Bozarqon
Bozarqon (forscha: بازرگان), Bāzarqān shaklida ham romanizatsiya qilinadi; Bazargan, Bāzargān va Bāzergān sifatida ham mashhur[2] — Eronning Gʻarbiy Ozarbayjon ustoni Moku shahristoni Bozargon tumanidagi shahar[3].
Bozarqon forscha: بازرگان | |
|---|---|
| Shahar | |
 | |
| 39°23′23″N 44°23′21″E / 39.38972°N 44.38917°E | |
| Mamlakat | Eron |
| uston | Gʻarbiy Ozarbayjon |
| shahriston | Moku |
| baxsh | Bozargon tumani |
| Hukumat | |
| Rasmiy til(lar)i | fors tili |
| Aholisi (2016) |
9 979[1] |
| Vaqt mintaqasi | UTC+3:30 |
| Telefon kodi | +98 |
|
| |
2006-yilgi aholini milliy roʻyxatga olish vaqtida shahar aholisi 2 126 xonadonda yashovchi 9 047 kishini tashkil qilgan va oʻshanda u shahristonning Markaziy tumani tarkibida edi[4]. 2011-yilgi aholini roʻyxatga olishda 2 472 ta xonadondan iborat 9 551 kishi bor edi, bu vaqtga kelib Bozarqon tumandan ajratilib, alohida Bozargon tumani tashkil qilingan edi[5]. 2016-yilgi aholini roʻyxatga olish vaqtida 3 043 ta xonadonga boʻlingan 9 979 kishi istiqomat qilgan[1].
Tarixi
tahrir20-asrgacha Bozarqon Oqchoy daryosi ustidagi deltada 1550 metr balandlikda joylashgan kichik qishloqdan boshqa narsa emas edi. Bozarqon aholisi turkiy boʻlib, asosan anʼanaviy dehqonchilik bilan shugʻullangan. 1913-yilda qishloq Usmonlilar imperiyasi tomonidan Qojar Eroniga berilgan. Bozarqon qishlogʻi yaqinda (va cheklangan tarzda) Turkiya bilan chegaradosh oʻtish joyi mavjudligi sababli rivojlana boshladi[6].
19-asrgacha Bozarqonga deyarli sayyohlar kelmagan. Fransuz juftligi Ejen Flandin va Paskal Koste 1840-yilda Eron hukmdori Muhammad Shoh Qojar (hukmronlik yillari 1834—1848) huzuridagi Fransiya elchixonasining kunlik kitobi va jadvali koʻrsatilgan xaritada qishloqni „Bazirgan“ deb tilga olishgan. Piko 1894-yilda Tabrizdan Usmoniylar davlatidagi Arzirumga ketayotgan karvonlar baʼzan oʻsha paytda bor-yoʻgʻi oʻnta uydan iborat boʻlgan Bozarqon qishlogʻida toʻxtaganini qayd etgan. Janubroqda joylashgan odatiy yoʻnalish Xoyni Ovojiq orqali Doğubayazıt bilan toʻgʻridan-toʻgʻri bogʻlagan va hech bir nuqtada Bozarqon orqali oʻtmagan. Bozarqon orqali oʻtadigan yoʻl soʻnggi paytlarda umumiy foydalanilmoqda, chunki Eron va Turkiya oʻrtasidagi diplomatik aloqalar yanada rivojlangan paytga qadar tarixiy Armanistonning turklar tasarrufidagi qismlari va Eronning Tabriz viloyati oʻrtasida aloqa juda kam edi[6].
1930-yilning oxirlarida avtomobil yoʻli Eron tomonida Mokuda va Turkiya tomonida Doğubayazıtda toʻxtagan va Bozarqonga yetib kelmagan edi. Mavjud Eron-Turkiya chegarasini bir kunlik yurishdan soʻng piyoda kesib oʻtishga toʻgʻri kelgan, bu „tez-tez mashaqqatli“ deb hisoblangan, chunki yaqin atrofdagi Ararat togʻi etaklarida qishda juda qattiq kelar edi[6]. Eron shohi Rizoshoh Pahlaviy (1925-1941) davrida avtomobil yoʻli asfaltlangan boʻlsa-da, „Ikkinchi jahon urushidan keyin ham yil davomida oʻtish mumkin boʻlmagan“[6]. Keyin Eron hukumati Turkiya hamkorligida bojxona va politsiya idorasi binosini qurdi. Biroq 1963-yilning oxirlarida ham Bozarqondagi chegara oʻtish joyidan „haftada 800 dan koʻp boʻlmagan odam“ foydalanganligi taxmin qilinadi[6]. 1956-yilda Bozarqon qishlogʻida atigi 312 kishi yashagan. Koʻp oʻtmay, shamoldan himoyalangan joyda Bozarqon chegara posti binolaridan iborat ikkinchi qishloq paydo boʻldi. Aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, 1966-yilda Bozarqonda elektr energiyasi, pochta boʻlimi va baʼzi kommunal xizmatlardan tashqari 783 kishi yashagan[6].
1971-yildan keyin Erzurum va Tabriz oʻrtasidagi yoʻl toʻliq asfaltlangandan soʻng Bozarqon tobora oʻsib bordi. 1974-yildan keyin neft narxining oshishi sababli Eron koʻp miqdordagi tovarlarni import qila boshladi, bu oʻzgarish Bozarqonga qattiq taʼsir qildi. Bozarqon asosan Eron va Yevropa oʻrtasidagi quruqlikdagi yoʻnalishdagi yagona chegara posti boʻlgani uchun shaharda transport qatnovi keskin koʻtarildi. 1975-yilga kelib Bozarqonda yuk tashish hajmi 2,5 million tonnaga yetdi, yuk mashinalari „40 kilometrdan koʻproq masofaga saf tortdi“[6]. Bozarqon uchun juda foydali boʻlgan bu oʻzgarishlar tufayli chegaradosh shaharda koʻplab qoʻshimcha inshootlar, jumladan, restoranlar, mehmonxonalar va omborxonalar barpo etildi. 1986-yilga kelib, uning aholisi 1500 dan oshdi, ammo Encyclopædia Iranica taʼkidlaganidek, „tranzit savdo ayniqsa chegara posti xodimlarining aksariyati yashaydigan Mokuga foyda keltirdi“[6].
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 „Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016)“ (fa) (Excel). AMAR. The Statistical Center of Iran. 2019-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.
- ↑ Bozarqon can be found at GEOnet Nom Serveri, at this link, by opening the Advanced Search box, entering "-3055849" in the "Unique Feature Id" form, and clicking on "Search Database".
- ↑ Davodi, Parviz „Approval letter regarding reforms of country divisions in West Azerbaijan province“ (fa). Islamic Parliament Research Center. Ministry of Interior, Political-Defense Commmission (1386-yil 18-sentyabr). 2014-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 21-noyabr.
- ↑ „Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006)“ (fa) (Excel). AMAR. The Statistical Center of Iran. 2011-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-sentyabr.
- ↑ „Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011)“ (fa) (Excel). Syracuse University. The Statistical Center of Iran. 2023-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 Hourcade 1989, s. 52.
Adabiyotlar
tahrir- Hourcade, Bernard (1989). "BĀZARGĀN". in Yarshater, Ehsan. Encyclopædia Iranica, Volume IV/1: Bāyju–Behruz. London and New York: Routledge & Kegan Paul. p. 52. ISBN 978-0-71009-124-6. https://www.iranicaonline.org/articles/bazargan-a-village-on-the-turkish-iranian-frontier-eighteen-kilometers-northwest-of-maku-west-azerbaijan-province-sahr.