Vikipediya

Yangi iqtisodiy geografiya

Yangi iqtisodiy geografiya (YIG) – iqtisodiyotdagi yangi tahlilning bir turi. Yangi iqtisodiy geografiyaning maqsadi nomukammal bozor sharoitida ortib borayotgan daromad mavjud boʻlgan modellarni yaratish va shu orqali iqtisodiyotning fazoviy tuzilishini tushuntirishdir[1].Yangi iqtisodiy geografiyaning rivojlanishi iqtisodchilarning iqtisodiy makonini tashkil etish masalalariga boʻlgan qiziqishi natijasidir. Iqtisodiyot fanida yangi yoʻnalishning paydo boʻlishi odatda amerikalik iqtisodchi, iqtisodiy-geograf, Nobel mukofoti sohibi Pol Krugmanning "Increasing Returns and Economic Geography" asarining nashr etilishi bilan bogʻliq. Asar Chikago universiteti matbuoti tomonidan ikki oyda bir marotaba chiqariladigan, iqtisod bo‘yicha eng yaxshi beshta jurnaldan biri hisoblanadigan Journal of Political Economy jurnalida nashr etilgan[2].

Yangi iqtisodiy geografiyaning vujudga kelishi

tahrir

Yangi iqtisodiy geografiyaning paydo boʻlishi iqtisodiyot fanidagi inqilobning toʻrtinchi toʻlqinini belgilab berdi. Uning mohiyati resurslardan foydalanishdan olinadigan daromadni oshirish imkonini beruvchi raqobat modellarini yaratishdir. Bu burilish nuqtasi XX asrning 70-yillarida, sanoat bozorlari nazariyasi doirasida birinchi bunday modellar yaratilganda sodir boʻlgan deb hisoblanadi[3]. Keyingi tadqiqotlarga Prinston universiteti professori, amerikalik hind iqtisodchisi Avinash Dixit va amerikalik iqtisodchi, Nobel mukofoti laureati Jozef Stiglitzning 1977-yilda The American Economic Review jurnalida chop etilgan "Monopolistic Competition and Optimum Product Diversity" (oʻzb. Monopolistik raqobat va mahsulotlarning optimal xilma-xilligi) maqolasi katta taʼsir koʻrsatdi[4]. Maqolada taklif qilingan modellar amerikalik iqtisodchi Edvard Chemberlin tomonidan ishlab chiqilgan monopolistik raqobat taʼlimotini rasmiylashtirish natijasi edi. 1970-yillarning oxirida bir qator nazariyotchilar xalqaro savdoni oʻrganish uchun sanoat bozorlari nazariyasidan tahliliy usullaridan foydalanganlar. Bir necha yil oʻtgach, xuddi shu tahliliy vositalar ilmiy-texnik taraqqiyot va iqtisodiy oʻsishni oʻrganuvchilar tomonidan oʻzlashtirildi. Shu bilan birga, tahlil qilish uchun asosiy vosita Dixit va Stiglitzning modeli boʻlib qoldi, ularning qoʻllanishi, tabiiyki, mexanik emas edi[3].

Pol Krugman birinchi boʻlib iqtisodiy geografiya fanlari boʻyicha tadqiqotlar uchun yangi tahliliy vositalardan foydalanishga harakat qildi. Olimning oʻzi butun kasbiy hayotini xalqaro iqtisodiyot sohasida mutaxassis sifatida oʻtkazib, iqtisodiy geografiya muammolari haqida fikr yuritgani, ammo buni anglamaganligini yozgan[5]. Yangi iqtisodiy geografiyaning yakuniy shakli 1999-yilda yapon iqtisodchisi Masaxisa Fudzita, amerikalik iqtisodiy-geograf Pol Krugman va britaniyalik iqtisodchi Entoni Venablesning "The Spatial Economy" (oʻzb. Fazoviy iqtisodiyot) kitobining nashr etilishi bilan bogʻliq. Ushbu asarda xoʻjalik faoliyatini joylashtirishni tahlil qilganligi uchun Krugmanga 2008-yilda Nobel mukofoti berildi. Kitobning kirish qismida mualliflar mintaqaviy fan va shahar iqtisodiyotidan ularni tahlil qilishning eng muhim modellarini taʼriflab berdilar, bu esa yangi iqtisodiy geografiyaning davomiyligini koʻrsatib berdi. Biz nemis iqtisodchisi Iogan fon Tunenning izolyatsiya qilingan davlatining klassik modeli (Tunen modeli), ingliz iqtisodchisi Alfred Marshallning tashqi effekt modeli, shaharlar hajmi ularning ixtisoslashuviga bogʻliqligini tavsiflovchi Xenderson modeli, shuningdek, Kristallerning markaziy joylar nazariyasi va Leshning asosiy multiplikator (ing. base-multiplier analysis) tahlili haqida gapiramiz[6]. Shuningdek, belgiyalik iqtisodchi Jak-Fransua Tiss qor toʻpi effekti deb ataladigan jarayonni keltirib chiqaradigan musbat tekari bogʻlanish tamoyilining YIGning paydo boʻlishidagi rolini taʼkidladi[7].

Rivojlanayotgan yoʻnalishning mintaqaviy ilm-fan, shahar iqtisodiyoti va joylashuv nazariyasi bilan solishtirganda asosiy afzalliklaridan biri shundaki, shahar (iqtisodiy faoliyat markazi) mavjudligi hisobga olinmaydi – markazning YIG modellarida paydo boʻlishi masofa omilini hisobga olgan holda analitik ravishda tavsiflangan markazlashtiruvchi va markazdan qochma kuchlarning oʻzaro taʼsiri natijasi. Umuman olganda, yangi iqtisodiy geografiya geografiya faniga uzoq vaqtdan beri maʼlum boʻlgan qonuniyatlarni rasmiylashtirish natijasidir[8].

Yondashuvning analitik tarkibiy qismlari

tahrir

Oksford universitetining iqtisodiyot fani professori Entoni Venables yangi iqtisodiy geografiyaning ikkita analitik tarkibiy qismi mavjudligi haqida yozgan.

Birinchisi, fazoviy oʻzaro taʼsirlar xarajatlar bilan birga kelishini eʼtirof etishdir. Bu shuni anglatadiki, agar ular bir-biriga yaqin boʻlmasa, ishchilar samaradorligi past boʻladi. YIG yakuniy grafigi turli xil tovarlarning harakatchanlik darajasiga va turli joylar orasidagi iqtisodiy faoliyat turlariga qanday bogʻliqligini koʻrsatadi.

Ikkinchi asosiy tarkib – bu ishlab chiqarishni qandaydir maydonda konsentratsiyaga undaydigan markazlashtiruvchi kuchlar mavjudligini taxmin qilishdir[9]. Aslida, markazlashtiruvchi (masalan, ishlab chiqarishdagi toʻgʻridan-toʻgʻri va teskari aloqalar, transportda ortib borayotgan rentabellik) va markazdan qochma (masalan, baʼzi ishlab chiqarish omillarining harakatsizligi, yerni ijaraga olish uchun toʻlov) kuchlarning oʻzaro taʼsiri yondashuvning diqqat markazidir. Bitta modelda voqelikning barcha xilma-xilligini hisobga olish juda qiyin boʻlgani sababli, yondashuv tarafdorlari bir marzaklashtiruvchi va bitta markazdan qochma kuchning oʻzaro taʼsiriga eʼtibor qaratishni taklif qilishadi. Qoida tariqasida, ishlab chiqarishdagi toʻgʻridan-toʻgʻri va teskari aloqalar (xom ashyo yetkazib beruvchilar va qayta ishlash korxonalari oʻrtasida yoki ishchilar va ish beruvchilar oʻrtasida) markazlashtiruvchi kuch sifatida koʻrib chiqiladi. Ingliz adabiyotidagi bunday aloqalar baʼzan market size effects atamasi bilan ataladi. Iqtisodiy faoliyatning fazoviy konsentratsiyasiga qarshi turuvchi kuch odatda ishlab chiqarishning ayrim omillarining harakatsizligi hisoblanadi. Yangi iqtisodiy geografiyaning asosiy vakili Pol Krugman oʻz maqolalaridan biridan bunday tanlov foydasiga ikkita dalil keltiradi:

  1. Taxminlarni xulosalardan ajratish, yaʼni aglomeratsiya effekti taʼsirida aglomeratsiyani tushuntirishdan qochish maqsadga muvofiqdir. Biroq, agar „tashqi effektlar“ (ing. external effects) deb nomlangan qora quti ichidagi kuchlarni markazdan qochma va markazlashtiruvchi kuchlar deb hisoblasak, bunday holatni buzmaslik juda qiyin.
  2. Asosiy eʼtibor joy toifasiga qaratilganligi sababli, masofa toifasi tabiiy ravishda kiritilgan modelga afzallik beriladi. Ushbu talab, albatta, transport xarajatlari vositachiligidagi aloqalarning taʼsiri bilan eng yaxshi qondiriladi[10].

Modellashtirish texnikasi

tahrir

Pol Krugman, Masahisa Fujita va Entoni Venablesning "The Spatial Economy" kitobida, ularning fikricha, YIG tarafdorlari tomonidan tahlilning texnik murakkabliklarini hal qilish uchun qoʻllanadigan usullarning mohiyatini ifodalovchi shiorni taklif qilishdi: "Dixit-Stiglitz, aysberglar, rivojlanish va kompyuter"[11].

Dixit-Stiglitz-Krugman modeli

tahrir

Dixit-Stiglitz-Krugman modeli – 1977-yilda Avinash Dixit va Jozef Stiglitz tomonidan taklif qilingan model[4]. Bu model monopolistik raqobatni monopol hokimiyat mavjudligini va bu hokimiyat hosil qiladigan daromadning ortib borayotganligini tan olishga urinish sifatida tavsiflaydi. Shu bilan birga, model uzoq vaqtdan beri maʼlum boʻlgan talab va taklif modelining soddaligini saqlashga harakat qiladi. Shunday qilib, model korxonalarning bozor kuchiga ega ekanligini va ular undan foydalanishini nazarda tutadi. Bunday holda, model har qanday kartel yoki narx kelishuvini yaratish imkoniyatini istisno qiladi. Modeldagi har bir korxona maʼlum bir mahsulot boʻyicha monopoliyaga ega, ammo boshqa korxonalar ushbu mahsulot uchun nomukammal oʻrinbosarlarni taklif qilishlari mumkin. Isteʼmolchilarning xatti – harakatlari va ishlab chiqarish texnologiyalari boʻyicha juda gʻalati taxminlarga qaramay, model baribir afzalliklarga ega. Oxir-oqibat model iqtisodiy faoliyatning taqsimlanishining grafikini taklif qiladi, unda daromad ortib boradi, ammo tadqiqotchi haqiqatga yaqin oligopoliyani koʻrib chiqishda duch keladigan qiyinchiliklar yoʻqoladi[12].

Aysberglar modeli

tahrir

„Aysberglar“ 1952-yilda amerikalik iqtisodchi-neokeysianest Pol Samuelson tomonidan transport xarajatlarini hisobga olgan holda savdo nazariyasi boʻyicha bir nechta ishlardan birida taklif qilingan transport modeliga tegishli. Samuelson transport sanoatini iqtisodiyotning alohida tarmogʻi sifatida tavsiflash oʻrniga, tovarlarni erkin tashish mumkinligini tasavvur qilishni taklif qildi. Ammo bunda yukning bir qismi yoʻlda „eriydi“. Bu monopolist korxonalar oʻz narxlarini qanday belgilashini soddalashtirishga imkon beradi[13].

Rivojlanish modeli

tahrir

Rivojlanish (evolyutsiya) haqida gapirganda, "The Spatial Economy" kitobi mualliflari iqtisodiyotning mumkin boʻlgan geografik tuzilmalardan birini qanday „tanlashi“ haqidagi kontseptualizatsiyani nazarda tutadi. Koʻpgina YIG modellari bifurkatsiya grafiklarida aks ettirilgan muvozanat holatlarining koʻpligini nazarda tutadi. Yangi iqtisodiy geografiyaning oʻziga xos xususiyati ularning qarorlarini qabul qilishda muhim iqtisodiy agentlarning kutishlarining rolini eʼtiborsiz qoldirishdir[14].Asosiy rol iqtisodiyotni oʻz-oʻzini tashkil etish gʻoyasiga, rivojlanishning ikkita kontseptsiyasi oʻrtasidagi oʻziga xos koʻprikka beriladi: baʼzi modellarda asosiy rol vaziyatga, boshqalarida-joylarning tabiiy potentsialidagi farqlarga beriladi[15].

Kompyuter modeli

tahrir

Kompyuter soʻzi EHMning rolini anglatadi, bu esa murakkab raqamli modellarni yaratishga yordam berdi. Zamonaviy kompyuterlarning imkoniyatlarini inobatga olgan holda, YIG vakillari noqulay matematik apparatdan foydalanmasdan qoniqarli natijalarga erishish mumkinligini tan olishadi[16].

Asosiy modellar

tahrir

„Markaz-Periferiya“ modeli

tahrir

Iqtisodiy geografiya uchun „Markaz-Periferiya“ modeli (ing.The core-periphery model) Krugman tomonidan 1991-yilda taklif qilingan[17].

 
Dastlab mehnat resurslari bilan teng taʼminlangan sanoatni ikki mintaqa oʻrtasida taqsimlash. Qalin chiziq barqaror muvozanatni, nuqtali chiziq esa beqaror muvozanatni bildiradi; K – bifurkatsiya nuqtasi.

Bu korxona darajasida ortib borayotgan daromadlarning oʻzaro taʼsiri, transport xarajatlari va ishlab chiqarish omillarining harakatchanligi fazoviy iqtisodiy tuzilishning oʻzgarishiga qanday olib kelishi mumkinligini koʻrsatadi.

Model ikkita ishlab chiqarish sektori (qishloq xoʻjaligi va sanoat) va ikki turdagi ishchi kuchi (dehqonlar va ishchilar) boʻlgan ikkita hududni taqdim etadi. Sanoat sektori gorizontal ravishda tabaqalashtirilgan mahsulot navlarining uzluksizligini ishlab chiqaradi. Har bir nav miqyosi tejamkorligi bilan alohida korxona tomonidan ishlab chiqariladi. Bunday holda, yagona kirish resursi ishchilar boʻlib, ular bir mintaqadan ikkinchisiga erkin harakat qilishlari mumkin. Qishloq xoʻjaligi sektori isteʼmol qilinadigan yagona resurs sifatida dehqonlardan foydalangan holda doimiy daromadlilik sharoitida bir hil mahsulot ishlab chiqaradi. Ikki mintaqa oʻrtasida teng taqsimlangan dehqonlar bir mintaqadan ikkinchisiga oʻtish imkoniyatiga ega emas deb taxmin qilinadi. Model ikki mintaqa oʻrtasida qishloq xoʻjaligi mahsuloti savdosi hech qanday xarajatlarga olib kelmasligini tan oladi. Shu bilan birga, sanoat tovarlarining mintaqalararo savdosi ijobiy transport xarajatlarini nazarda tutadi (tranzit paytida "erish" tufayli yakuniy isteʼmolchiga yetib bormaydigan tovarlar ulushi sifatida tavsiflanadi). Dehqonlar ikkala turdagi tovarlarni isteʼmol qilganligi sababli, ularning harakatsizligi markazdan qochma kuchni ifodalaydi. Ushbu modeldagi markazlashtiruvchi kuch aylana sabablik (ingl. circular causation) yoki ijobiy teskari aloqa bilan bogʻliq. Muayyan hududdagi korxonalar sonining koʻp boʻlishi u yerda ishlab chiqariladigan mahsulotlarning xilma-xilligini keltirib chiqaradi. Shu sababli, isteʼmolchi boʻlgan ushbu mintaqadagi ishchilar boshqa mintaqadagi ishchilarga qaraganda koʻproq turdagi tovarlardan foydalanish imkoniyatiga ega. Binobarin, birinchi mintaqadagi ishchilarning real daromadlari yuqori boʻlib, bu boshqa mintaqadagi ishchilarni, boshqa narsalar teng boʻlsa, oʻsha hududga koʻchib oʻtishga undaydi. Natijada maʼlum bir mintaqada ishchilar sonining koʻpayishi xalqaro savdoda maʼlum boʻlgan ichki bozor effektini keltirib chiqaradi. Boshqacha qilib aytganda, miqyosni tejash gorizontal ravishda tabaqalashtirilgan tovarlarning har qanday turini ishlab chiqarishni bitta mintaqada jamlashga undaydi.

Iqtisodiy faoliyat bir hududda nihoyatda jamlangan iqtisodiyotning tuzilishi markaz va chekka tuzilma deb ataladi. Pol Krugmanning taʼkidlashicha, agar quyidagi shartlardan kamida bittasi bajarilsa, bunday tuzilmaning paydo boʻlish ehtimoli yuqori:

  • sanoat mahsulotlarini tashish xarajatlari ancha past;
  • bu mahsulotlarning navlari ancha farqlanadi;
  • sanoat tovarlarini xarid qilish xarajatlari ancha yuqori[18].

Shahar tizimlarining rivojlanishi

tahrir

Markaz-Periferiya modeli iqtisodiy faoliyatning ikki mintaqadan birida kontsentratsiyasi sabablarini tushuntiradi. Lekin, aslida, iqtisodiy faoliyat koʻplab mintaqalar bilan uzluksiz makonda tarqaladi. Bunday holda, muvozanat holatlari soni juda katta boʻlib qoladi, bu esa tizimning rivojlanish natijalarini oldindan aytishni deyarli imkonsiz qiladi.

Ikki qismli dunyoni modellashtirishdan tashqariga chiqish uchun Alan Tyuringning biologiyada morfogenezga boʻlgan yondashuvi tez-tez ishlatiladi. Masalan, "The Spatial Economy" kitobining mualliflari aylanma iqtisodiyotni tasavvur qilishni taklif qilishadi (ingl. circular economy), bu esa yerda aholi aylana boʻyicha taqsimlanishini anglatadi. Ular ishlab chiqarishning tasodifiy taqsimlanishi maʼlum miqdordagi markazlarga oʻtishini koʻrsatadi, ularning hajmi transport xarajatlariga teskari proportsionaldir. Agar maʼlum miqdordagi markazlar berilgan boʻlsa, transport xarajatlari qiymatining pasayishi faqat maʼlum bir tanqidiy nuqtaga erishilgandagina oʻzgarishlarni keltirib chiqaradi. Bunda iqtisodiyot markazlar soni kamayib, ularning hajmi oshib boradi[19].

1997-yilda Fujita va Mori tomonidan boshqa yondashuv taklif qilingan. Ularning modelida aholi yashaydigan hudud dastlab kichikdir. Aholi sonining koʻpayishi mintaqaning kengayishiga olib keladi. Birinchidan, kengayish qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini atrof-muhitga yoyish orqali amalga oshiriladi. Dehqonlar sanoat tovarlariga muhtoj boʻlgani sababli, eskilaridan uzoqda joylashgan yangi sanoat markazlari paydo boʻladi. Shunday qilib, kengayib borayotgan iqtisodiyot oʻz shahar tizimining rivojlanishini ragʻbatlantiradi[20].

Ikkala holatda ham bir xil geografiyaga ega boʻlgan hudud koʻrib chiqiladi. Hududning xususiyatlarini hisobga olgan holda, sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish boʻyicha yangi markazlar uchun mumkin boʻlgan joylar doirasini qisqartirish imkonini beradi. Masalan, kema qatnovi mumkin boʻlgan bir daryoning boshqasiga qoʻshilish joyida joylashganligining afzalligi aniq[19].

Oraliq tovarlar va sanoat klasterlari

tahrir

Yuqorida tavsiflangan modellarda iqtisodiy faoliyatning kontsentratsiyasi mehnat resurslarining harakatchanligi tufayli yuzaga keladi. Lekin haqiqatda ishlab chiqarishning kontsentratsiyasi resurslarning kontsentratsiyasidan ancha yuqori. Yaʼni, har bir aglomeratsiya barcha sohalarda muhim ishlab chiqaruvchi emas.

Resurslar aglomeratsiyasidan alohida tarmoqlarning geografik kontsentratsiyasiga eʼtiborni oʻzgartirish uchun "Markaz-Periferiya" modeli biroz oʻzgartirildi. Oʻzgarishning mohiyati baʼzi korxonalar boshqa korxonalar uchun yarim tayyor mahsulotlar ishlab chiqaradigan vertikal ishlab chiqarish tuzilishini qabul qilish edi. Shu bilan birga, ikkala sektor korxonalari oʻz mahsulotlarini tashishda ortib borayotgan daromad va xarajatlarning taʼsirini sezmoqdalar. Bundan kelib chiqadiki, turli sohalardagi korxonalarni bir joyda jamlashga undaydigan toʻgʻridan-toʻgʻri va teskari aloqalar mavjud. Boshqacha qilib aytadigan boʻlsak, oraliq tovar ishlab chiqaruvchilar tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchi zavodlar joylashgan joyda joylashishdan foyda koʻradilar. Sababi u yerda ular uchun kengroq bozor mavjud; shu bilan birga, yakuniy mahsulot ishlab chiqaruvchilari yetkazib beruvchi korxonalarga yaqin joylashishdan foyda koʻradilar[21].

Ushbu modelda konsentratsiya faqat korxonalarning harakatchanligi tufayli yuzaga keladi, garchi ishchi kuchining harakatchanligi juda kam yoki umuman boʻlmasa ham. Model turli xil vaziyatlarda qoʻllanadi. Masalan, mamlakat ichida har bir shaharda yer yoki uy-joyning noegiluvchan taʼminoti boʻlishi mumkin, bu esa mehnat resurslarining harakatchanligini cheklaydi. Shunga qaramay, kontsentratsiya turli shaharlarda turli bandlik darajalari va turli uy-joy narxlari tufayli yuzaga kelishi mumkin[22].

Model xalqaro savdoni oʻrganishda ham qoʻllangan. Natijada Shimol va Janub mamlakatlari rivojlanishini tavsiflovchi model paydo boʻldi. Model mualliflarining oʻzlari unga "Dunyo tarixi, I qism" (ingl. History of the World, Part I) kinoyali nomini berishgan[23].

Tegishli soha vakillarining YIG haqidagi sharhlari

tahrir

Yangi iqtisodiy geografiya paydo boʻlishidan oldin qatʼiy nazariy tahlilni amalga oshirishga urinishlar mintaqaviy fan doirasida amalga oshirildi[24]. Tadqiqot mavzusining umumiyligi ikki yoʻnalish oʻrtasidagi "noqulay" munosabatlarga sabab boʻldi. Masalan, eski yoʻnalish vakillaridan biri – Endryu Issermanning sarlavhali tanqidiy "Itʼs Obvious, Itʼs Wrong, and Anyway They Said It Years Ago? Paul Krugman on Large Cities" maqolasi maʼlum[25]. YIGning yana bir taniqli tanqidchisi Kembrij universiteti professori Ron Martin boʻlib, u 1999-yilda oʻz maqolasida yangi iqtisodiy geografiya dejavuning (hozirgi holatning oʻtmishda ham sodir boʻlgani hissi) ahmoqona tuygʻusini keltirib chiqarishi haqida yozgan edi[26]. Professor Trevor Jon Barns ham YIG rolini keskin baholab, yangi iqtisodiy geografiya iqtisodchilarni iqtisodiy geografiyaga jalb qilishga qaratilgan koʻplab urinishlardan biri ekanligini taʼkidladi[24].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Krugman 1999, s. 146.
  2. ↑ Thisse, 2011, s. 1.
  3. ↑ 3,0 3,1 Fujita et al 1999, s. 3.
  4. ↑ 4,0 4,1 Dixit, Stiglitz 1977, ss. 297–308.
  5. ↑ Krugman. Center and Periphery 1991, s. 1.
  6. ↑ Fujita et al 1999, ss. 15–34.
  7. ↑ Thisse, 2011, s. 9.
  8. ↑ Krugman 1995, s. 88.
  9. ↑ Venables, 2005, s. 1.
  10. ↑ Krugman 1999, ss. 144–145.
  11. ↑ Fujita et al 1999, ss. 6–9.
  12. ↑ Fujita, Krugman 2004, ss. 142–143.
  13. ↑ Fujita et al 1999, s. 143.
  14. ↑ Krugman 2000, s. 52.
  15. ↑ Krugman 1999, ss. 142–143.
  16. ↑ Krugman 2000, ss. 52–53.
  17. ↑ Krugman II 1991, ss. 483–499.
  18. ↑ Fujita, Krugman 2004, s. 145.
  19. ↑ 19,0 19,1 Venables, 2005, s. 5.
  20. ↑ Fujita, Mori 1997, ss. 339–442.
  21. ↑ Venables 1996, ss. 341–359.
  22. ↑ Venables, 2005, s. 6.
  23. ↑ Krugman 1999, ss. 150–151.
  24. ↑ 24,0 24,1 Barnes 2009, s. 500.
  25. ↑ Isserman 1996.
  26. ↑ Martin 1999, s. 70.

Adabiyotlar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yangi_iqtisodiy_geografiya&oldid=5231168" dan olindi