Vikipediya

Abdollah Javadi-Amoli

Abdulloh Javadi Amoli (forscha: عبدالله جوادی آملی) (1933-yil 5-mayda tugʻilgan) eronlik oʻn ikki shia marjasi (shialikda ulomo). U konservativ va prinsipial eronlik siyosatchi, faylasuf va Havzaning taniqli islom ulamolaridan biridir. Uning soʻnggi uch oʻn yilliklarda „Isro“ ilmiy jamgʻarmasining rasmiy veb-saytida uning gʻoyalari va qarashlari 1979-yildagi Islom inqilobidan beri Eron Islom Respublikasiga yoʻl-yoʻriq boʻlib kelgani hamda „uning strategik va maʼrifiy yoʻl-yoʻriqlari“ davrida „oʻta konstruktiv“ boʻlgani aytiladi. U Eronda bank tizimining eng katta tanqidchilaridan biri sifatida tanilgan.[1]

Abdollah Javadi Amoli
عبدالله جوادی آملی

konservativ va prinsipial eronlik siyosatchi, faylasuf va Havzaning taniqli islom ulamolaridan biri
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 1933-yil 5-may
Eron shimolidagi Amol shahrida ruhoniy oilasida tugʻilgan.
Fuqaroligi Eron fuqarosi
Millati ajam (eronlik)
Siyosiy partiyasi Qom o`qituvchilar seminariyasi harakati
Otasi Mirzo Abul Hasan Vaez Javadiy Amoli
Maʼlumoti 1946-yilda diniy bilim olish uchun Amol seminariyasiga kirdi, 1950-yilda Tehronga hijrat qilib, davrning buyuk ziyolilari Oyatulloh Shayx Muhammad Taqiy Amoli, Alloma Shayx Abul Hasan Sharoniy va Muhammad Husayn Fozil Tuniyning darslarida qatnashdi
Vebsayti http://javadi.esra.ir/ Official website

Yoshligi

tahrir

U 1933-yilda Eron shimolidagi Amol shahrida ruhoniy oilasida tugʻilgan. Boshlangʻich maktabni tugatgandan soʻng, u 1946-yilda diniy bilim olish uchun Amol seminariyasiga kirdi. Uning otasi Mirzo Abul Hasan Vaez Javadiy Amoli Amol shahri ulamolaridan edi.[2]

Ilmiy karyerasi

tahrir

Besh yil davomida u boshqa olimlar qatorida otasi Mirzo Abul Hasan Vaez Javadiy Amoli rahbarligida boshlangʻich seminariya kurslarini hamda oraliq kurslarning bir qismini oʻqidi. Imom Hasan al-Askariy masjidida uning axloqiy-maʼnaviy kamolotiga asos solingan. 

 
Abdollah Javadi-Amoli, Damavand shahrida

1950-yilda Tehronga hijrat qilib, davrning buyuk ziyolilari Oyatulloh Shayx Muhammad Taqiy Amoli, Alloma Shayx Abul Hasan Sharoniy va Muhammad Husayn Fozil Tuniyning darslarida qatnashdi va u yerda fiqh va tamoyillardan tashqari, ilm-fan, falsafa va tasavvuf bilan shugʻullanadi.

1955-yilda u Qum shahriga hijrat qilib, Oyatulloh Husayn Borujerdiy, Oyatulloh Mustafo Mohagi Damad, Oyatulloh Mirzo Hoshem Amoli , Oyatulloh Ruhulloh Muhammad Humayniy va Oyatulloh Muhammad Allohu taolo Foumaniy kabi ulamolar qoʻl ostida eng ilgʻor ilmiy fanlarning soʻnggi bosqichlarida qatnashdii.[3]

 
Abdollah Javadi Amoli masjidda namoz o`qimoqda

Siyosatdagi oʻrni

tahrir

Javadi Amoli 1988-yil yanvar oyida SSSR rahbari Mixail Gorbachevgayuborilgan Oyatulloh Humayniy missiyasining rahbari edi.[4][5]

2009-yil 27-noyabrda u Qum shahridagi juma namozi imtihonligidagi nufuzli lavozimidan isteʼfoga chiqqanini eʼlon qildi va agar biror kishi yordam bermagan boʻlsa, bunday lavozimni egallamaslik kerakligini aytdi.[6] U avvalroq saylov kampaniyalariga axloqsiz yondashuvlarga eʼtiroz bildirgan edi. Xayrlashuv nutqi chogʻida Amoli isteʼfoga hukumat bilan kelishmovchiliklar tufayli emas, balki sogʻligʻi sabab boʻlganini taʼkidladi. U juma namozi imomlik lavozimidan ketganidan keyin ham Qum shahridagi juma jamoat namoziga qatnashishda davom etmoqda.

Hayotga nisbatan qarashlari

tahrir

Sanʼat va musiqa

tahrir

Asosiy musiqaning ruhga taʼsiri haqidagi savolga javob berar ekan, Javadiy Amoli "baʼzida duo yosh musulmonni uygʻotadi, baʼzan gʻazal yoki qasida aytadi, lekin gʻazal zavqi hech qachon qoʻshiqlarda uchramaydi, chunki qoʻshiqlar faqat yolgʻon zavq keltiradi, lekin Hofiz va Saʼdiyning gʻazallari haqiqiy doimiy zavq keltiradigan nektardir". Bundan tashqari, u „insonda hayvoniy kayfiyatni uygʻotadigan“ pyesalar borligini, lekin u bu kabi „insonning farishta kayfiyatini jonlantiradigan, shahvat va gʻazabdan ajralishni keltirib chiqaradigan“ oʻyinlarni bilishini aytdi.[7]

„Maʼnaviy va tasavvuf musiqasi“ning joizligi haqidagi yana bir savolga javob berar ekan, Javadiy Amoli insonning amaliy aqli ibodat, iltijo va marosim yigʻlash bilan mashgʻul boʻlib, natijada insonning nazariy aql-idrokiga itoatkor boʻlib qolsa, haqiqiy mayinlik topishi mumkinligini taʼkidlaydi. Bu falsafa va ilohiyot tomonidan oʻstiriladi — shuning uchun Xudo yoqtirmagan amallardan tiyiladi. Shu maqsadda amaliy sababni yumshatishda yoqimli sheʼrlar va nasrlar aytish va bastalash katta taʼsir koʻrsatadi, cholgʻu asboblari esa faqat „yolgʻon“ yumshoqlikni keltirib chiqaradi deydi.[8]

Siyosiy qarashlari

tahrir

Musulmon birligi

tahrir
 
Abdulloh Javadi Amoli

Musulmon dunyosining huquqiy ittifoqiga bagʻishlangan milliy konferensiya aʼzolari bilan boʻlib oʻtgan uchrashuvda Amoli musulmonlar birligiga faqat vaʼz-nasihat orqali erishilmasligini, balki kelishmovchilikning mohiyatini ajratib koʻrsatish, bu eʼtiqoddami yoki shunchaki mayl farqi borligini aniqlash kerakligini taʼkidladi.. U shia tarixiga murojaat qildi, qachonki turli konfessiyalar turli qarashlarga qaramay, toʻqnashuvlardan qochib, fiqh asosida bir-biri bilan birlashganligini aytib oʻtdi. Shuningdek, u „Qur’on va mantiqni barcha musulmonlar ittifoqining yagona omili deb hisoblash mumkin“, deb taʼkidladi.[9]  Asra xalqaro institutida hind ismoiliylarining katta ulamosi Mavlana Xotem Zeki al Din bilan boʻlib oʻtgan yana bir uchrashuvda Javadiy Amoli musulmonlar jamoati oʻrtasidagi birlikning oʻzagi Qurʼon va Ahl ul-bayt ekanligini taʼkidladi. Qur’oni Karim va Ahli Bayt (a.s.) insoniyatga tavhid daʼvatini keltirdi va ularni Allohga ibodat qilishga daʼvat etdi. „Agar musulmonlar jamoati haqiqatan ham Ahli bayt va Qur’on taʼlimotlariga amal qilsalar, ularning xatti-harakatlari islomni birlikka olib boradi va musulmon ummati oʻrtasidagi ixtilof boʻlmaydi“ deb taʼkidlaydi.[10]

Dinlarning uygʻunligi

tahrir

2016-yil 5-fevralda Vatikan ziyorat tashkiloti rahbari monsenor Liberio Andreatta bilan chorshanba kuni boʻlib oʻtgan uchrashuvda Buyuk Oyatulloh Abdulloh Javadiy-Amoliy agar Ibrohimiy dinlarning izdoshlari oʻz paygʻambarlariga toʻgʻri ergashsa, ular oʻrtasida hech qanday ziddiyat boʻlmasligini aytdi. U takfiriy mafkura, terrorchi guruhlar va proksi urushlarini Isroil va AQShga ishora qiluvchi „takfir kuchlar“ yaratilishi deb taʼrifladi.[11]

Yana bir safar u ilohiy ilhomlangan paygʻambarlarning hammasi oʻz vorislarini tasdiqlaganliklari va boshqa dinlarni maʼqullaganliklari sababli, barcha yakkaxudolik eʼtiqodlari tarafdorlari Eronda doimo tinch-totuv hayot kechirganliklarini, bu esa „jahon hamjamiyatiga namuna“ ekanligini taʼkidladi. Uning qoʻshimcha qilishicha, fuqarolik jamiyati hech qachon qurol ostida oʻrnatilmaydi. "Urushlar olib borish va urush toʻplash bilan insoniyat hech qachon yuksak sivilizatsiya barpo eta olmaydi, chunki tarix davomida barcha sivilizatsiyalar ilohiy vahiylar, ilmlar va qisqacha aytganda, qalam soyabon ostida barpo etilgan", dedi Oyatulloh.[12]

Abdulla Javadiy Amoli nuqtai nazariga koʻra, aql dinga qarshi emas, aksincha u dinning mayoqidir, ikkinchi tomondan, dinning aqidaviy, axloqiy, fiqhiy va huquqiy taʼlimotlarini tushunish uchun aqldan foydalanish ham mumkin.[13]

Yadro quroli

tahrir

2014-yil fevral oyida Yadro qurollari haqida u videomurojaatida din va insoniyatning rasmiy xabari ommaviy qirgʻin qurollari ishlab chiqarilmasligini aytdi.[14]

Terrorizm va ikki tomonlama standart

tahrir

Javadi Amoli terrorizmni tadqiq qilishga ixtisoslashgan Eron nodavlat tashkiloti Habilian uyushmasi bosh kotibi janob Muhammad Javad Hoshiminejod bilan uchrashuvda Gʻarbning Livandagi shialarga qarshilik koʻrsatuvchi Hizbulloh tashkilotini terrorchi deb tasniflashini tanqid qilib, „ayrim takfiriy guruhlarni ozodlik kurashchilari sifatida koʻrsatgan“. Gʻarbning terrorizm taʼrifi oʻz manfaatlari va ehtiroslariga asoslanganligini taʼkidlab, „Biz ilohiy manbalarga tayanish va adolatni oʻrnatish uchun foydalanish kerak deb hisoblaymiz. Shunday ekan, bizda hech qachon ikki tomonlama standartlar boʻlmaydi. Biz hech qachon terrorchilarni ozodlik kurashchilari deb hisoblamaymiz va milliy suverenitet himoyachilarini terrorchi sifatida qabul qilmaymiz. Ular [Gʻarb] bugun mojaroning bir tomonini qoʻllab-quvvatlasa-da, ertaga ularni terrorchi deb ataydi“.[15]

Iqtisodiyot

tahrir

Eron parlamenti aʼzosi bilan uchrashuvda Javad Amoli Eron iqtisodining tuzilishini tanqid qilib, neft kabi xomashyo eksportiga asoslangan iqtisod toʻgʻri emasligini aytdi. „Biz neftni turli yoʻllar bilan qayta ishlashimiz va keyin eksport qilishimiz kerak“, — deya qoʻshimcha qildi Oyatulloh[16].

Jamiyat

tahrir

2016-yilning 12-may kuni boʻlib oʻtgan uchrashuvda Javadiy Amoli Eron „donolik va aql-idrok mamlakati“ boʻlsa-da, xalqi „ijtimoiy jihatdan xabardor“ boʻlishiga qaramay, aholi jon boshiga kitob oʻqish darajasi pastligidan afsusdaligi aytib oʻtgan.[17]

 
Javadi Amoli xayrlashuv nutqida

Bank ishi va sudxoʻrlik

tahrir

Javadi Amoli islomiy bank ishi niqobi ostida ayrim bank faoliyatining sudxoʻrlik qilishiga bir necha bor norozilik bildirgan. Uning sudxoʻrlik haqidagi nafrat va koʻz yoshlar bilan nutqi keng aks-sado berdi. Boshqa tanqidlar qatorida, 2016-yil dekabrda u Eron banki majoziy maʼnoda odamlarning qonini soʻrayotganini aytdi.[18]

Ishlar roʻyxati

tahrir

Fors tilidagi barcha asarlar boshqacha koʻrsatilmagan.[19]

 (Asarlari oʻzbek tiliga tarjima qilinmaganligi uchun rasmiy tasdiqlangan ingliz tilida keltirildi)

Regular exegesis of Quran

tahrir
  • Tasnim Exegesis (40 vols published as of Oct. 2016)[20]

Thematic exegesis of Quran

tahrir
  • Quran in Quran
  • Monotheism in Quran
  • Revelation and Prophethood in Quran
  • Afterlife in Quran (2 vols)
  • The Life of Messengers in the Quran (2 vols)
  • The Life of the Holy Messenger in the Quran (2 vols)
  • The Foundations of Ethics in Quran
  • The Stages of Ethics in Quran
  • Fitra in Quran
  • Epistemology in Quran
  • The Form and Nature of Man in Quran
  • The True Life of Man in Quran
  • The Discipline of the Self-Annihilation of the Proximate (Exposition of Ziarat al-Jami’a al-Kabira, 7 vols.)

Ahl al-Bayt and Quran

tahrir

Filosofiya

tahrir
  • The Sealed Drink (translit Rahiq Makhtum; Exposition of the Transcendent Theosophy of Mulla Sadra, 17 vols. published as of Jan. 2017)[21]
  • Philosophy of Sadra
  • The Philosophy of Human Rights
  • Explanation of the Arguments for God
  • Ali ibn Musa ar-Ridha and Theosophy (Arabic)
  • The Philosophy of Pilgrimage
  • Right and Duty in Islam
  • The Status of Reason in the Scheme of Religious Gnosis
  • The Sun of Revelation from Tabriz (The Practical Life of Allama Tabatabaʼi)

Yangi Teologiya

tahrir
  • Manʼs Expectations of Religion
  • The Relation of Faith and World (Critique of Secularism)
  • Knowledge of Religion
  • Sharia in the Light of Wisdom

Eski Teologiya

tahrir
  • The Rule of the Jurist: the Rule of Jurisprudence and Justice

Yurispridensiya

tahrir

jamiyat va siyosat

tahrir
  • The Messenger of Guidance (Amoli’s letters and statements, 4 vols)
  • Springhead of Thought (6 vols.)
  • The Firm Foundation of Imam Khomeini
  • Islam and the Environment
  • International Relations in Islam
  • The Source of Thought (Arabic)

Mantiq

tahrir
  • The Pilgrimage Wine
  • A Sip from the Pilgrimage Wine
  • Secrets of Prayer
  • The Wise Quran from the Perspective of Imam Ridha
  • The Wisdom of Worship
  • Woman in the Mirror of Beauty and Grandeur
  • Purity of Quran from Distortion

Ilohiyat

tahrir
  • Divine Unity
  • Unity in Worship
  • Woman in Islam

hadis

tahrir
  • The Keys of Life (On conduct and lifestyle)

Yana qarang

tahrir
  • Fotima Javadi
  • Ruholloh Xomayniyning Mixail Gorbachevga maktubi
  • Maraji roʻyxati
  • Ekspertlar kengashining birinchi davrasidagi aʼzolar roʻyxati

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Esra International foundation for Revealed Science“. www.portal.esra.ir. Qaraldi: 2017-yil 30-may.[sayt ishlamaydi]
  2. ↑ „معرفی حضرت استاد - دفتر“ (fa-IR). javadi.esra.ir. 2021-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyun.
  3. ↑ Dahlén, Ashk (2003), Islamic Law, Epistemology and Modernity. Legal Philosophy in Contemporary Iran, New York: Routledge, chapter 5b, ISBN 9780415945295
  4. ↑ Study Islam, Khomeini Suggests to Gorbachev
  5. ↑ Ayatollah Khomeini’s massage to Gorbachev
  6. ↑ Iranian cleric, Ayatollah Amoli resigns his position
  7. ↑ „انواع موسیقی و تفاوت غزل با ترانه از نگاه آیت‌الله جوادی آملی“ (fa). www.khabaronline.ir (21-iyun 2011-yil). Qaraldi: 2017-yil 31-may.
  8. ↑ „موسیقی عرفانی از نگاه آیت‌الله جوادی‌آملی“ (fa-IR). ایسنا (2013-yil 3-iyul). Qaraldi: 2017-yil 31-may.
  9. ↑ News, Hawzah. „Ayatollah Javadi Amoli: Qur'an, sole way towards unity among Muslims“ (en) (2017-yil 2-may). Qaraldi: 2017-yil 30-may.
  10. ↑ Hawzah. „Ayatollah Javadi Amoli: Adherence to Ahlul Bayt fosters Muslims' unity“ (en) (2016-yil 30-oktyabr). Qaraldi: 2017-yil 30-may.
  11. ↑ „Ayatollah Javadi-Amoli calls on unity in meeting with Vatican official | Shafaqna English“ (en-US). en.shafaqna.com (5-fevral 2016-yil). Qaraldi: 2017-yil 30-may.
  12. ↑ „Peaceful coexistence with all faiths in Iran a model for world“. www.irna.ir. Qaraldi: 2017-yil 30-may.
  13. ↑ Vaezi, „Religious science from the perspective of Ayatollah Javadi Amoli“, page 10
  14. ↑ Ayatollah Javadi Amoli’s message to the National Nuclear Conference[sayt ishlamaydi]
  15. ↑ „West's definition of terrorism serves its interests“ (en). Mehr News Agency (2016-yil 27-aprel). Qaraldi: 2017-yil 30-may.
  16. ↑ NR, Reporter. „Ayatollah Javadi Amoli: Iran safe, powerful while neighbours suffer from terrorism“ (en). 2016-yil 5-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-may.
  17. ↑ Ministry of Culture and Islamic Guidance. „Ayatollah Javadi Amoli in meeting Minister of Culture: Saudis must know that holy sites are not their monopoly“. www.farhang.gov.ir. 2017-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-may.
  18. ↑ Ayatollah Javadi Amoli criticizes banking system[sayt ishlamaydi]
  19. ↑ „آثار - پژوهشگاه معارج“ (fa-IR). maarej.esra.ir. 2020-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyun.
  20. ↑ „جلد چهلم تفسیر تسنیم آیت الله العظمی جوادی آملی منتشر شد“ (fa-IR). 2017-yil 15-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-may.
  21. ↑ „جلد هفدهم "رحیق مختوم" منتشر شد“ (fa-IR). 2022-yil 19-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-may.

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdollah_Javadi-Amoli&oldid=3905609" dan olindi