqlari. Qolgan bo'shliq Uorton jeli bilan to'ldirilgan.

Ingliz anatomi Tomas Uorton sharafiga nomlanganinglizcha: Thomas Wharton; (1610—1673), u ilk bor 1656-yilda Adenografiyada kindik ichakchasidagi strukturaning batafsil yoritib bergan: sive glandularum totius corporis descriptio.

Tuzilishi

Uorton jeli rivojlanishining asosi embrioblastning embriondan tashqari mezodermasi hisoblanadi. Jelly miqdori homiladorlikning 6-8 oyligida faol ravishda oshadi va asta-sekin kamayib boradi. Tug'ilgandan so'ng bu turdagi biriktiruvchi to'qimalar odam tanasida topilmaydi.To'qima aniq asosiy modda va mezenxima hosilalari bo'lgan turli xil hujayralar tarkibi bilan ifodalanadi (bir differonni tashkil etuvchi va vimentin, desmin, aktin, miozinni biosintez qilish hususiyati bilan ajralib turadigan fibroblastlar, miofibroblastlar, silliq miotsitlar). Uorton jelining mezenxima hujayralari limfotsitlarga immunomodulyator ta'sir ko'rsatishi mumkin. Uortonning jele hujayralari bir qancha ildiz hujayra genlarini, shu bois telomerazani kodlovchi genni ifodalaydi . Bular neyronlar, osteoblastlar, xondroblastlar va adipotsitlar shu kabi etuk hujayra turlariga ajratish uchun ekstrakte qilinishi, o'stirilishi va induktsiya qilsa bo'ladi. To'qimalarning tolali komponenti zaif hisoblangan. Bazal membranalarga xos bo'ladigan Коллаген IV типа , laminin va retikulyar tolalar shimgichli moddani hosil bo'ladi, unda bir nechta erkin hujayralar mavjud, ammo ko'p miqdorda mukopolisakkaridlar (gialuron kislotasi, гепарансульфата va xondroitin sulfat). Gialuron kislotasining suv yig'ish qobiliyati tufayli bir vaqtning o'zida jelega o'xshash konsistensiyaga ega bo'ladigan Uorton jelining kuchli va elastik to'qima tuzilishi hosil bo'ladi. Jelly kindik ichakchasidagi elastiklikni ta'minlaydi, пупочные сосуды (пупочные артерии va пупочную вену) homilani qon bilan ta'minlovchi hisoblanadi, kindik bo'shlig'ida aniq yuzaga keladigan siqilish va mexanik tasirdan himoya qiladi. shnur egiladi va tugunlarnihosil qiladi. shuningdek, Wharton jeli qon tomirlarining devorlarini oziqlantirishni ta'minlaydi va homilalik qon va amniotik suyuqlik markazda moddalar almashinuvini amalga oshiradi. Kindik arteriyalari va kindik venasi platsentadan homilaning пупочного кольца oraliqda Uorton jeli ichida o'rta hisobda 10-11 burilish qiladi. Uortonning homiladorligining so'ngida tomirlar yonidagi jele fibroblastlarni sintez qiladigan kollagen tolalardan tolali biriktiruvchi. Uorton jelining shilliq to'qimasi ko'zning shishasimon tanasini va yosh tishlardagi pulpa bo'shlig'ini to'ldiradigan to'qimalarga yaqin joylashgan.

Klinik ahamiyati

Kamdan kam uchraydigan patologiya mavjud - Warton jelining shishishi. Patologiyaning sabablari aniqlanmagan. Ba'zida shish paydo bo'lishi homilaning tushishi bilan bog'liq. Bundan tashqari, kindik ichakchasidagi gemangioma bilan shish paydo bo'lishi mumkin. U bilan kindik tomirlarini siqish xavfi ortadi, bu homilaning qon ta'minoti buzilishiga olib kelishi mumkin. Odatda, Warton jelining shishishi homiladorlikning ikkinchi yarmida aniqlanadi. Shish butun kindik ichakni yoki uning alohida qismlarini qamrab olishi mumkin. Shishdan tashqari, Wharton jeli patologiyalari orasida psevdokistlarning paydo bo'lishi, kam rivojlangan va kindik ichakchasidagi siqilish ( koarktatsiya ) bilan kechadigan shilliq qavat degeneratsiyasi kiradi</ref><ref>{{Kitob manbasi/Ruscha|заглавие=Тактика ведения беременности и родов при различной патологии пуповины|автор=Бойко В. И., Иконописцева Н. А., Никитина И. Н., Яблуновская В. Ю. 2015-yilgi tadqiqot shuni ko'rsatdiki, Uorton jeli to'qimalarining transplantatsiyasi travmatik miya shikastlanishini davolash usuli sifatida ko'rib chiqish mumkin.

Adabiyotlar

• Афанасьев Ю. И., Кузнецов С. Л., Юрина Н. А., Котовский Е. Ф. и др. Гистология, цитология и эмбриология. — 6-е изд., перераб. и доп.. — М.: Медицина, 2004. — 768 с. — ISBN 5-225-04858-7.
• Anthony L. Mescher. Junqueira's Basic Histology. — McGraw-Hill Education, 2016. — ISBN 978-0-07-184270-9.