Veterinariya

Veterinariya, veterinariya tibbiyoti, baytariya (lotincha: veterinarius — hayvonlarni parvarish qiluvchi, hayvonlarni davolovchi) — hayvonlar kasalliklarini oʻrganuvchi fanlar majmui hamda hayvonlar kasalliklarining oldini olish va ularni yoʻqotish, aholini odam va hayvonlar uchun umumiy boʻlgan kasalliklardan muhofaza qilishga qaratilgan tadbirlar tizimi. Veterinariya shartli ravishda 3 guruhga ajratiladigan fanlarni oʻz ichiga oladi: veterinariya- biologiya fanlari — hayvonlarning sogʻlom va kasal organizmlari tuzilishi va hayot faoliyatini, kasallik qoʻzgʻatuvchilarini, dori moddalarining organizmga taʼsirini oʻrganadi (hayvonlarning normal va patologik anatomiyasi, fiziologiyasi, hayvonlar biokimyosi, Veterinariya mikrobiologiyasi, virusologiya, mikologiya, fiziologiya va boshqalar); klinik fanlar — hayvonlar kasalliklarini, ularni aniqlash usullarini, kasalliklarning oldini olish va ularni bartaraf etishni oʻrganadi epizootologiya va infeksion kasalliklar, parazitologiya, invazion kasalliklar, ichki yuqumli boʻlmagan kasalliklar, xirurgiya, akusherlik va ginekologiya (sunʼiy qochirish bilan birga) va boshqalar veterinariya-sanitariya fanlari — hayvon organizmiga tashqi omillar taʼsirini, hayvonlar yashaydigan muhitni yaxshilash muammolarini (zoogigiyena), shuningdek hayvonlardan olinadigan mahsulotlar va xom ashyo sifati masalalarini oʻrganadi (Veterinariya sanitariyasi, Veterinariya sanitariya ekspertizasi).

Veterinariya, zootexnika, biologiya, kimyo va boshqalar fanlar bilan chambarchas bogʻliq. Veterinariya mutaxassislari olib boradigan tadbirlar (profilaktika, davolash, epizootiyaga qarshi kurash, veterinariya-sanitariya tadbirlari) chorvaga kasalliklar yetkazadigan zarar hajmini qisqartirish imkoniyatini yaratadi, chorva bosh sonini saqlab qolishni va chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarishni koʻpaytirishni taʼminlaydi. Hayvonlar va odam uchun umumiy boʻlgan kasalliklarga qarshi kurash, hayvonot mahsulotlari sifatini nazorat qilish odamlarning kasalliklarga chalinishini kamaytirishga yordam beradi.

Odamlar hayvonlarni qoʻlga zorlab kelmoqda va ulardan xoʻjalik maqsadlarida foydalangan davrdan boshlab hayvonlarni davolab ham kelganlar.

Oʻzbekistonda keng tarmoqli Veterinariya muassasalari va tashkilotlari, ilmiy tadqiqot institutlari va stansiyalari, Veterinariya boʻyicha mutaxassislar tayyorlaydigan oliy oʻquv yurtlari va texnikumlari tashkil etilgan. Oʻzbekistonda Veterinariya vrachlari Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti(sobiq-Samarqand qishloq xoʻjaligi instituti)da tayyorlanadi (1929-yildan). Veterinariya sohasidagi ilmiy tadqiqot ishlari Oʻzbekiston veterinariya ilmiy-tadqiqot instituti (Samarqand viloyati)da olib boriladi (qarang Veterinariya instituti). Respublikadagi bir qator qishloq xoʻjaligi kollejlari va texnikumlarida oʻrta maxsus maʼlumotli Veterinariya mutaxassislari tayyorlanadi. Respublikada Veterinariya fani rivojiga akademiklar G. I. Skryabin, M. A. Sultonov, J. Azimov, N. V. Badanin, I. H. Irgashev, N. M. Matchonov, professorlar R. X. Xaitov, B. S. Salimov, M. Aminjonov, Sh. Azimov, A. O. Oripov, T. Q. Qobilov, O. M. Mavlonov, A. L. Roʻzimurodov, Z. N. Norboyev, J. Shopoʻlatov, S. I. Voxddov, Sh. I. Ibragimov, X. Z. Ibragimov, Sh. T. Rasulov, D. X. Narziyev, F. X. Majidov va boshqalar katta hissa qoʻshdilar. Respublikada Veterinariya ishlariga umumiy rahbarlikni Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo'mitasi olib boradi. Veterinariya vazifalari, Veterinariya xizmatini tashkil etish asoslari, Veterinariya mutaxassislarining huquq va burchlari Oʻzbekiston Respublikasining "Veterinariya toʻgʻrisida" qonunida (31.12.2015) belgilab berilgan (qarang Veterinariya xizmati).

Adabiyotlar

• Musayev, Muboshir. "Veterinariya" OʻzME. V-harfi Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
• Veterinariya vrachlari uchun qisqacha spravochnik, T., 1968;Shopoʻlatov J., Veterinariya asoslari, T., 1993.