Jezqozgʻon
Jezqozgʻon — (qoz. Жезқазған, جەزقازعان) Qozogʻiston Respublikasi Ulitov viloyatining maʻmuriy markazi. Kengir suv omborining oʻng sohilida joylashgan. Qaragʻandi shahridan 520 km. Temir yoʻl stansiyasi. Aholisi 86,9 ming kishi (2012). Jezqozgʻonda mis rudasi borligi mahalliy aholiga qadimdan maʼlum boʻlgan.
Jezqozgʻon | |
|---|---|
| shahar | |
 | |
 Gerb | |
| 47°47′0″N 67°42′0″E / 47.78333°N 67.70000°E | |
| Mamlakat | Qozogʻiston |
| viloyat | Ulitov viloyati |
| Hukumat | |
| • Akim | Qayrat Absattarov |
| Asos solingan | 1954 |
| Maydon | 8,598 km2 (3,320 kv mi) |
| Markazi balandligi | 300 m |
| Rasmiy til(lar)i | qozoqcha |
| Aholisi (2022) |
91 942 |
| Milliy tarkib |
qozoqlar (69,54 %) ruslar (23,03 %) ukrainlar (1,98 %) nemislar (1,04 %) tatarlar (1,03 %) beloruslar (0,47 %) koreyslar (0,49 %)[1]. |
| Vaqt mintaqasi | UTC+6 |
| Telefon kodi | +7 7102 |
| Pochta indeks(lar)i | 100600 |
| Avtomobil kodi | M (K) |
Tarixi
tahrir1771-yil Markaziy Qozogʻistonga baron Traunberg ekspeditsiyasi kelgan va Ulugtov janubiy etaklarida mis rudalari borligini aniqlagan. 1847-yil yekaterinburglik savdogar Nikolay Ushakov chorvador Botir Bakasindan mis zaxiralari bor deb taxmin qilingan maydonni ijaraga olgan. 1890-yil Jezqozgʻon konini inglizlar sotib olgan va 1913-yil bahorida mis eritish zavodi va Qarsaqpayda boyitish fabrikasini qurish uchun tayyorgarlik koʻrgan. Mis. rudasi 20-asr boshidan oz miqdorda qazib olina boshlagan. 1925-yil Otbosar rangli metallar tresti tashkil etilib, uning tarkibida Qarsaqpay kombinati boʻlgan. 1928-yil Qarsaqpay mis eritish zavodi birinchi mahsulotini berdi. 1947-yil Jezqozgʻon boyitish fabrikasi qurila boshladi, 1954-yil foydalanishga topshirildi.
Sanoati
tahrirJezqozgʻon regionida marganets konsentrati ishlab chiqariladigan va oltin rudasi qazib olinadigan konlar va fabrikalar, mis zavodi va sim ishlab chiqarish sexi joylashgan. Jezqozgʻon rudasi tarkibida qoʻrgʻoshin, rux, kumush, oltingugurt, oltin va nodir hamda tarqoq elementlar mavjud. Gidrometallurgiya, quyish mexanika zavodlari, trikotaj fabrikasi, goʻsht kombinati, sut zavodi, emal sexi ishlab turibdi. Jezqozgʻon koni asosida misdan tashqari rangli metallurgiya rivojlangan boʻlib, „Qazaqmyu“ korporatsiyasining „Jezkazgansvetmet“ aksiyadorlik jamiyati korxonalari faoliyat koʻrsatmoqda. Jezqozgʻon mis koni aniqlangan zaxirasi boʻyicha dunyodagi yirik konlardan biri.
Jezqozgʻon hududida kompleks rudalar, mis, qoʻrgʻoshin, kumush, oltin, volfram, molibden, temir, marganets, optik kvarsning katta zaxiralari bor. Undan tashqari koʻmir, neft, gaz, tabiiy qurilish materiallari, qoplama va ziynat toshlari konlari mavjud.[2]
Aholisi
tahrir2022-yil yanvar oyiga koʻra shahar aholisi 91 942 kishini tashkil qildi, shahar aholisining milliy tarkibi quyidagicha:[1]
- qozoqlar — 63 932 kishi (69,54 %)
- ruslar — 21 180 kishi (23,03 %)
- ukrainlar — 1828 kishi (1,98 %)
- nemislar — 965 kishi (1,04 %)
- tatarlar — 909 kishi (1,03 %)
- ozarbayjonlar — 531 kishi (0,58 %)
- koreyslar — 445 kishi (0,49 %)
- beloruslar — 390 kishi (0,47 %)
- moldavanlar — 237 kishi (0,28 %)
- oʻzbeklar — 228 kishi (0,24 %)
- boshqirdlar — 168 kishi (0,19 %)
- chechenlar — 129 kishi (0,15 %)
- chuvashlar — 99 kishi (0,11 %)
- polyaklar — 52 kishi (0,07 %)
- boshqalar — 849 kishi (0,90 %)
- Umumiy — 91 942 kishi (100,00 %)
Ijtimoiy soha
tahrirShaharda 01.01.07 yilga 1133 xoʻjalik subʼekti roʻyxatdan oʻtgan, shulardan 13 yirik, 58 oʻrta, 1062 kichik subʼeklar. Asosiy iqtisodiy yoʻnalish: rangli metallurgiya; mashinasozlik va metallga ishlov berish; energetika; oziq ovqat sanoati.
- Shaharning asosiy korxonalari: „Qazaqmis Korporatsiyasi“ MChB, „JezREK“ AJ, „PTVS“ AJ
- Ishlab chiqariladigan mahsulotning asosiy turlari:
- elektr energiyasi;
- rangli metallarni ishlab chiqarish.
- 2006-yili qishloq xoʻjaligi mahsulotning koʻp qismini koʻkatklar tashkil qildi.
Shundan 2006-yili 11,6 ming tonna kartochka, 4,9 ming tonna koʻkatlar, 1,1 ming tonna goʻsht,4,0 ming tonna sut, 4671,2 mingta tuxum olindi. 2007-yilgi 1-yanvarda qora mollar soni 6,9 mingta, qoʻy va echki — 22,5 mingta,choʻchqa — 4,3 mingta,yilqi - 1,8 mingta, qush — 23,1 mingta.
Shaharda 2006/2007 oʻquv yili
- 22 kundizgi umumiy bilim beruvchi maktab faoliyat yuritadi, unda 14999 oʻquvchi,
- 7 kolledjda — 6470 student,
- 2 kasibiy-texnik oʻquv joylarida — 920 oʻquvchi,
- 1 oliy oʻquv yurtida 4283 student tahsil oladi.
Shaharda
- 13 kutubxona,
- 6 klub usulidagi mahkama,
- 3 muzey,
- 2 kinoteatr,
- 1 teatr,
- 1 konsert zali faoliyat yuritadi.
Iqtisodi
tahrir
2006-yilgi shaharning katta va oʻrta korxonalari ishchilarining soni, Satbaev shaharida "Qazaqmis korporatsiyasi" MChB va Ulitov tumaning Qarsaqpay kentining ham ishchilarini hisobga olganda, 45175 kishini tashkil qildi, oʻrta oyligi — 39511 tenge. 2006-yilgi mahsulot koʻlami 210886,1 mln. tengeni tashkil qildi. Yillik maʼlumot boʻyicha 2006-yilgi asosiy kapitalga investitsiyalar 16057,8 mln. tengeni tashkil qildi, bu 2005-yil bilan taqqoslaganda 103,6 %-ni tashkil qiladi.
Geografiyasi va iqlimi
tahrir| Jyezqazg‘an iqlimi | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Koʻrsatkich | Yan | Fev | Mart | Apr | May | Iyun | Iyul | Avg | Sen | Okt | Noy | Dek | Yil |
| Mutlaq maksimal, °C | −8,9 | −7,1 | 2,0 | 16,4 | 24,0 | 29,9 | 31,4 | 30,0 | 23,1 | 14,1 | 2,0 | −6,2 | 12,6 |
| Oʻrtacha maksimal, °C | 5,0 | 9,0 | 27,4 | 34,2 | 39,4 | 43,0 | 45,2 | 42,4 | 39,9 | 30,5 | 22,0 | 11,6 | 45,2 |
| Oʻrtacha harorat, °C | −8,9 | −7,1 | 2,0 | 16,4 | 24,0 | 29,9 | 31,4 | 30,0 | 23,1 | 14,1 | 2,0 | −6,2 | 12,6 |
| Oʻrtacha minimal, °C | −18,3 | −17,7 | −8,3 | 2,7 | 8,7 | 14,4 | 16,6 | 14,5 | 7,0 | −0,2 | −7,8 | −15,4 | −0,3 |
| Mutlaq minimal, °C | −13,4 | −12,3 | −3,4 | 9,4 | 16,7 | 22,7 | 24,3 | 22,6 | 15,1 | 6,5 | −3,1 | −10,7 | 6,2 |
| Yogʻingarchilik meʼyori, mm | 16 | 15 | 16 | 18 | 20 | 17 | 18 | 10 | 5 | 14 | 18 | 16 | |
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 „Численность населения Казахстана по отдельным этносам на начало 2021 года Andoza:XLSlink“ (ru). Комитет по статистике Министерства национальной экономики Казахстана. 2021-yil 2-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-may.
- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil