Abu Muslim Harakati — 747 −750 yillarda arab xalifaligining sharqiy qismi — Movarounnahr va Xurosonda umaviylar hukmronligiga qarshi koʻtarilgan harakat. Unga Abu Muslim boshchilik qilgan. Harakatning asosiy kuchi shahar hunarmandlari va qishloq mehnatkashlari, Movarounnahr va Xurosonning mahalliy zodagonlari, umaviylar siyosatidan norozi boʻlgan Xu-rosondagi arab muxolifatchi guruhlari va qullar edi. Umaviylarga qarshi harakatni kuchaytirish maqsadida Abu Muslim Marv yaqinidagi Safizanj, Mo-xuvon (Mahon) va Shavvol qishloqlarini qarorgohga aylantirib, xalifalikka qarshi tashviqot olib boradi. Abu Mus-lim soliqlarni qisqartirish va maj-buriy hashar ishlarini bekor qilishga vaʼda beradi. Shu sababli harakat ayrim joylarda mulkdorlarga qarshi keskin tus oladi. 747 yil dekabr- 748 yil yanvarda Abu Muslim umaviylarning Xurosondagi voliysi Nasr ibn Sayyorni yengib, Marv shahrini, 748 yilda Nishopur va Tus shaharlarini egallaydi. 748 yilda xalifalikning poytaxti Damashqqa yurish qiladi, 749 yilda Nahovand yaqinida umaviylarni tor-mor etib, 750 yil boshlarida Katta Zab daryosi boʻyida hal qiluvchi gʻalabaga erishdi va xalifa Marvon IIni taxtdan olib tash-ladi. Uning oʻrniga paygʻambar(sav)ning amakisi Abbos avlodidan boʻlgan Abul Abbos as-Saffoh (750 — 754) xalifa boʻladi. Shu bilan xalifalik abbosiylar qoʻliga oʻtadi.

Adabiyotlar tahrir

  • OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil