Feofan Propokovich

Feofan/Teofan Prokopovich (1681-yil 18-iyun — 1736-yil 19-sentyabr) - rus imperatorlik pravoslav ilohiyotchisi, yozuvchi, shoir, matematik va Malorosiyalik faylasuf. Kiyevdagi Mohileana akademiyasi rektori (hozirgi Kiyev, Ukraina) va Novgorod arxiyepiskopi. Pyotr Ining rus pravoslav cherkovidagi islohotini ishlab chiqqan va amalga oshirgan. Prokopovich koʻplab diniy sheʼrlar va rus tilidagi eng mukammal vaʼzlarni yozgan.

Biografiyasi

Bolaligi va taʼlimi

Feofan (tugʻilgandagi ismi Eleazar yoki Elisei) Prokopovich Rossiya podsholigi vassali boʻlgan Kazaklar Hetmanati tarkibidagi Kiyevda tugʻilgan. Otasi Tsereyskiy Smolensklik doʻkondor boʻlgan. Ota-onasi vafotidan keyin Eleazarni amakisi Feofan Prokopovich asrab olgan. Feofan Prokopovich Kiyev birodarlik Epifany monastirining gubernatori, professor va Mohileana akademiyasi rektori boʻlgan.

Amakisi Prokopovichni monastirdagi boshlangʻich maktabga yuborgan. Boshlangʻich taʼlimdan keyin Mohileana akademiyasi talabasi boʻlgan.

1698-yilda Mohileana akademiyasini tamomlagan Eleazar oʻqishni Volodymyr Uniate kollejida davom ettirgan. Baziliya monastirida yashagan va Elishay yoki Elisey nomi bilan Uniate rohib sifatida tanlangan. Volodimirning yagona yepiskopi Zalenskiy yosh rohibning gʻayrioddiy qobiliyatlarini payqab, uni Sharqiy pravoslav tarafdorlari orasida katoliklikni yoyish uchun ilohiyotchilar tuzgan Rimdagi Avliyo Afanasiy katolik akademiyasiga oʻtkazishga hissa qoʻshgan.

Rimda Vatikan kutubxonasiga kirishni yoqtirgan. Prokopovich ilohiyotdan tashqari, qadimgi lotin va yunon faylasuflari, tarixchilarining asarlarini, eski va yangi Rimning diqqatga sazovor joylarini, katolik eʼtiqodi va Papa tamoyillarini ham oʻrgangan. Oʻqish davomida Tommaso Kampanella, Galileo Galiley, Jordano Bruno, Nikolay Kopernik asarlari bilan ham tanishgan.

1701-yil 28-oktyabrda Prokopovich akademiyadagi toʻliq kursini tugatmasdan Rimni tark etgan. Halleda oʻqish uchun Fransiya, Shveysariya va Germaniyadan hududlarini bosib oʻtgan. U yerda protestant islohoti gʻoyalari bilan tanishgan.

Rossiyaga qaytishi

1704-yilda Ukrainaga (oʻsha paytdagi Rossiya podsholigining bir qismi) qaytib kelgan. Avval Pochaiv Lavraga, keyin Kiyevga qaytgan. U yerda katolik ittifoqidan voz kechgan. Shuningdek, amakisining xotirasiga Feofan ismini qabul qilib, pravoslav rohiblari bilan oʻz tavbasi va tonsuridan ham voz kechgan.

1705-yildan boshlab Prokopovich Kiyev-Mogila kollegiyasida ritorika, poetika va falsafadan dars bergan. Shuningdek, Getman Ivan Mazepaga bagʻishlab „Vladimir“ tragikomediyasini ham yozgan. Shu bilan birga, Kiyev general-gubernatorlari Dmitriy Golitsin va Aleksandr Menshikov tinglagan teologik va falsafiy vaʼzlarni yozgan.

1707-yilda Kiyev-Mogila akademiyasining prefekti boʻlgan.