Xorvatiya — Germaniya munosabatlari
Xorvatiya — Germaniya munosabatlari (nemischa: Deutsch-kroatische Beziehungen , xorvatcha: Hrvatsko-njemački odnosi) Xorvatiya va Germaniya oʻrtasidagi tashqi aloqalarni oʻz ichiga oladi. Mamlakatlar diplomatik munosabatlarni 1992-yil 15-yanvarda oʻrnatgan. Xorvatiyaning Berlinda elchixonasi va Dyusseldorf, Frankfurt, Gamburg, Myunxen va Shtutgartda beshta bosh konsulliklari mavjud. Germaniyaning Zagrebda elchixonasi va Splitda faxriy konsulligi bor.
 | |
 Xorvatiya |
 Germaniya |
| Elchixona | |
| Xorvatiya elchixonasi Berlin | Germaniya elchixonasi Zagreb |
2011-yil holatiga koʻra, , Germaniyada xorvat millatiga mansub 360-400 ming kishi bor[1]. 2011-yilgi Xorvatiya aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Xorvatiyada 2902 nemis bor[2]. Bundestagga saylangan birinchi xorvat Yosip Juratovich (SPD) (2004-yildan hozirgacha) hisoblanadi.
Xorvatlar va boshqa janubiy slavyan xalqlariga asrlar davomida nemis tili va madaniyati katta taʼsir koʻrsatgan, ammo xorvatlar nemis tilida soʻzlashuvchi Avstriya bilan birlashganligi sababli eng katta taʼsir koʻrsatgan. Sovuq urush davrida Xorvatiya aʼzo respublika boʻlgan Sotsialistik Yugoslaviya Gʻarbiy va Sharqiy Germaniya bilan yaxshi munosabatlarga ega edi. Yuz minglab xorvatiyaliklar Gʻarbiy Germaniyaga Gastarbayter sifatida koʻchib ketishgan va nemis sayyohlari Xorvatiyaning Adriatika qirgʻoqlariga koʻp miqdorda tashrif buyurishni boshlaganlar.
Germaniya shu kungacha Xorvatiya bilan yaqin hamkorlik qilgan. 1991-yil 25-iyunda Xorvatiya mustaqilligini eʼlon qilganida, koʻplab nemis siyosatchilari va boshqa rahbarlar qoʻllab-quvvatladilar. Oʻsha paytdagi Germaniya kansleri Helmut Kol va tashqi ishlar vaziri Hans-Ditrix Gensher yangi mustaqil Xorvatiyaning xalqaro tan olinishining eng kuchli tarafdorlaridan biri edi.
Tarixi
tahrir
Xorvatlar va nemislar oʻrtasidagi birinchi aloqalardan biri (Franklar davlati) IX asrda Xorvatiya qiroli Trpimir I davrida Orbaislik Gottschalk tomonidan eslatib oʻtilgan. Oʻsha paytda franklar va xorvatlar oʻrtasida urush harakatlari boʻlgan. Misol uchun, 838-yilda Bavariya gersogi va keyinchalik qirol Lui hujumga muvaffaqiyatli qarshilik koʻrsatgan Xorvatiya gersogi Ratimirga qarshi qoʻshin yubordi. Soʻnggi paytlarda xorvatlar nemis tilida soʻzlashuvchi mamlakatlar bilan Xorvatiya ittifoqi orqali (Gabsburg) Avstriya bilan bogʻlangan (1527—1918).
XVII-XVIII-asrlarda Xorvatiya yerlariga Dunay boʻyining nemis tilida soʻzlashuvchi aholisini joylashtirish rejalashtirilgan edi. Chunki Avstriya imperiyasining baʼzi Xorvatiya qismlari Usmonli-Habsburg urushlari tufayli juda koʻp aholisini yoʻqotgan. Ushbu muhojirlarning koʻpchiligi Sharqiy Slavoniyadagi Xorvat qishloqlarida, ayniqsa Osijek va Gʻarbiy Syrmiaʼda joylashganlar[3].
Birinchi jahon urushida xorvatlar Germaniya, Usmonli imperiyasi va Bolgariya bilan birga markaziy kuchlar tomonida jang qildilar. 1918-yilda qoʻsh monarxiyaning qulashi bilan xorvatlar, shuningdek, xorvat nemislari birinchi marta Slovenlar, Xorvatlar va Serblar davlatiga va 1919-yilda Serblar, Xorvatlar va Slovenlar Qirolligi tarkibiga kirdilar. Nemislar toʻgʻridan-toʻgʻri Milliy Assambleyada vakil boʻlishlari uchun nemis partiyasini (Partei der Deutschen) tashkil etishga harakat qilishdi, ammo hukumat buni taqiqladi.
1941-yilda Gitler Yugoslaviyaga hujum qilib, uni bosib oldi. Gitler Yugoslaviya hududining bir qismida fashistlarning qoʻgʻirchoq davlati mustaqil Xorvatiya davlatini (NDH) yaratdi. Wehrmachtdan koʻplab nemis askarlari butun NDH boʻylab joylashtirilgan. 1942- va 1943-yillarda Josip Broz Tito boshchiligidagi Yugoslaviya partizanlari tomonidan fashistlarga hujumlar soni koʻpayganligi sababli Germaniyadan koʻproq askarlar kelgan.
Urush oxirida koʻp sonli Dunay nemislari nemis armiyasi bilan birga chekindilar. Qolganlar urushda gʻalaba qozongan Yugoslaviya hukumati tomonidan qatagʻon qilingan. Nemislarni xuddi shunday taʼqib qilish butun Yevropa boʻylab ittifoqchilar tomonidan amalga oshirilgan. Bu repressiyalarga barcha nemislar nemis-fashist bosqinchilari bilan birgalikda hamkorlik qilganligi haqidagi bayonot sabab boʻlgan. Ammo bu haqiqat emas.
1955-yilda Yugoslaviya va Gʻarbiy Germaniya oʻrtasidagi diplomatik munosabatlar Yugoslaviya tomonidan Sharqiy Germaniyani tan olgan Hallshteyn doktrinasi qabul qilinganidan keyin uzildi. 1968-yilda diplomatik munosabatlar yana oʻrnatildi. Oʻsha yili Gʻarbiy Germaniya va Yugoslaviya ishchi kuchi toʻgʻrisidagi shartnomani imzoladilar. Bu koʻp sonli xorvatlar Germaniyaga gastarbayter sifatida ishlashga ruxsat berdi. Shuningdek, koʻp sonli nemis sayyohlari Xorvatiya qirgʻoqlariga taʼtilga kela boshladilar. Bu anʼana bugungi kungacha saqlanib qolgan.
Germaniya 1991-yilda Xorvatiya Mustaqillik urushi paytida serblar yashaydigan hududlarda davom etayotgan zoʻravonliklarni toʻxtatish uchun yangi tashkil etilgan Xorvatiya Respublikasini tan olish uchun kurashda muhim rol oʻynadi. Helmut Kol 1991-yil 4-sentyabrda Bundestagda Xorvatiyani zudlik bilan tan olishni talab qildi. Germaniya, asosan, Buyuk Britaniya, Fransiya va Gollandiya tomonidan tanqid qilindi. Uning Xorvatiyani tezda tan olishi tinchlik oʻrnatishni qiyinlashtiradi deb hisoblangan. Bu soʻzlarga Germaniya tashqi ishlar vaziri Hans-Ditrix Gensher qarshi chiqdi va tan olish Yevropa Ittifoqi hamkorlari bilan kelishilganligini daʼvo qildi. Ushbu uch davlat tomonidan berilgan izohlardan qatʼi nazar, ularning barchasi umumiy yondashuvdan foydalanishga va bir tomonlama harakatlardan qochishga kelishib oldilar. 1991-yil 10-oktabrda, Xorvatiya parlamenti mustaqillik deklaratsiyasini tasdiqlaganidan ikki kun o‘tib, YeIH Xorvatiyani tan olish haqidagi har qanday qarorni ikki oyga kechiktirishga qaror qildi. Keyinchalik Germaniya tashqi ishlar vaziri Hans Ditrix Gensher, agar urush shu vaqtgacha tugamagan boʻlsa, YeIH ikki oy ichida Xorvatiya mustaqilligini tan olishga qaror qilganini yozadi. Belgilangan muddat tugashi bilan urush hali ham davom etayotganligi sababli, Germaniya Xorvatiyani oʻzining „siyosiy burchi“ sifatida tan olish qarorini taqdim etdi. Germaniyaning pozitsiyasi Italiya va Daniya tomonidan toʻliq qoʻllab-quvvatlandi. Fransiya va Buyuk Britaniya esa Birlashgan Millatlar Tashkilotining rezolyutsiyasi loyihasini ishlab chiqish orqali Germaniyaning tan olinishiga toʻsqinlik qilishga urinib koʻrdi, unda hech bir davlatdan Yugoslaviyadagi vaziyatni yomonlashishiga olib kelishi mumkin boʻlgan bir tomonlama choralar koʻrmaslikni soʻraydi. Oxir-oqibat, Fransiya va Buyuk Britaniya Xavfsizlik Kengashining 14-dekabr kuni bo‘lib o‘tgan ushbu masala bo‘yicha muhokamasi chog‘ida Germaniya BMT rezolyutsiyasiga qarshi chiqishga qatʼiy qaroridan qaytdi. 1991-yil 17-dekabrda Badinter arbitraj komissiyasining ijobiy xulosasi asosida 1992-yil 15-yanvarda Xorvatiya diplomatik ravishda rasman tan olindi. Islandiya va Germaniya Xorvatiyani 1991-yil 19-dekabrda tan oldi. Ular mamlakatni tan olgan gʻarbiy Yevropaning birinchi davlatlari boʻlgan[4][5][6][7]. Bundan tashqari, Germaniya urush paytida Xorvatiyaga juda katta miqdorda insonparvarlik yordamini yuborgan va koʻp sonli xorvat qochqinlarini ham qabul qilgan[8].
Germaniya Xorvatiyaning NATOga (2009) va Yevropa Ittifoqiga (2013) qoʻshilishining eng kuchli tarafdorlaridan biri boʻlgan.
Manbalar
tahrir- ↑ „Koliko je Hrvata u Njemačkoj i što rade?“ (hr). tportal.hr. HINA (2012-yil 20-sentyabr). Qaraldi: 2013-yil 6-avgust.
- ↑ „Archived copy“. 2019-yil 16-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 5-iyul.
- ↑ Gabriella Schubert: Das deutsche Theater in Esseg. Aufgerufen am 31. Dezember 2011
- ↑ "Date of Recognition and Establishment of Diplomatic Relation". Ministry of Foreign Affairs and European Integration (Croatia). Retrieved 18 December 2011.
- ↑ Kraljević, Egon (November 2007). „Prilog za povijest uprave: Komisija za razgraničenje pri Predsjedništvu Vlade Narodne Republike Hrvatske 1945.-1946“ [Contribution to the history of public administration: commission for the boundary demarcation at the governmentʼs presidency of the Peopleʼs Republic of Croatia, 1945-1946] (PDF). Arhivski vjesnik (in Croatian) (Croatian State Archives) 50 (50): 121-130. ISSN 0570-9008. Retrieved 20 June 2012.
- ↑ Lukač, Morana (2013). Germany’s Recognition of Croatia and Slovenia: Portrayal of the events in the British and the US press. Saarbrücken: AV Akademikerverlag. ISBN 978-3639468175
- ↑ Pellet, Allain (1992). „The Opinions of the Badinter Arbitration Committee: A Second Breath for the Self-Determination of Peoples“ (PDF). European Journal of International Law 3 (1): 178-185.
- ↑ „Genscher in der F.A.Z.: Kein Alleingang bei der Anerkennung Sloweniens und Kroatiens“. Faz.net.
Havolalar
tahrir- Xorvatiya Tashqi ishlar vazirligi va Yevropa integratsiyasi: Germaniya bilan imzolangan ikki tomonlama shartnomalar roʻyxati
- Berlindagi Xorvatiya elchixonasi (Wayback Machine saytida 2019-05-16 sanasida arxivlangan) (olmoncha and xorvatcha)
- Germaniya Federal Tashqi ishlar vazirligi Xorvatiya bilan munosabatlar haqida
- Zagrebdagi Germaniya elchixonasi (olmoncha and xorvatcha)