Vikipediya

Fergana.Ru

Fergana (Fergana.ru) — Markaziy Osiyodagi voqealar va Rossiyadagi Markaziy Osiyodan kelgan muhojirlar bilan bog‘liq voqealarni yorituvchi Rossiya axborot agentligi va internet nashri. Rus, o‘zbek, ingliz tillarida yangiliklar chop etadi.

Fergana.Ru
Roʻyxatdan oʻtish ЭЛ ФС77-71670 2017-yil 30-noyabrdan (qayta registratsiya)[1]
Qaysi tillarda ruscha, inglizcha, o'zbekcha
Muallifi Daniil Kislov
Muharrir Daniil Kislov
Ochilgan sanasi 1998-yil 1-oktyabr
Ishchilar soni 20 dan ortiq
Joylashuv Moskva
Mamlakat Rossiya bayrogʻi Rossiya
https://fergana.media/

Tarixi

tahrir

"Farg‘ona jamiyati" loyihasiga 1998-yilda asli o‘zbek farg‘onalik, o‘sha paytda O‘zbekistondan Moskvaga ko‘chib kelgan va WPS press-review agentligida muharrir bo‘lib ishlagan yozuvchi Daniil Kislov tomonidan asos solingan. Saytda dastlab Oʻzbekistonning janubida joylashgan Fargʻona shahri haqida oʻlkashunoslik maʼlumotlari[2]: shahar tarixi va madaniyatiga oid eslatmalar, XX asrning 90-yillarida mashhur boʻlgan Toshkent adabiy-badiiy jurnali „Sharq yulduzi“ nashrlari.

1999-yilda, Botken urushi paytida, Kislov oʻzi ishlagan agentlik oʻz veb-saytida jamlagan boshqa ommaviy axborot vositalaridan nusxa koʻchirishni nashr eta boshladi. Davomat kuniga bir necha tashrif buyuruvchilardan yuzlab, keyin esa minglab kishilarga koʻpaydi. Bu vaqtda u Ferghana. Ru domenini sotib oldi[3]. Kislov 2000-yilda O‘zbekistonga tashrifi chog‘ida ushbu manbaga yozishga tayyor bo‘lgan bir qancha jurnalistlarni topdi. Bir yil oldin, loyiha oʻzining birinchi mablagʻini oldi — Soros jamgʻarmasining (Ochiq jamiyat instituti) Moskva boʻlimidan grant oldi, bu pulga Kislov kompyuter sotib oldi va hosting uchun pul toʻladi[4].

2001-yil 10-avgustda internet nashri „Fergana. Ru axborot agentligi“ ommaviy axborot vositasi sifatida roʻyxatga olingan. Loyiha stringer jurnalistikasining oʻrnini egalladi: „Fergana“da doimiy tahririyati yoʻq edi, lekin turli shahar va mamlakatlarda bir necha oʻnlab mustaqil jurnalistlar faoliyat yuritardi.

Shunday qilib, 2005-yilgi Andijon voqealari chog‘ida „Fergana“ voqealarni stringerlar bilan yoritib, asosiy ommaviy axborot vositalarida mavjud bo‘lmagan maʼlumotlarni efirga uzatdi. „Fergana“ning mashhurligini anglagan namoyishchilar rahbarlarining o‘zlari tahririyat bilan bog‘lanib, o‘z pozitsiyasini bildirishdi[5]. Shu paytdan boshlab O‘zbekiston hukumati nashrni provokatsion va „barqarorlikni buzish“ deb hisobladi va „Fergana“ mamlakatda 15 yilga to‘sib qo‘yildi, rasmiylarga nashr jurnalistlari bilan aloqa o‘rnatish taqiqlandi[6].

2010-yildagi ikkinchi qirgʻiz inqilobi va undan keyingi Oʻsh va Jaloloboddagi millatlararo toʻqnashuvlar paytida „Fergana“ bu voqealarni faol yoritib bordi, shundan soʻng Qirgʻizistonda parlament qarori bilan nashrga toʻsiq qoʻyildi, 2013-yilda esa sud qarori bilan taqiqlov olib tashlandi[7]. Biroq 2017-yilda jurnalist Ulug‘bek Boboqulovga nisbatan „millatlararo adovat va xusumat qo‘zg‘atish“ ayblovi bo‘yicha jinoiy ish qo‘zg‘atilgan (Boboqulov o‘z maqolasida ijtimoiy tarmoqlar foydalanuvchilaridan iqtibos keltirgan) va saytning o‘zi endilikda sud qarori bilan yana bloklangan edi[8].

Amerika ovozi: „Fergana.ru“dan ko‘ra Markaziy Osiyo siyosatchilarining g‘azabini qo‘zg‘atadigan saytni deyarli topa olmaysiz. Farg‘ona viloyatidan tashqarida ishlagan holda, O‘zbekiston prezidenti oilasining korrupsion sxemalaridan tortib, Qirg‘izistondagi „Ata-Jurt“ partiyasi yetakchisining millatchilik g‘oyalari va Tojikiston qamoqxonalaridagi qiynoqlargacha bo‘lgan, mahalliy ommaviy axborot vositalari ko‘pincha chetlab o‘tadigan mavzularni yoritadi"[9].

2017-yildan boshlab sayt o‘z kun tartibini kengaytirib, Rossiyadagi Markaziy Osiyodan kelgan muhojirlarning muammolari haqida yozishni boshladi.

2017-yil noyabr oyida Moskvada „Fargʻona uyi“[10] madaniyat markazi ochildi, unda Markaziy Osiyo mamlakatlari madaniyati va tarixiga bagʻishlangan turli tadbirlar oʻtkazildi. Bu yerda migrantlar ham qo‘llab-quvvatlandi va yordam oldi[11]. 2020-yilda „Farg‘ona uyi“ moliyaviy sabablarga ko‘ra yopildi.

2022-yil yanvar oyida Qozog‘istondagi norozilik namoyishlarini yoritib borar ekan, mamlakatdagi hokimiyat uchun klan kurashi haqidagi „Terroristik tranzit“ maqolasi uchun sayt Qozog‘iston hududida yana bloklandi[12].

Prezident Karimovning vafoti

tahrir

2016-yil 29-avgust kuni „Fergana“da O‘zbekiston birinchi Prezidenti Islom Karimovning vafoti haqidagi xabar chiqdi[13]. O‘sha kuni Vazirlar Mahkamasi prezident insultga chalingani va shifoxonada yotganiga ishontirdi. Bu haqda ijtimoiy tarmoqlarda kenja qizi Lola Karimova ham xabar qilgan. 31-avgust kuni Rossiya prezidenti Putin Karimovni O‘zbekiston Mustaqilligi kuni bilan tabriklab, unga mustahkam sog‘liq tiladi.

2016-yil 2-sentyabr kuni kechqurun Islom Karimov vafoti haqida rasman eʼlon qilindi. Finlandiyalik neyroxirurg Yuha Hernesniemi Karimovning miya o‘limi 27-avgust kuni insult sodir bo‘lganini maʼlum qildi va mutaxassis keyingi operatsiya va uni tirik qoldirish choralarini „o‘yin“ deb atadi[14].

Roskomnadzor taʼqiqi

tahrir

Rossiyada Fergana. Ru domenining birinchi bloklanishi 2019-yil oktabr oyida sodir bo‘lgan edi. Birinchidan, alohida sahifalar bloklandi, keyin butun saytga kirish taqiqlandi[15]. Roskomnadzor nashrni ogohlantirmadi, ammo sababini koʻrsatdi — oʻz joniga qasd qilish usuli koʻrsatilgan migrantning metroda oʻz joniga qasd qilgani haqidagi maqola[16]. Boshqa maʼlumotlar maqolada turkmanlarning „Iyegova shohidlari“ Rossiyada taqiqlangani haqida eslatma yoʻqligi sababli bloklanganligini koʻrsatadi[17]. Eʼtiborlisi, bundan bir necha oy oldin Oʻzbekistonda uzoq muddatli blokirovka saytdan olib tashlangan edi[18].

Jurnalistlarni himoya qilish qo‘mitasi (CPJ) Roskomnadzorni „Fergana“ agentligi veb-saytini bloklashni bas qilishga chaqirdi, biroq murojaatga javob bo‘lmadi[19]. Arbitraj sudiga Roskomnadzor blokirovkasini noqonuniy deb topish talabi bilan berilgan daʼvo ham qanoatlantirilmagan[20].

2020-yilda „Fergana“ investorni yo‘qotdi, sentyabr oyida esa Kislov maoshsiz taʼtilda tahririyatni ishdan bo‘shatishga majbur bo‘ldi. Xuddi shu davrda nashr kraudfanding kampaniyasini boshladi[21].

2021-yilda nashr o‘z faoliyatini qayta tikladi va asosan O‘zbekistondagi voqealar haqidagi maʼlumotlarni eʼlon qildi. Bundan tashqari, „Fergana“ Afg‘onistondagi so‘nggi voqealarni faol yoritib boradi[22].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Роскомнадзор - Перечень наименований зарегистрированных СМИ“. 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  2. ↑ „Виртуальное сообщество Фергана: История и Поэзия“ (deadlink). web.archive.org (1999-yil 28-noyabr). 1999-yil 28-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  3. ↑ „Whois сервис“ (ru). www.nic.ru. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  4. ↑ „«Фергана» как часть России“ (ru). Новая газета - Novayagazeta.ru. 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  5. ↑ ntv.ru. „Андижан: хроника событий“ (ru). НТВ. 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  6. ↑ „Мустакиллик, узбекчилик и выжженное поле Интервью с главным редактором ИА "Фергана" Даниилом Кисловым“. lenta.ru. 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  7. ↑ „Киргизия решила заблокировать сайт Фергана.ру“ (ru). BBC News Русская служба (2011-yil 17-iyun). 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  8. ↑ Нуржамал Джанибекова. „ГКНБ возбудил уголовное дело на журналиста Бабакулова, «Фергану» заблокируют“ (ru-RU). KLOOP.KG - Новости Кыргызстана (2017-yil 9-iyun). 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  9. ↑ „Интернет-цензура в Центральной Азии и как с ней справляется Fergana.ru“ (ru). ГОЛОС АМЕРИКИ. 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  10. ↑ „В Москве открылся «Дом Ферганы»“ (ru). Радио Озодлик. 2021-yil 12-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  11. ↑ „Такие же дети“ (ru-RU). 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  12. ↑ „Сайт агентства «Фергана» в Казахстане заблокирован“ (ru). Эхо Москвы. 2022-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-yanvar.
  13. ↑ „Сайт «Фергана.ру» сообщил о смерти Ислама Каримова“ (ru). РБК. 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  14. ↑ „Финский врач рассказал о смерти мозга Каримова сразу после инсульта“ (ru). РБК. 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  15. ↑ „"Нас как обухом ударило". Роскомнадзор полностью заблокировал сайт агентства "Фергана"“. BBC News Русская служба. 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  16. ↑ „Агентство «Фергана» полностью заблокировали в России“. lenta.ru. 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  17. ↑ Мария Володина. „Роскомнадзор заблокировал агентство «Фергана» без объяснения причин“. snob.ru. 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  18. ↑ „«Я рад, что дожил до этого дня»: руководители «Фергана.ру», BBC Uzbek и Amnesty International о снятии блокировок к их сайтам“ (ru). Repost. 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  19. ↑ „Комитет защиты журналистов призвал разблокировать сайт "Фергана"“ (ru). РИА Новости (3-oktyabr). 2021-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  20. ↑ „Агентство «Фергана» подало в суд на Роскомнадзор за три блокировки без предупреждения“ (ru). Медиазона. 2021-yil 16-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  21. ↑ Valentine Baldassari. „Fergana News at risk of closing down“ (en-GB). Novastan English (2021-yil 5-mart). Qaraldi: 2021-yil 20-avgust.
  22. ↑ „Афганистан“ (ru). fergana.media. 2021-yil 21-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 2-sentyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Fergana.Ru&oldid=3835396" dan olindi