Vikipediya

Nodavlat notijorat tashkilot

(Nodavlat tashkilotdan yoʻnaltirildi)

Nodavlat notijorat tashkilot – bu rasmiy davlat muassasalardan mustaqil tarzda faoliyat yurituvchi, oʻzlarining siyosiy, ijtimoiy, madaniy, huquqiy va ekologik maqsadlariga mos ravishda lobbichilik, ishontirish orqali ish olib boruvchi va oʻz sohasi uchun kerakli xodimlarni jalb qiluvchi nodavlat notijorat tashkilot sanaladi. Ular oʻz daromadlarini xayriya qiladigan yoki aʼzolik toʻlovlarini taʼminlovchi notijorat tashkilotlardir. Nodavlat notijorat tashkilotlari palata, fond va uyushma nomi ostida faoliyat yuritadi. Jamgʻarmalar va uyushmalar jamiyatga foydali xizmat koʻrsatishni rivojlantirish va fuqarolarga yordam berish maqsadida tashkil etilgan yuridik jamiyatlardir.

A roomful of people
Yevropa-Gruziya instituti rahbari Jorj Melashvili ikki nohukumat tashkilot (EGI va Fridrix Nauman fondi) tomonidan „Chamodandagi Yevropa“ loyihasining boshlanishida tinglovchilarga murojaat qilmoqda. Yevropalik siyosatchilar, jurnalistlar, fuqarolik sektori va akademik daraja vakillari oʻrtasidagi Gruziyadagi hamkasblari bilan hamkorlikni oshirish haqidagi suhbat[1].

Nodavlat notijorat tashkilot, jismoniy va yoki yuridik shaxslar tomonidan shaxsiy manfaatlarga asoslanmagan holda tashkil etiluvchi tashkilot. Daromad olishni oʻz faoliyatining asosiy maqsadi qilib olmagan, shuningdek, olingan foydani oʻz tarkibidagi kishilar oʻrtasida taqsimlamaydigan oʻzini oʻzi boshqaruvchi muassasadir[2].

Ular huquqiy jihatdan ommaviy tashkilotlardan farq qiladi. Nodavlat notijorat tashkilotlarining salmoqli qismi maʼlum markazlarga biriktirilgan boshqariladigan tuzilma ostida ishlaydi. Ammo boshqa tomondan, ommaviy tashkilotlar ommaning ovozi va kuchidir. Boshqacha qilib aytganda bu odamlarning tegishli tashkilotlar orqali oʻzini ifoda etish erkinligidir.

Ommaviy tashkilot – maʼlum bir ijtimoiy tabaqadan yoki jamiyatning turli qatlamlaridan boʻlgan, bir xil kasb yoki jamiyatning ayrim elementlaridan boʻlgan odamlarni oʻz ichiga olgan, bir xil xususiyatlarga ega boʻlgan va jamiyatning iqtisodiy-demokratik huquq va manfaatlarini himoya qiladigan tashkilotlarga berilgan nom, ularni ifodalovchi tizimdir[3].

Turlari

tahrir

Nodavlat notijorat tashkilotlar oʻz aʼzolarining yoki taʼsischilarining ijtimoiy maqsadlarini, xususan: tabiiy muhitni yaxshilash, inson huquqlariga rioya qilishni ragʻbatlantirish, kam taʼminlanganlarga moliyaviy yordam berish kabi bir qator ishlarda ularga erkinlik yaratib berishga asoslangan tashkilotdir. Ularning maqsadlari koʻplab masalalarni qamrab oladi. Ular mahalliy nodavlat notijorat tashkilot, muassasalarni moliyalashtirib, loyihalarni amalga oshirishlari mumkin[4].

Nodavlat notijorat tashkilotlari quyidagi yoʻllar bilan tashkil qilinadi.[5]

  1. Orientatsiya – yaʼni inson huquqlari, isteʼmolchilar huquqlarini himoya qilish, atrof-muhitni muhofaza qilish, sogʻliq bilan bogʻliq faoliyat turlarini qamrab oladi.
  2. Nodavlat notijorat tashkilotlar amalga oshiradigan faoliyat turi – tashkilotning ish koʻlamini koʻrsatadigan keng miqyosdagi darajasi. (mahalliy, mintaqaviy, milliy yoki xalqaro)

Orientatsiya

tahrir
  • Xayriya – koʻpincha yuqori tabaqalarning quyi tabaqalarga qaratiladigan saʼy-harakatlari yoki benefitsiarlarning kam ishtiroki yoki hissasi. Ushbu vaziyatda nodavlat notijorat tashkilotlari nochor odamlar va guruhlarning ehtiyojlarini qondirishga yoʻnaltirilgan.
  • Xizmat – sogʻliqni saqlash, shu jumladan, oilani boqa olish va taʼlim bilan shugʻullanadigan nodavlat notijorat tashkilotlarini oʻz ichiga oladi.
  • Ishtirok etish – pul, asbob-uskunalar, yer, materiallar yoki ishchi kuchi koʻrinishidagi mahalliy ishtiroki bilan oʻz-oʻziga yordam loyihalaridan iborat.
  • Imkoniyatlarni kengaytirish – kambagʻal odamlarga ularning hayotiga taʼsir qiluvchi ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy omillarni tushunishga yordam berish va ularning hayotlarini yaxshilashga qaratilgan chora-tadbir. Benefisiarlarning maksimal darajada ishtirok etishi bilan nodavlat notijorat tashkilotlari ushbu vaziyatda yordam beruvchilardir[4].
  • Professional (kasaba) uyushmasi (assotsiatsiyasi) – umumiy manfaatlarga ega boʻlgan odamlarning ixtiyoriy birlashmasi yoki guruhi va shu jumladan, kino sanoati va fanlari akademiyasidan iborat (FIFA).

Ishlash darajasi

tahrir
  • Jamiyatga asoslangan tashkilotlar (CBOS) – shahar kambagʻallarining ongini yuksaltirish, ularga xizmatlarga boʻlgan huquqlarini tushunishga yordam beradigan va bunday xizmatlarni taqdim etuvchi tashkilotdir.
  • Shahar miqyosidagi tashkilotlar – savdo-sanoat palatalari, biznes koalitsiyalari, etnik yoki taʼlim guruhlari va jamoat tashkilotlari.
  • Davlat nodavlat notijorat tashkilotlari – davlat darajasidagi tashkilotlar, assotsiatsiyalar va guruhlarni oʻz ichiga oladi. Ayrim davlat nodavlat notijorat tashkilotlari milliy va xalqaro nodavlat tashkilotlar tomonidan boshqariladi.
  • Milliy nodavlat notijorat tashkilotlari – faqat bir mamlakatda mavjud boʻlgan nodavlat notijorat tashkilotlaridir va ular kamdan-kam uchraydilar[6]. Bularga YMCA va YWCA kabi milliy tashkilotlar, professional assotsiatsiyalar va shunga oʻxshash guruhlar kiradi. Baʼzilarning shtat yoki shahar boʻlimlari mavjud va mahalliy nodavlat notijorat tashkilotlariga yordam beradi.
  • Xalqaro nohukumat tashkilotlari (INO) – „Save the Children“ kabi dunyoviy agentliklardan tortib, diniy guruhlargacha qamrab oladigan tashkilotlardir. Ular mahalliy nodavlat notijorat tashkilotlari, muassasalar va loyihalarni moliyalashtirib, loyihalarni amalga oshirishlari mumkin[4].

Boshqa atamalar (qisqartmalar)

tahrir

Shunga oʻxshash atamalarga uchinchi sektor tashkiloti (TSO), notijorat tashkiloti (NPO), ixtiyoriy tashkilot (VO), fuqarolik jamiyati tashkiloti (CSO), boshlangʻich tashkilot (GO), ijtimoiy harakat tashkiloti (SMO), xususiy ixtiyoriy tashkilot (PVO), oʻz-oʻziga yordam tashkiloti (SHO) va nodavlat sub’ektlari (NSA) kabi tashkilotlar kiradi. Til, mintaqa yoki oʻziga xoslik tufayli nodavlat notijorat tashkilotlar qisqartmasi uchun koʻplab farqlar mavjud.

Baʼzi tillarda tashkilot nomlarining sinonimik qisqartmasi ishlatiladi. Masalan:

  • Fransuzcha: organisation non gouvernementale
  • italyancha: organizzazione non governativa
  • Portugal: organização não governmental
  • Ispan: organización no gubernamental
  • Rumin: organizație neguvernamentală

Odatda nodavlat tashkilotlarni tavsiflash uchun ishlatiladigan boshqa qisqartmalar quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

  • BINGO: Biznesga doʻst boʻlgan xalqaro nodavlat notijorat tashkilotlari yoki katta xalqaro nodavlat notijorat tashkilotlari
  • CSO: Fuqarolik jamiyati tashkiloti
  • ENGO: Ekologik nodavlat tashkilot – Greenpeace va WWF kabi atrof-muhitni himoya qiluvchi tashkilotlar[7].
  • DONGO: Donorlar tomonidan tashkil etilgan nodavlat tashkilot
  • GONGO: Hukumat tomonidan tashkil etilgan nodavlat tashkilot – koʻpincha kamsituvchi maʼnoda qoʻllanadi. Bular xalqaro maydonda repressiv rejimni himoya qilish uchun tashkil etilgan hukumat tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan nodavlat notijorat tashkilotlardir[8].
  • GSO: Grassroots qoʻllab-quvvatlash tashkiloti
  • INGO: Xalqaro nodavlat tashkiloti[9].
  • MANGO: bozorni himoya qilish boʻyicha nodavlat notijorat tashkiloti
  • NGDO: nodavlat rivojlanish tashkiloti
  • NNT: Shimoliy (Buyuk Britaniya) nodavlat tashkiloti
  • PANGO: Partiya nodavlat tashkiloti – siyosiy masalalarni hal qilish
  • PVDO: Rivojlanish boʻyicha xususiy ixtiyoriy tashkilot[10] – Amerika Qoʻshma Shtatlari Xalqaro Taraqqiyot Agentligi (USAID) nodavlat notijorat tashkilotlarni „xususiy koʻngilli tashkilotlar“ deb ataydi[11].
  • Quango: Kvazi-avtonom nodavlat notijorat tashkilotlari – koʻpincha kamsituvchi tarzda xizmat qiladi. Bu tashkilotlar davlat mablagʻlariga tayanadi[12]. Ular Birlashgan Qirollikda (bu yerda 1200 dan ortiq), Irlandiyada va Hamdoʻstlikda keng tarqalgan.
  • SBO: Ijtimoiy nafaqa tashkiloti – maqsadga qaratilgan holda ish olib boradi.
  • ShHT: Ijtimoiy oʻzgarish tashkiloti
  • SNGO: Janubiy (Buyuk Britaniya) nodavlat tashkiloti
  • TANGO: Texnik yordam nodavlat notijorat tashkiloti
  • TNGO: Transmilliy nodavlat notijorat tashkiloti – 1970-yillarda global hamjamiyatda ekologik va iqtisodiy muammolarning kuchayishi tufayli yaratilgan. TNNTlar ikki (yoki undan ortiq) davlatda mavjud.
  • YOUNGO: Yoshlar nodavlat notijorat tashkilotlari – yoshlar huquqlarini himoya qilish.

Faoliyati

tahrir

Nodavlat notijorat tashkilotlari (NNT) turli hodisalardan jabr koʻrgan yoki boshqa muammolarga duch kelgan odamlarning hayotini yaxshilashda muhim oʻrin tutadi. Nodavlat notijorat tashkilotlari ehtiyojmandlarga zarur tovarlar va xizmatlarni taqdim etishda yordam berishi va hamkor sifatida faoliyat yuritishi mumkin. Ular yordamning oʻz vaqtida va samarali yetkazilishini taʼminlash uchun ham moliyaviy, ham insoniy resurslarni safarbar qilish ustida ish olib boradi.

Nodavlat notijorat tashkilotlari, shuningdek, nochor jamoalarga foyda keltiradigan siyosiy va amaliy qoʻllab-quvvatlash va oʻzgarishlarni amalga oshirishda muhim rol oʻynaydi. Ular koʻpincha hamkorlikda yondashuvni talab qiluvchi murakkab muammolarni hal qilish uchun boshqa tashkilotlar, jumladan, davlat idoralari bilan hamkorlikda ishlaydi[13]. Nodavlat notijorat tashkilotlarining asosiy kuchli tomonlaridan biri ularning quyi bosqichda ishlash va jamoalar bilan toʻgʻridan-toʻgʻri aloqa oʻrnatish qobiliyatidir. Bu ularga odamlarni qiynayotgan muammolarni chuqur anglash va har bir jamiyatning oʻziga xos ehtiyojlarini qondirish uchun oʻz xizmatlarini moslashtirish imkonini beradi.

Nodavlat notijorat tashkilotlari usullar boʻyicha farqlanadi. Baʼzilari birinchi navbatda targʻibot guruhlari, boshqalari esa dasturlar va tadbirlarni amalga oshiradilar. Oxfam qashshoqlikni bartaraf etish bilan shugʻullanib, muhtoj odamlarga oziq-ovqat va ichimlik suvi olish uchun asbob-uskunalar va kerakli yordamni taqdim etishi mumkin. Faktlarni aniqlash boʻyicha hujjatlar va advokatlik forumi (FFDA) inson huquqlari buzilishi qurbonlariga yuridik yordam koʻrsatishda yordam beradi. Afgʻoniston axborot boshqaruvi xizmatlari boshqa tashkilotlar tomonidan joylarda amalga oshirilayotgan rivojlanish tadbirlarini qoʻllab-quvvatlash uchun maxsus texnik mahsulotlar va xizmatlarni taqdim etadi. Boshqaruv texnikasi loyiha muvaffaqiyati uchun juda muhim hisoblanadi[14].

Jahon banki nodavlat notijorat tashkilotlarining faoliyatini ikkita umumiy toifaga tasniflaydi:[15][16][17]

  1. asosiy vazifasi rivojlanish bilan bogʻliq loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish boʻlgan tezkor nodavlat notijorat tashkilotlar. Asosiy vazifasi maʼlum bir sababni himoya qilish yoki targʻib qilish boʻlgan va Xalqaro hukumat tashkilotlarining siyosati va amaliyotiga taʼsir oʻtkazishga intiladigan nohukumat tashkilotlari. Nodavlat notijorat tashkilotlari ikkala faoliyatni ham amalga oshirishi mumkin:
  2. operativ nodavlat notijorat tashkilotlar, agar ular siyosatni oʻzgartirish orqali hal qilinishi mumkin boʻlgan sohada muammolarga duch kelsa, saylovoldi tashviqot usullaridan foydalanadilar va tashviqot olib borayotgan nodavlat notijorat tashkilotlar (masalan, inson huquqlarini himoya qiluvchi tashkilotlar) koʻpincha oʻzlarini himoya qilgan holda koʻrsatishga harakat qilgan holda alohida jabrlanganlarga yordam beradigan dasturlarga ega boʻlishadi[6][16].

Faolligi

tahrir

Operatsion nodavlat notijorat tashkilotlar mahalliy dasturlarni yaratish uchun moliyaviy resurslar, materiallar va koʻngillilarni safarbar qilgan holda „loyihalar orqali toʻgʻridan-toʻgʻri kichik miqyosdagi oʻzgarishlarga erishishga“ intiladi. Operatsion nodavlat notijorat tashkilotlar odatda ierarxik tuzilishga ega. Ularning shtab-kvartiralarida loyihalarni rejalashtiruvchi, byudjet mablagʻni hisoblovchi, hisob-kitoblarni yurituvchi hamda loyihalar boʻyicha operativ xodimlarga hisobot beradigan va ular bilan muloqot qiluvchi mutaxassislar ishlaydi[6]. Ular koʻpincha xizmatlar koʻrsatish yoki atrof-muhit muammolari, favqulodda vaziyatlarda yordam va jamoat farovonligi bilan bogʻliq hollarni oʻrganadilar. Operatsion nodavlat notijorat tashkilotlari yordam koʻrsatish yoki rivojlantirish tashkilotlariga, xizmat koʻrsatish yoki ishtirok etish, diniy yoki dunyoviy, davlat yoki xususiy tashkilotlarga boʻlinishi mumkin. Amaldagi nodavlat notijorat tashkilotlari hukumatga tegishli boʻlsa-da, koʻplari milliy yoki xalqarodir. Operatsion nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatining belgilab beruvchi faoliyati loyihalarni amalga oshirish hisoblanadi[6].

Targʻiboti

tahrir

Advokatlik nodavlat notijorat tashkilotlari yoki tashviqot olib borayotgan nodavlat notijorat tashkilotlari „siyosiy tizim taʼsiri orqali bilvosita targʻib qilingan keng koʻlamli oʻzgarishlarga erishish“ga intilishadi[6]. Ular faol va samarali professional aʼzolar guruhini talab qiladi, ular tarafdorlarini xabardor qilish va motivatsiya qilish imkoniyatini beradi. Saylov tashviqotini olib boruvchi nodavlat notijorat tashkilotlari ommaviy axborot vositalarini jalb qiladigan namoyishlar va tadbirlarni rejalashtirishi va oʻtkazishi kerak, bu ularning belgilovchi faoliyatidir[6].

Saylovoldi nodavlat tashkilotlari koʻpincha inson huquqlari, ayollar huquqlari va bolalar huquqlari bilan bogʻliq masalalar bilan shugʻullanadilar va ularning asosiy maqsadi maʼlum bir sababni topish, aniqlash yoki targʻib qilishdir[6].

Jamoatchilik bilan aloqalari

tahrir

Nodavlat notijorat tashkilotlari oʻz maqsadlariga erishish uchun sogʻlom jamoatchilik bilan aloqalarga muhtoj va mablagʻ yigʻish va hukumatlar bilan hamkorlik qilish uchun jamoatchilik bilan aloqalar usulidan foydalanadilar. Ushbu usul ijtimoiy va siyosiy natijalarga taʼsir koʻrsatadigan siyosiy ahamiyatga ega boʻlishi mumkin. Butunjahon nodavlat tashkilotlar assotsiatsiyasi tomonidan 2002-yilda axloq kodeksi tashkil etilgan[18].

Tuzilishi

tahrir

Xodimlar bilan taʼminlash

tahrir

Baʼzi nodavlat notijorat tashkilotlar maoshli xodimlarga, boshqalari esa koʻngilli xodimlarga asoslangan. Garchi koʻplab nodavlat tashkilotlar rivojlanayotgan mamlakatlarda xorijiy xodimlardan foydalansalar ham, boshqalari mahalliy xodimlar yoki koʻngillilarga tayanadi. Ushbu xodimlarning yoki koʻngillilarning tajribasi bir necha omillar bilan tenglashtirilishi mumkin. Masalan, xorijliklar odatda yuqoriroq maosh olishadi. Ular mahalliy xodimlar bilan teng ishlashsa-da, mahalliy xodimlar kam baholanishi mumkin[19]. 1995-yil oxiriga kelib, Concern Worldwide (qashshoqlikka qarshi xalqaro nodavlat tashkilot) Gaiti, Afrika va Osiyodagi oʻnta rivojlanayotgan mamlakatda 174 nafar chet ellik va 5000 dan koʻproq mahalliy xodimlarni ish bilan taʼminlagan.

Nodavlat notijorat tashkilotlari xodimlari bir xil miqdordagi malakaga ega boʻlgan notijorat tashkilotlari xodimlari va davlat xizmatchilariga nisbatan oʻrtacha 11-12% kamroq maosh oladilar[20]. Biroq, koʻp hollarda nodavlat notijorat tashkilot xodimlari koʻproq qoʻshimcha nafaqa oladilar[21].

Moliyalashtirish

tahrir

Nodavlat notijorat tashkilotlari odatda xayriyalar hisobidan moliyalashtiriladi. Biroq baʼzi nodavlat tashkilotlar moliyalashtirishni bajarmaydilar. Nodavlat notijorat tashkilotlari xayriya maqomiga ega boʻlishi mumkin yoki ularning ijtimoiy maqsadlarini eʼtirof etish uchun soliqdan ozod qilinishi mumkin. Boshqalar siyosiy, diniy yoki boshqa manfaatlar uchun har jabhada oʻsishga harakat qilishadi. Ikkinchi jahon urushi tugaganidan beri nodavlat notijorat tashkilotlar xalqaro maydonda[22], xususan, gumanitar yordam va qashshoqlikdan xalos boʻlishda yordami tufayli oʻrni ortib bordi[23].

Moliyalashtirish manbalariga aʼzolik badallari, tovarlar va xizmatlarni sotish, xalqaro institutlar yoki milliy hukumatlar grantlari, KSS jamgʻarmalari va xususiy xayriyalar kiradi. Garchi „nohukumat tashkilot“ atamasi hukumatlardan mustaqillikni anglatsa-da, koʻp nodavlat notijorat tashkilotlar hukumat mablagʻlariga bogʻliq holda faoliyat olib borishmoqda[24]. Oksfamning 1998-yildagi 162 million AQSh dollari daromadining toʻrtdan bir qismi Britaniya hukumati va Yevropa Ittifoqi tomonidan xayriya qilingan va World Vision Amerika Qoʻshma Shtatlariga taqdim qilingan. 1998-yilda Amerika hukumatidan $55 mln va Yevropa Ittifoqining bir nechta grantlaridan tushgan daromad nodavlat notijorat tashkilotlari uchun beriladi.

Nodavlat notijorat tashkilotlarini davlat tomonidan moliyalashtirish qiyindir. Chunki ularni nazorat qilgan idoralar, manfaatdor hukumatlar bu borada qanday fikrda boʻlishidan qatʼi nazar gumanitar aralashuvning butun mohiyati shundan iborat ediki, nodavlat notijorat tashkilotlar va fuqarolik jamiyati muhtoj yoki repressiyaga uchragan, muhtoj holdagi odamlarga yordam berishga haqli va majburiyatga egadir[25]. Baʼzi nodavlat notijorat tashkilotlar, masalan, Greenpeace, hukumatdan va hukumat idoralaridan tushadigan mablagʻni qabul qilmaydi[26][27]. Amerika keksalar assotsiatsiyasining (AARP) 1999-yilgi byudjeti 540 million dollardan ortiqni tashkil etgan[28].

Qoʻshimcha xarajatlar

tahrir

Qoʻshimcha xarajatlar – bu loyihalarga emas, balki nodavlat notijorat tashkilotlarni yuritish uchun sarflanadigan pul miqdori[29]. U ofis xarajatlarini, maoshlarni, bank va buxgalteriya xarajatlarini oʻz ichiga oladi[30]. Nodavlat notijorat tashkilotining umumiy byudjetining umumiy xarajatlarga sarflagan foizi koʻpincha uni baholash uchun ishlatiladi[31]. Butunjahon nohukumat tashkilotlar assotsiatsiyasining maʼlumotlariga koʻra, 86 foizdan koʻprogʻi dasturlarga sarflanishi kerak (20 foizdan kamrogʻi qoʻshimcha xarajatlarga)[32]. OITS, sil va bezgakga qarshi kurash global jamgʻarmasiga pul oʻtkazish besh-yetti foiz qoʻshimcha xarajatlarni tashkil etadi[33]. Jahon banki odatda 37 foizga ruxsat beradi[34]. Umumiy xarajatlarga nisbatan yuqori foiz ulushi mablagʻlarni ishlab chiqarishni qiyinlashtirishi mumkin[35]. Yuqori qoʻshimcha xarajatlar ham jamoatchilik tanqidini keltirib chiqarishi mumkin[36].

Lekin umumiy xarajatlarga eʼtibor qaratish samarasiz boʻlishi mumkin[37]. Urban instituti va Stenford universitetining ijtimoiy innovatsiyalar markazi tomonidan chop etilgan tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, reyting agentliklari nodavlat notijorat tashkilotlari uchun umumiy xarajatlarni pasaytirish uchun qoʻshimcha usulni ishlab chiqdi. Bu esa xizmatlarni taqdim etish uchun infratuzilmaning kam sonli tashkilotlar tomonidan tashkiliy samaradorlikni kamaytirishi mumkin.[38][39] Muqobil reyting tizimi, moliyaviy maʼlumotlarga qoʻshimcha ravishda, tashkilotning shaffofligi va boshqaruvini sifat jihatidan baholashni taʼminlaydi:

  1. Dasturning samaradorligini baholash;
  2. Koʻngillilar va benefitsiarlar uchun fikr almashish mexanizmlarini baholash;
  3. Baholangan tashkilotga reyting agentligining baholash tamoyiliga javob berishiga ruxsat berish;[40]

Monitoring va nazorat

tahrir

BMTning sobiq Bosh kotibi Kofi Annan 2000-yil mart oyida Birlashgan Millatlar Tashkilotini isloh qilishning ustuvor yoʻnalishlari toʻgʻrisidagi hisobotida fuqarolarni etnik, genotsid va insoniyatga qarshi jinoyatlardan himoya qilish masʼuliyati sifatida xalqaro gumanitar aralashuvni maʼqulladi. Ushbu hisobotdan soʻng, Kanada hukumati insonparvarlik aralashuvi masalasini koʻrsatuvchi oʻzining „Himoya mas’uliyati“ (R2P) loyihasini boshladi[41]. R2P loyihasi keng qoʻllanilishga ega va undan munozarali vaziyatlarda, xususan, Kanada hukumatining Gaitidagi davlat toʻntarishiga aralashuvini oqlash uchun R2P dan foydalanish ham mumkin[42].

Yirik korporatsiyalar nodavlat notijorat tashkilotlarining korporativ amaliyotlarga qarshi kampaniyalarini oldini olish uchun korporativ ijtimoiy mas’uliyat boʻlimlarini kengaytirdilar. Korporatsiyalar va nodavlat notijorat tashkilotlari oʻrtasidagi hamkorlik zaifroq sherik, odatda nodavlat notijorat tashkilotlari bilan hamkorlik qilish xavfini tugʻdiradi[43].

2007-yil dekabr oyida Mudofaa vazirining Sogʻliqni saqlash masalalari boʻyicha yordamchisi S.Ward Casscells xalqaro sogʻliqni saqlash boʻlimini tashkil qildi[44]. Xalqaro salomatlik missiyasining bir qismi nodavlat notijorat tashkilotlar bilan oʻzaro manfaatdor boʻlgan sohalar boʻyicha muloqot qilishdir. 2005-yilda Mudofaa vazirligi direktivasi AQSh Mudofaa vazirligi barqarorlikni oshirish boʻyicha faoliyatni jangovar harakatlar kabi muhim deb bilishini talab qilgan[45]. Xalqaro huquq meʼyorlariga muvofiq, departament Davlat departamenti va USAID kabi anʼanaviy yetakchi agentliklar faoliyat koʻrsatishda qiyin ahvoldagi mojaro hududlarida (masalan, Iroq) asosiy xizmatlarni yaxshilashga eʼtibor qaratdi. Xalqaro Sogʻliqni saqlash nodavlat notijorat tashkilotlar mustaqilligi, malakasi va halol brokerlik maqomini tan olgan holda, ular bilan hamkorlikka asoslangan, uzoq muddatli munosabatlarni rivojlantiradi.

Tarixi

tahrir

Xalqaro nodavlat tashkilotlari kamida 18-asr oxiriga borib taqaladi va 1914-yilga kelib 1083 ta nodavlat notijorat tashkilotlari mavjud boʻlgan[46][47][48]. Xalqaro nodavlat tashkilotlari qullikka qarshi kurash va ayollar saylov huquqining himoyasi uchun kurashganlar va 1932–1934-yillardagi „Butunjahon qurolsizlanish konferensiyasi“da ushbu masalalar boʻyicha yutib chiqqanlar[49].

Ushbu atamalar boʻyicha chora-tadbirlar 1945-yilda Birlashgan Millatlar Tashkilotining tashkil topishi bilan belgilab qoʻyildi[50]. Ustavining X bobi 71-moddasida hukumatlar ham, aʼzo davlatlar ham boʻlmagan tashkilotlar uchun konsultativ maqom belgilab qoʻyilgan[51][52]. Xalqaro nodavlat notijorat tashkilotlari birinchi marta Birlashgan Millatlar Tashkilotining Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashining (EKOSOS) 1950-yil 27-fevraldagi 288-rezolyutsiyasida „xalqaro shartnoma asosida taʼsis etilmagan har qanday xalqaro tashkilot“ deb taʼriflangan. Nodavlat notijorat tashkilotlar va boshqa „asosiy guruhlar“ning barqaror rivojlanishdagi roli 21-kun tartibining 27-bobida eʼtirof etilgan[53][54]. Xalqaro nodavlat notijorat tashkilotlarining yuksalishi va qulashi zamonaviy voqealarga toʻgʻri kelib, oʻsish davrida kuchayib va inqiroz davrida pasayib boradi[55]. Birlashgan Millatlar Tashkiloti oʻz assambleyalari va ayrim yigʻilishlarida nohukumat tashkilotlarga kuzatuvchi maqomi bergan. Birlashgan Millatlar Tashkilotiga koʻra, nodavlat notijorat tashkilot – bu hukumat nazoratidan mustaqil boʻlgan va shunchaki muxolifatdagi siyosiy partiya boʻlmagan xususiy, notijorat tashkilotdir[56].

Nodavlat sektorning jadal rivojlanishi Gʻarb davlatlarida ijtimoiy davlatni qayta qurish natijasida yuzaga keldi. Bu jarayonning globallashuvi kommunistik tuzum qulagandan keyin sodir boʻldi va Vashington konsensusining muhim qismi boʻldi.[24]

Yigirmanchi asrning globallashuvi nodavlat notijorat tashkilotlarining ahamiyatini oshirdi. Jahon Savdo Tashkiloti kabi xalqaro shartnoma va tashkilotlar kapitalistik manfaatlarga eʼtibor qaratdi. Ushbu tendensiyani muvozanatlash uchun nodavlat notijorat tashkilotlari insonparvarlik masalalari, rivojlanishga yordam va barqaror rivojlanishga urgʻu berishdi. Har yili yanvar oyida Shveytsariyaning Davos shahrida boʻlib oʻtadigan Jahon Iqtisodiy Forumining raqobatdosh konvensiyasi boʻlgan Butunjahon ijtimoiy forumi bunga misol boʻla oladi. 2005-yil yanvar oyida Braziliyaning Portu-Alegri shahrida boʻlib oʻtgan beshinchi Butunjahon ijtimoiy forumida 1000 dan ortiq nodavlat notijorat tashkilot vakillari ishtirok etdi[57]. 1992-yilda Rio-de-Janeyroda 2400 ga yaqin vakil ishtirok etgan „Yer sammiti“ birinchi boʻlib xalqaro nodavlat notijorat tashkilotlarining ekologik muammolar va barqaror rivojlanishdagi kuchini namoyish etdi. Transmilliy nodavlat notijorat tashkilot tarmogʻi kengayib bordi[58].

Huquqiy maqomi

tahrir

Garchi nodavlat notijorat tashkilotlari milliy qonunlar va amaliyotlarga boʻysunsalar ham, dunyo boʻylab toʻrtta asosiy guruhga boʻlinadi[59]:

Yevropa Kengashi 1986-yilda Strasburgda xalqaro nodavlat tashkilotlarining yuridik shaxsini tan olish toʻgʻrisidagi Yevropa konvensiyasi loyihasini ishlab chiqdi va bu Yevropa nodavlat notijorat tashkilotlari uchun umumiy huquqiy asos boʻlib xizmat qiladi. Inson huquqlari boʻyicha Yevropa konvensiyasining 11-moddasida nodavlat notijorat tashkilotlari uchun asosiy boʻlgan huquqlar himoyalangan.

Iqtisodiyot nazariyasi

tahrir

„Davlat loyihasi nodavlat notijorat tashkilotlari yoki hukumatga tegishli bo‘lishi kerakmi?“,— degan savol iqtisod fanida toʻliq boʻlmagan moliya nazariyasi vositalaridan foydalangan holda oʻrganilgan. Ushbu nazariyaga koʻra, qaror qabul qiluvchilar oʻrtasidagi munosabatlarning har bir tafsiloti shartnomada belgilanishi mumkin emas. Demak, kelajakda tomonlar oʻz munosabatlarini oʻzgaruvchan sharoitlarga moslashtirish uchun bir-biri bilan savdolashadi. Bunda mulkchilik muhim ahamiyatga ega. Chunki u tomonlarning shartnoma boʻlmagan investitsiyalarini amalga oshirishga tayyorligini belgilaydi. Xususiy firmalar kontekti shuni koʻrsatdiki, eng muhim sarmoyaviy vazifaga ega boʻlgan tomon mulkdor boʻlishi kerak[60]. Shunga qaramay, Besley va Ghatak davlat loyihalari kontektida investitsiya texnologiyasining ahamiyati yoʻqligini taʼkidladilar[61].

Xususan, hukumat asosiy investor boʻlgan taqdirda ham nodavlat notijorat tashkilotlari loyihani hukumatdan koʻra kattaroq baholagan boʻlsa, nodavlat notijorat tashkilotlariga egalik qilish maqbul boʻladi. Biroq, bu dalilning umumiy asosliligi baʼzi fikrlarga koʻra shubha ostida qoladi[62][63][64]. Bundan tashqari, investitsiya texnologiyasi savdolashishda kelishmovchiliklar mavjud boʻlsa[65], tomonlar qayta-qayta oʻzaro aloqada boʻlganda[66] yoki tomonlar assimetrik boʻlganda mulkchilikning optimal tuzilishi uchun muhim boʻlishi mumkin[67].

Jahon voqealariga taʼsiri

tahrir
 
Butunjahon nodavlat notijorat tashkilotlari kuni (2014-yil Afgʻoniston)
Bugun biz Butunjahon nodavlat notijorat tashkilotlari kuni, fuqarolik jamiyatining jamoat maydoniga qoʻshayotgan asosiy hissasi va ularning ovoz berishdagi imkoniyatlarini nishonlaymiz.
—Yevropa Komissiyasi Vitse-Prezidenti Federica Mogherini. Bryusselda 2017-yilda Butunjahon nodavlat notijorat tashkilotlar kunini nishonlashda so'zlagan nutqi[68].

Xizmat koʻrsatish boʻyicha koʻpincha nodavlat notijorat tashkilotlari rivojlanayotgan mamlakatlar hukumatlari resurslarning yetishmasligi tufayli turli tovarlar va xizmatlarini yetkazishda asosiy vazifani bajaradilar. Ular pudratchilar boʻlishi mumkin yoki jamoat tovarlari narxini pasaytirish uchun davlat idoralari bilan hamkorlik qilishlari mumkin. Potensialni oshirishda nodavlat notijorat tashkilotlari „kunlik koʻrsatkich, tuzilma, loyihalar va kundalik faoliyat“ga taʼsir koʻrsatadi[69].

Advokatlik va taʼlim sohasidagi nodavlat notijorat tashkilotlari muloqot orqali xulq-atvor va gʻoyalarni oʻzgartirishga, ijtimoiy, siyosiy yoki ekologik oʻzgarishlarni ragʻbatlantirish uchun xabarlar tayyorlashga qaratilgan va axborot tashkilotlari xorijiy byurolarni qisqartirganligi sababli, koʻplab nodavlat notijorat tashkilotlari yangiliklar reportajini kengaytira boshladilar[70]. Jamoaviy nodavlat tashkilotlari faollar kun tartibini ilgari surish uchun jamoatchilikni safarbar qiladi va keng koʻlamli jamoaviy faoliyatni muvofiqlashtiradi[71].

Sovuq urush tugaganidan beri rivojlangan mamlakatlardagi koʻproq nodavlat notijorat tashkilotlari xalqaro miqyosda targʻibot ishlarini olib bormoqda. Mahalliy va milliy ijtimoiy ishlarga jalb qilingan holda, ular rivojlanayotgan mamlakatlarda ichki siyosat oʻzgarishiga taʼsir koʻrsatdi[72]. Ixtisoslashgan nodavlat notijorat tashkilotlari hamkorlikni yoʻlga qoʻydi, aloqalarni mustahkamladi va siyosatda oʻz oʻrinlarini topdilar[73].

Track II diplomatiyasi

tahrir

Track II diplomatiyasi – bu hukumatning norasmiy aʼzolari, jumladan, epistemik hamjamiyatlar, sobiq siyosatchi va tahlilchilar tomonidan transmilliy muvofiqlashtirishdir. U siyosatchilar va siyosat tahlilchilariga norasmiy muhokamalar orqali umumiy yechim topishga yordam berishni maqsad qilgan. Hukumat amaldorlari, diplomatlar va saylangan rahbarlar tomonidan olib boriladigan rasmiy diplomatiyadan farqli oʻlaroq, Track II diplomatiyasiga hukumat ishlariga kirmaydigan ekspertlar, olimlar, professorlar va boshqa arboblar ishtirok etadi.

Butunjahon nodavlat notijorat tashkilotlari kuni

tahrir

Har yili 27-fevralda nishonlanadigan „Butunjahon nodavlat notijorat tashkilotlari kuni“ 2010-yilning 17-aprelida Litvaning Vilnyus shahrida boʻlib oʻtgan Boltiqboʻyi davlatlarining sakkizinchi sammitida Boltiq dengizi boʻyidagi IX nodavlat notijorat tashkilotlari forumida 12 ta davlat tomonidan tan olingan va asosiy nishonlanib kelinadigan sammitlardan biridir[74]. U 2014-yil 28-fevralda Finlyandiyaning Helsinki shahrida Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot Dasturi administratori va Yangi Zelandiyaning sobiq Bosh vaziri Helen Klark tomonidan xalqaro miqyosda tan olingan[75][76][77].

Diplomatiyasi

tahrir

Nodavlat notijorat tashkilotlari kontektida diplomatiya ijtimoiy yoki atrof-muhit masalalari bilan bogʻliq umumiy maqsadlarga erishish uchun boshqa tashkilotlar, manfaatdor tomonlar va hukumatlar bilan hamkorlikni oʻrnatish va qoʻllab-quvvatlash amaliyotini anglatadi.

Nodavlat notijorat tashkilotlari koʻpincha bir nechta tomonlar bilan turli manfaatlar va maqsadlarga ega boʻlgan murakkab muhitda faoliyat olib boradi. Diplomatiya nodavlat notijorat tashkilotlariga ushbu murakkab muhitda harakat qilish va oʻzaro tushunish, konsensusni oʻrnatish va hamkorlikni osonlashtirish uchun turli ishtirokchilar bilan konstruktiv muloqot oʻtkazish imkonini beradi.

Samarali nodavlat notijorat tashkilotlari diplomatiyasi ishonchni mustahkamlash, muloqotni rivojlantirish, aniqlilik va shaffoflikni ragʻbatlantirishni oʻz ichiga oladi. Nodavlat notijorat tashkilotlari diplomatiya bilan turli vositalar, jumladan, advokatlik, lobbichilik, hamkorlik va muzokaralar orqali shugʻullanishi mumkin. Boshqa tashkilotlar va manfaatdor tomonlar bilan hamkorlikda ish olib borish orqali nodavlat notijorat tashkilotlari koʻproq taʼsirga erishishlari va oʻz maqsadlariga yanada samaraliroq erishishlari mumkin[78].

Tanqidlar

tahrir

Tanzaniyalik yozuvchi va akademik Issa Shivji ikkita maqolasida nodavlat notijorat tashkilotlarini tanqid qiladi: „Nodavlat notijorat tashkilotlari nutqidagi jimlik: Afrikadagi nodavlat notijorat tashkilotlarining roli va kelajagi“ va „Tanzaniyadagi nodavlat notijorat tashkilotlari haqida fikr: biz kimmiz?, nima emasmiz va nima qilishimiz kerak?“. Shivjining yozishicha, nodavlat notijorat tashkilotlari rahbarlari va faollarining yaxshi niyatlariga qaramay, u „niyatlaridan qatʼi nazar, harakatlarning obyektiv oqibatlarini“ tanqid qiladi[79]. Shivjining fikricha, nodavlat notijorat tashkilotlarining yuksalishi neoliberal paradigmaning bir qismi boʻlib, u faqat altruizmdan kelib chiqmaydi. Nodavlat notijorat tashkilotlari boshqaruv munosabatlarini davom ettirib, uni tushunmasdan dunyoni oʻzgartirishni xohlaydi.

James Pfeiffer Mozambikdagi nodavlat notijorat tashkilotlarining ishtirokini oʻrganishda ularning mamlakat sogʻligʻiga salbiy taʼsirini koʻrib chiqadi. Pfeiffer ning soʻzlariga koʻra, Mozambikdagi nodavlat tashkilotlar „mahalliy sogʻliqni saqlash tizimini parchalab tashlagan, sogʻliqni saqlash dasturlari ustidan mahalliy nazoratni susaytirgan va mahalliy ijtimoiy tengsizlikning kuchayishiga hissa qoʻshgan“[80]. Bu esa sogʻliqni saqlash xodimlarini odatdagi vazifalaridan chalgʻitishi, nodavlat notijorat tashkilotlariga xizmat koʻrsatishga qaratilgan parallel loyihalarni yaratishi mumkin. Bu mahalliy birlamchi sogʻliqni saqlash sohasidagi saʼy-harakatlarga putur yetkazadi va hukumatning oʻz sogʻliqni saqlash sektori ustidan agentlikni qoʻllab-quvvatlash imkoniyatini yoʻqotadi[81]. Pfeiffer nodavlat notijorat tashkilotlari va DPS (Mozambik provintsiyasi sogʻliqni saqlash boshqarmasi)ning hamkorlik modelini taklif qildi. Nodavlat notijorat tashkilotlari „rasmiy ravishda mezbon mamlakat ichida standart va qatʼiy rioya qilinishi“ kerak boʻlgan „vitrin“ loyihasi va barqaror boʻlmagan parallel dasturlarni qisqartirishi kerak[82].

Jessica Mathews oʻzining 1997-yilgi maqolasida shunday deb yozgan edi: „Barcha kuchli tomonlarga qaramay, nodavlat notijorat tashkilotlari alohida manfaatlidir. Ularning eng yaxshilari turli xil aziyat chekishadi. Har bir jamoat harakatini ularning alohida manfaatlariga qanday taʼsir qilishiga qarab baholaydilar“.[83] Nodavlat notijorat tashkilotlari siyosatni oʻzaro bogʻliqlikdan mahrum qiladilar.

Vijay Prashadning soʻzlariga koʻra, 1970-yillardan beri „Robert McNamara boshchiligidagi Jahon banki nodavlat tashkilotlarni hukumat orasida qoʻllab-quvvatlab, global, mintaqaviy kuch va ishlab chiqarish munosabatlarini buzilmagan holda qoldirdi“[84]. Nodavlat notijorat tashkilotlari imperializmni saqlab qolishda ayblangan[85]. Ushbu funksiya mustamlakachilik davridagi ruhoniylar funksiyasiga oʻxshash. Siyosiy faylasuf Piter Xollvard ularni siyosatning aristokratik shakli deb atagan[86]. Action Aid va Christian Aid „2004-yilda AQSh tomonidan qoʻllab-quvvatlangan toʻntarishda Gaitidagi saylangan hukumatga qarshi samarali maʼqullangan“ va „imperializmning gumanitar yuzi“ ekanligi taʼkidlangan.[87] Global janubdagi harakatlar (Janubiy Afrikaning Gʻarbiy Keypdagi evakuatsiyaga qarshi kampaniyasi kabi) nohukumat tashkilotlari bilan ishlashdan bosh tortdilar. Chunki bu ularning avtonomiyalariga putur yetkazardi[88][89].

 
Mahalliy jamoat ishlarida qatnashayotgan nodavlat notijorat tashkilotlari ishchilari. Baʼzi tanqidchilar nodavlat notijorat tashkilotlari oʻzlarining manfaatlarini jamiyat farovonligidan ustun qoʻyishini taʼkidlashadi.

Nodavlat notijorat tashkilotlari oʻz moliyachilariga ijtimoiy adolatdan koʻra barqarorlikni birinchi oʻringa qoʻyishlariga ruxsat berish orqali odamlarni zaiflashtirganlikda ayblagan[90].

Nodavlat notijorat tashkilotlari baʼzi Gʻarb mamlakatlari va boshqa mamlakatlar tomonidan tashqi siyosiy vaziyatlarda ayblanmoqda[91][92]. Rossiya Prezidenti Vladimir Putin 2007-yilda nodavlat notijorat tashkilotlari haqida „Ular rasmiy tarzda mustaqil boʻlsa, maqsadli va nazorat ostida boʻladi.“,— deb taʼkidlaganlar.[93] Mayklning taʼkidlashiga koʻra, „Oksfam“, „Qizil Xoch“, „Karod va Aktid“ ularning eng yirik nodavlat notijorat tashkilotlaridir va boshqa tashkilotlar tomonidan har doim ushbu tashkilotlarga yordam berishni barqarorlashtirishga intilmoqdalar. Ammo baʼzilari, asosan AQShda oʻz tarafdorlarining mafkurasini ham faol targʻib qilmoqdalar[94].

Nodavlat notijorat tashkilotlari oʻz manfaatlarini koʻzdan kechirish uchun kompaniyalarda notoʻgʻri maʼlumotlardan foydalanishda ayblashgan. Yog Parri va „Gugek“ xabariga koʻra, „Fan bizning yagona qarorlarni qabul qilish vositamizdir. Ammo siyosiy va tijoriy tomondan fandan foydalanishga asosiy sabab undan muqova sifatida foydalanishdir.“[95] Sobiq nemis siyosatchisi Katjek degan: „Agar nodavlat notijorat tashkilotlari yaxshi muhitni istashsa, ular murosaga kelishni oʻrganishlari kerak.“[96][97]

Erik Verker va Faysal Ahmad rivojlanayotgan davlatlarda uchta nodavlat notijorat tashkilotlarining fitnasini amalga oshirgan. Millatda juda koʻp nodavlat notijorat tashkilotlari, xususan, urushda qatnashgan kishi tomonidan boshqariladigan bitta nodavlat notijorat tashkilotining jamiyatdagi obroʼsini pasaytirgan. Chunki uni osonlikcha boshqa nodavlat notijorat tashkilotlari tomonidan egallab olish mumkin edi. Maqsadli foyda keltiradigan mablagʻ va pullarni kamaytirish jamiyatdan rasmiy ajralish va mahalliy tashkilotlarga chiqaradigan loyihalarda nodavlat notijorat tashkilotlari uchun xarajatlarning kamayishiga olib keladi. Nodavlat notijorat tashkilotlarining vazifalaridan biri bu – pul va daromaddir[97].

Nodavlat notijorat tashkilotlarining muhim tomonlari ularning qonuniy va mustaqil tarzda ovoz bera olishidir[98][99]. Nera Chandhokening „Jahon tizimlari tadqiqot jurnali“da chop qilingan maqolasida nodavlat notijorat tashkilotlari haqida shunday deb yozgan edi: „Bu fikrni ochiqchasiga aytish uchun janubiy mamlakat fuqarolariga kerak boʻladigan ehtiyojlarni global fuqarolik jamiyatida ifodalashimiz kerak boʻladi. Agar biz nodavlat notijorat tashkilotlari aʼzolarining manfaat va muammolarlari boʻlgan odamlar bilan yuzma-yuz uchrashishlari yoki ushbu kishilarning vakili boʻlgan odamlar oldida javobgar emasligini tushunganimizda, ushbu tashkilotlarning vazifasi yanada qiyinroq ekanligini anglagan boʻlardik.“[100]

Nodavlat notijorat tashkilotini moliyalashtirish uning qonuniy faoliyat olib borishiga taʼsir qiladi va hukumatdan keladigan mablagʻga bogʻlanib qolishadi[101]. Nodavlat notijorat tashkilotining mustaqil tarzda faoliyat olib borishi uchun baʼzi tobelik shartlarini qoʻshishi mumkin boʻlgan hamkorlarning fikrlariga qoʻshimcha ravishda beriladigan mablagʻlar oshishi va oʻzaro raqobat kuchayishi mumkin[102]. Rasmiy yordamga qaramlik „nodavlat notijorat tashkilotlarining hukumatlar uchun nomaqbul boʻlgan masalalar boʻyicha oʻz fikrlarini bildirish istagi“ni susaytirishi mumkin va nodavlat notijorat tashkilotlarini moliyalashtirishdagi oʻzgarishlar ularning funksiyasini oʻzgartirdi[99].

Nodavlat notijorat tashkilotlari ustidan taraqqiy etayotgan dunyoning ehtiyojlarini ifoda eta olmayotgani, „qonuniy ovoz“ berishni susaytirayotgani va shimol-janub tafovutini saqlab qolgani uchun eʼtiroz bildirilgan[103]. Nodavlat notijorat tashkilotlarining shimoliy va janubiy qismlari oʻrtasidagi hamkorlik va oʻzaro munosabatlarning shaffofligi doimo gumon ostida boʻlgan. Shimol targʻibot va resurslardan foydalanishda yetakchi. Janub esa rivojlanayotgan mamlakatlarda xizmatlarni taqdim etishda faoldir[104]. Baʼzan umumiy muommolarning yechimini topish qiyin boʻlisi mumkin. Chunki shimoliy nodavlat notijorat tashkilotlari hamkorlik orqali ishlamasligi, hamkorliklarda qatnashmasligi yoki hamkorliklarni rad etishi mumkin[105]. Nodavlat notijorat tashkilotlari baʼzi mamlakatlarda davlat sektoriga zarar yetkazishda ayblangan. Buning asosiy sababi davlat sogʻliqni saqlash tizimlarining buzilishiga olib keladigan notoʻgʻri boshqaruvdir.

1980-yildan, asosan, 1990-yildan buyon nodavlat notijorat tashkilotlari bilan oʻzaro hamkorlik, ishtirok etish koʻlami va xilma-xilligi oʻsib bordi[106]. Nodavlat notijorat tashkilotlari markazlashtirish va muvozanatini saqlashga eʼtibor qaratishdi. Nodavlat notijorat tashkilotlarini markazlashtirish, xususan, xalqaro miqyosda umumiy taʼsirini oshirish yoki maqsadlar toʻplamini belgilash asosiy vazifa edi. Shuningdek, nodavlat notijorat tashkilotlari ustida miqyosi boʻyicha kamtarona boʻlgan, oson nazorat qilinadigan, darhol foyda keltiradigan va korrupsiyasiz faoliyat olib boradigan loyihalarni amalga oshirish orqali mahalliy muammolarga yetarli va samarali javob berish imkoniyatlarini oshirish foydali boʻlishi mumkin.

Oʻzbekistonda gender tenglikni taʼminlashdagi nodavlat tijorat tashkilotlarning oʻrni

tahrir

Oʻzbekistonda gender tenglikni taʼminlash yoʻnalishida alohida davlat siyosati olib borilmoqda. 2021-yilga nisbatan yurtimizda 9700 ga yaqin nodavlat notijorat tashkilotlari mavjud boʻlib, ularning 377 tasi xotin-qizlar va oila masalalari boʻyicha ish olib boradi. Davlat organlari va xoʻjalik birlashmalarida esa 34 088 ta xotin-qizlar masalalari boʻyicha boshlangʻich tashkilotlar mavjud.

Qoraqalpogʻiston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri hamda tuman(shahar)larda Xotin-qizlar jamoatchilik kengashlari va „Nodavlat notijorat tashkilotlar klubi“ faoliyat yuritmoqda.

Oʻzbekiston Respublikasining Xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar kafolatlari toʻgʻrisidagi Qonuniga koʻra, gender koʻrsatkichlarni shakllantirishda fuqarolar oʻzini oʻzi boshqarish organlarining, nodavlat notijorat tashkilotlarining va fuqarolik jamiyati boshqa institutlarining maʼlumotlaridan foydalanish mumkin.

Xalqaro tashkilotlar tomonidan xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar yaratish va zoʻravonlikning oldini olishga qaratilgan uzoq muddatga moʻljallangan Milliy harakatlar rejasini (Milliy reja) ishlab chiqish tavsiyasi inobatga olinib 2021-yilning 28-may kuni „2030 yilga qadar Oʻzbekiston Respublikasida gender tenglikka erishish strategiyasi“ qabul qilindi. Tarmoqlararo milliy harakatlar rejasini ishlab chiqish va uni amalga oshirish jarayoniga nodavlat notijorat tashkilotlarini keng jalb qilish bu boradagi yagona davlat siyosatini olib borish va muhim natijalarga erishishda asosiy omil hisoblanadi.

Oʻzbekiston Respublikasi Gender tenglikni taʼminlash masalalari boʻyicha komissiyasining nodavlat notijorat tashkilotlar bilan hamkorlikda har yili Gender strategiyasi doirasida amalga oshirilayotgan islohotlar yuzasidan axborot-tahliliy sharhlar tayyorlanishi borasida masʼulligi belgilandi. Shuningdek, komissiya nodavlat notijorat tashkilotlari jalb etgan holda Gender strategiyasining amalga oshirilishini monitoring qilishi, sohaning rivojlanishiga toʻsqinlik qiluvchi muammoli masalalarni tezkorlik bilan koʻrib chiqishi va hal etishi belgilangan.

Nodavlat notijorat tashkilotlar oʻrtasida xotin-qizlarni kasbga oʻrgatish, ularning bandligini taʼminlashga koʻmaklashuvchi grantlar eʼlon qilinmoqda.

Kam taʼminlangan xotin-qizlarni qoʻllab-quvvatlash uchun Oʻzbekiston Respublikasi kasaba uyushmalari Federatsiyasi kengashiga yetarli darajada mablagʻ ajratish koʻzda tutilgan.

Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari Kengashlarining 2020-yil 23-dekabr da „Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi huzuridagi Nodavlat notijorat tashkilotlarni va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlarini qoʻllab-quvvatlash jamoat fondi faoliyatini takomillashtirish toʻgʻrisida“gi qoʻshma qarori qabul qilindi.

Nodavlat notijorat tashkilotlarning xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlarni taʼminlash sohasidagi vakolatlari

tahrir
  1. Ayollarni ijtimoiy-huquqiy jihatdan qoʻllab-quvvatlash, ayollarning ijtimoiy hamda siyosiy faolligini oshirishga doir chora-tadbirlarni amalga oshirishda ishtirok etadi;
  2. Ayollar va erkaklar uchun bandlik sohasida teng huquq hamda imkoniyatlarni taʼminlashga koʻmaklashadi;
  3. Gender tenglikni taʼminlash sohasidagi davlat organlarining qarorlarini, milliy harakatlar rejalarini hamda strategiyalarni ishlab chiqish va amalga oshirishda ishtirok etadi;
  4. Gender tenglik masalalari boʻyicha davlat organlari, OAV, ilmiy va taʼlim muassasalari hamda boshqa tashkilotlar bilan hamkorlik qiladi;
  5. Gender tenglik madaniyatini shakllantirishga qaratilgan oʻquv, axborot-maʼrifiy tadbirlarni amalga oshiradi;
  6. Normativ-huquqiy hujjatlarni gender-huquqiy ekspertizadan oʻtkazishda ishtirok etadi;
  7. Gender tenglikni taʼminlashga qaratilgan tadbirlarni oʻtkazishda koʻmaklashadi;
  8. Jins boʻyicha bevosita yoki bilvosita kamsitilgan shaxslarning huquqlarini davlat organlarida va sudda himoya qilishga koʻmaklashadi;
  9. Mazkur qonun hujjatlarining ijrosi ustida jamoatchilik nazoratini amalga oshiradi.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Europe in a suitcase: Oliver Wardrop Discussions“ (en-GB). Europe-Georgia Institute (2019-yil 29-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 31-mart.
  2. ↑ Lex.uz/https://lex.uz/acts/-11360
  3. ↑ Plant, David (2005). „The Levellers Andoza:Webarşiv“. British Civil Wars and Commonwealth
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Lawry, Lynn. Guide to Nongovernmental Organizations for the Military, 2009 — 29–30-bet. 
  5. ↑ Vakil, Anna (December 1997). "Confronting the classification problem: Toward a taxonomy of NGOs". World Development 25 (12): 2057–2070. doi:10.1016/S0305-750X(97)00098-3. ISSN 0305-750X. https://archive.org/details/sim_world-development_1997-12_25_12/page/2057. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Willetts, Peter. "What is a Non-Governmental Organization?". UNESCO Encyclopaedia of Life Support Systems. City University London. http://www.staff.city.ac.uk/p.willetts/CS-NTWKS/NGO-ART.HTM. <!--->
  7. ↑ Lewis, David; Kanji, Nazneen. Non-governmental organizations and development. Abingdon, Oxon: Routledge, 2009 — 9–10-bet. ISBN 978-0-203-87707-4. 
  8. ↑ Lewis, David; Kanji, Nazneen. Non-governmental organizations and development. Abingdon, Oxon: Routledge, 2009 — 9–10-bet. ISBN 978-0-203-87707-4. 
  9. ↑ Lewis, David; Kanji, Nazneen. Non-governmental organizations and development. Abingdon, Oxon: Routledge, 2009 — 9–10-bet. ISBN 978-0-203-87707-4. 
  10. ↑ Lewis, David; Kanji, Nazneen. Non-governmental organizations and development. Abingdon, Oxon: Routledge, 2009 — 9–10-bet. ISBN 978-0-203-87707-4. 
  11. ↑ „Non-Governmental Organizations (NGOs)“ (en). www.usaid.gov (2017-yil 25-sentyabr). Qaraldi: 2018-yil 12-sentyabr.
  12. ↑ Lewis, David; Kanji, Nazneen. Non-governmental organizations and development. Abingdon, Oxon: Routledge, 2009 — 9–10-bet. ISBN 978-0-203-87707-4. 
  13. ↑ „NGO in Kanpur“ (2022-yil 29-yanvar). 2022-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  14. ↑ World Bank Criteria defining NGO (Wayback Machine saytida 21 June 2007 sanasida arxivlangan)
  15. ↑ Leverty, Sally „NGOs, the UN and APA“. American Psychological Association (2008). Qaraldi: 2021-yil 12-avgust.
  16. ↑ 16,0 16,1 Folger, Jean „What is an NGO (Non-Governmental Organization)?“ (en). Investopedia (2021-yil 18-yanvar). Qaraldi: 2021-yil 12-avgust.
  17. ↑ „World Association of Non-Governmental Organizations – Code of Ethics and Conduct for NGOs“. www.wango.org. Qaraldi: 2020-yil 5-aprel.
  18. ↑ „World Association of Non-Governmental Organizations – Code of Ethics and Conduct for NGOs“. www.wango.org. Qaraldi: 2020-yil 5-aprel.
  19. ↑ „World Association of Non-Governmental Organizations – Code of Ethics and Conduct for NGOs“. www.wango.org. Qaraldi: 2020-yil 5-aprel.
  20. ↑ Ben-Ner, Avner; Ren, Ting; Paulson, Darla Flint (13 April 2010). "A Sectoral Comparison of Wage Levels and Wage Inequality in Human Services Industries". Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly 40 (4): 608–633. doi:10.1177/0899764010365012. ISSN 0899-7640. http://dx.doi.org/10.1177/0899764010365012. 
  21. ↑ Werker, Eric; Ahmed, Faisal Z. (2008). "What Do Nongovernmental Organizations Do?". Journal of Economic Perspectives 22 (2): 74–75. doi:10.1257/jep.22.2.73. https://archive.org/details/sim_journal-of-economic-perspectives_spring-2008_22_2/page/74. 
  22. ↑ Werker, Eric; Ahmed, Faisal Z. (2008). "What Do Nongovernmental Organizations Do?". Journal of Economic Perspectives 22 (2): 74. doi:10.1257/jep.22.2.73. https://archive.org/details/sim_journal-of-economic-perspectives_spring-2008_22_2/page/74. 
  23. ↑ David Rieff.. „NG-Uh-O – The trouble with humanitarianism“ (2010-yil 10-iyun). 2023-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  24. ↑ 24,0 24,1 Sarah Jane Gilbert; Ramon Casadesus-Masanell; Jordan Mitchell „HBS Cases: The Value of Environmental Activists“. Harvard Business School Working Knowledge (2008-yil 8-sentyabr). 2009-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 20-dekabr.
  25. ↑ „08 Annual Report“. Greenpeace. 2009-yil 30-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 24-dekabr.
  26. ↑ „Poll shows power of AIPAC drops slightly“. Jewish News Weekly of Northern California (1999-yil 19-dekabr). 2007-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 25-iyun.
  27. ↑ „Defining certain terms in a budget“. Funds for NGOs (2011-yil 18-sentyabr). 2014-yil 13-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 24-dekabr.
  28. ↑ „Code of Ethics & Conduct for NGOs Compliance Manual“. World Association of Non-Governmental Organizations. 2010-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 11-aprel.
  29. ↑ Garmaise, David „National NGOs Serving as PRs Excluded from the Global Fund's Policy on Percentage-Based Overhead Costs“. Aidspan (2012-yil 24-yanvar). 2013-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  30. ↑ Garmaise, David „National NGOs Serving as PRs Excluded from the Global Fund's Policy on Percentage-Based Overhead Costs“. Aidspan (2012-yil 24-yanvar). 2013-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  31. ↑ Garmaise, David „National NGOs Serving as PRs Excluded from the Global Fund's Policy on Percentage-Based Overhead Costs“. Aidspan (2012-yil 24-yanvar). 2013-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  32. ↑ Gibbs, Christopher; Fumo, Claudia; Kuby, Thomas. Nongovernmental organizations in World Bank supported projects : a review, 2nd, Washington, D.C.: World Bank, 1999 — 21-bet. ISBN 978-0-8213-4456-9. 
  33. ↑ NGOs and social responsibility, 1st, Bingley, UK: Emerald, 2010 — 121-bet. ISBN 978-0-85724-295-2. 
  34. ↑ Kassahun, Samson. Social capital for synergistic partnership : development of poor localities in urban Ethiopia, 1. Aufl., Göttingen: Cuvillier, 2004 — 153-bet. ISBN 978-3-86537-222-2. 
  35. ↑ Schmitz, Hans Peter and George E. Mitchell 2010. Navigating Effectiveness (Wayback Machine saytida 2023-06-14 sanasida arxivlangan), Humanitarian&Development NGOs Domain Blog, The Hauser Center for Nonprofit Organizations, Harvard University (9 March)
  36. ↑ „The Pros and Cons of Financial Efficiency Standards“ (2016-yil 4-iyun). 2013-yil 26-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 29-noyabr.
  37. ↑ „The Ratings Game (SSIR)“. 2015-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 2-yanvar.
  38. ↑ Lowell, Stephanie, Brian Trelstad, and Bill Meehan. 2005. The Ratings Game. Evaluating the three groups that rate the Charities (Wayback Machine saytida 2015-07-19 sanasida arxivlangan). Stanford Social Innovation Review: 39–45.
  39. ↑ „Background Information on the Responsibility to Protect — Outreach Programme on the Rwanda Genocide and the United Nations“. Un.org. Qaraldi: 2013-yil 24-dekabr.
  40. ↑ „International Coalition for the Responsibility to Protect (ICRtoP)“. Responsibilitytoprotect.org. 2020-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 24-dekabr.
  41. ↑ Baur, Dorothea; Schmitz, Hans Peter (2012). "Corporations and NGOs: When Accountability Leads to Co-optation". Journal of Business Ethics 106 (1): 9–21. doi:10.1007/s10551-011-1057-9. http://doc.rero.ch/record/312987/files/10551_2011_Article_1057.pdf. 
  42. ↑ „Force Health Protection & Readiness - December 08, 2006“. 2006-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 1-mart.
  43. ↑ „Department of Defense Directive 3000.05“. United States Department of Defense (2009-yil 16-sentyabr). 2010-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 24-dekabr.
  44. ↑ Davies, Thomas. NGOs: A New History of Transnational Civil Society. New York: Oxford University Press, 2014 — 23-bet. ISBN 978-0-19-938753-3. 
  45. ↑ Steve Charnovitz, "Two Centuries of Participation: NGOs and International Governance, Michigan Journal of International Law, Winter 1997.
  46. ↑ Subcontracting Peace – The Challenges of NGO Peacebuilding. Ashgate, 2005 — 21-bet. 
  47. ↑ Davies, Thomas Richard. The Possibilities of Transnational Activism: the Campaign for Disarmament between the Two World Wars. Martinus Nijhoff Publishers, 2007. ISBN 978-90-04-16258-7. Andoza:Page needed
  48. ↑ Davies, Thomas. NGOs: A New History of Transnational Civil Society. New York: Oxford University Press, 2014 — 3-bet. ISBN 978-0-19-938753-3. 
  49. ↑ Götz, Norbert (2008-06-01). "Reframing NGOs: The Identity of an International Relations Non-Starter" (en). European Journal of International Relations 14 (2): 231–258. doi:10.1177/1354066108089242. ISSN 1354-0661. https://doi.org/10.1177/1354066108089242. 
  50. ↑ United Nations Conference on Environment and Development. „Agenda 21 – Chapter 27: Strengthening the Role of Non-governmental Organizations: Partners for Sustainable Development, Earth Summit, 1992“. Habitat.igc.org. 2003-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 20-dekabr.
  51. ↑ „1996/31. Consultative relationship between the United Nations and non-governmental organizations“. Un.org. Qaraldi: 2011-yil 20-dekabr.
  52. ↑ Boli, J. and Thomas, G. M. (1997) World Culture in the World Polity: A century of International Non-Governmental Organization. American Sociological Review. pp. 177
  53. ↑ „United Nations: Definitions and Terms“.
  54. ↑ Pawel Zaleski Global Non-governmental Administrative System: Geosociology of the Third Sector, [in:] Gawin, Dariusz & Glinski, Piotr [ed.]: „Civil Society in the Making“, IFiS Publishers, Warsaw (2006)
  55. ↑ Bartlett, Lauren (2005). "NGO Update". Human Rights Brief 12 (3): 44–45. 
  56. ↑ Stone, Diane (2004). "Transfer Agents and Global Networks in the 'Transnationalisation' of Policy". Journal of European Public Policy.austiniskewl 11 (3): 545–566. doi:10.1080/13501760410001694291. http://wrap.warwick.ac.uk/1742/1/WRAP_Stone_JEPP_Transnational_Transfer.pdf. 
  57. ↑ Stillman, Grant B.. Global Standard NGOs: The Essential Elements of Good Practice. Geneva: Lulu: Grant B. Stillman, 2007 — 13–14-bet. 
  58. ↑ Hart, Oliver D.. Firms, contracts, and financial structure. Oxford: Clarendon Press, 1995. ISBN 0-19-828881-6. OCLC 32703648. 
  59. ↑ Besley, Timothy; Ghatak, Maitreesh (2001). "Government Versus Private Ownership of Public Goods" (en). The Quarterly Journal of Economics 116 (4): 1343–1372. doi:10.1162/003355301753265598. ISSN 0033-5533. https://academic.oup.com/qje/article/116/4/1343/1903229. 
  60. ↑ Francesconi, Marco; Muthoo, Abhinay (2011). "Control Rights in Complex Partnerships" (en). Journal of the European Economic Association 9 (3): 551–589. doi:10.1111/j.1542-4774.2011.01017.x. ISSN 1542-4766. https://academic.oup.com/jeea/article/9/3/551/2298423. 
  61. ↑ Halonen-Akatwijuka, Maija (2012). "Nature of human capital, technology and ownership of public goods" (en). Journal of Public Economics. Fiscal Federalism 96 (11): 939–945. doi:10.1016/j.jpubeco.2012.07.005. ISSN 0047-2727. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047272712000862. 
  62. ↑ Schmitz, Patrick W. (2013). "Incomplete contracts and optimal ownership of public goods" (en). Economics Letters 118 (1): 94–96. doi:10.1016/j.econlet.2012.09.033. ISSN 0165-1765. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S016517651200540X. 
  63. ↑ Schmitz, Patrick W. (2015). "Government versus private ownership of public goods: The role of bargaining frictions" (en). Journal of Public Economics 132: 23–31. doi:10.1016/j.jpubeco.2015.09.009. ISSN 0047-2727. 
  64. ↑ Halonen-Akatwijuka, Maija; Pafilis, Evagelos (2020). "Common ownership of public goods" (en). Journal of Economic Behavior & Organization 180: 555–578. doi:10.1016/j.jebo.2020.10.002. ISSN 0167-2681. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S016726812030370X. 
  65. ↑ Schmitz, Patrick W. (2021). "Optimal ownership of public goods under asymmetric information" (en). Journal of Public Economics 198: 104424. doi:10.1016/j.jpubeco.2021.104424. ISSN 0047-2727. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0047272721000608. 
  66. ↑ „Statement on the occasion of the World NGO Day 2017“. eeas.europa.eu. Qaraldi: 2017-yil 27-fevral.
  67. ↑ Roberts, Susan G.; Jones III, John P.; Frohling, Oliver (2005). "NGOs and the Globalization of Managerialism: A Research Framework". World Development (Great Britain) 33 (11): 1846. doi:10.1016/j.worlddev.2005.07.004. https://archive.org/details/sim_world-development_2005-11_33_11/page/1846. 
  68. ↑ „Statement on the occasion of the World NGO Day 2017“. eeas.europa.eu. Qaraldi: 2017-yil 27-fevral.
  69. ↑ Mati, Jacob Mwathi; Wu, Fengshi; Edwards, Bob; El Taraboulsi, Sherine N.; Smith, David H. „Social Movements and Activist-Protest Volunteering“, . The Palgrave Handbook of Volunteering, Civic Participation, and Nonprofit Associations. London: Palgrave Macmillan, 2016 — 516–538-bet. DOI:10.1007/978-1-137-26317-9_25. ISBN 978-1-137-26316-2. 
  70. ↑ {Keck, Margaret, and Kathryn Sikkink, 1998. Activists beyond borders: Advocacy networks in international politics. Ithaca: Cornell University Press.}
  71. ↑ Wu, Fengshi (2005). "International Non-Governmental Actors in HIV/AIDS Prevention in China". Cell Research 15 (11–12): 919–922. doi:10.1038/sj.cr.7290369. PMID 16354570. 
  72. ↑ „3sektorius“.
  73. ↑ „The Week Ahead at the United Nations: the European Perspective (07/14): 17–24 February 2014“. United Nations. 2016-yil 16-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-sentyabr.
  74. ↑ „Site Unavailable“. 2016-yil 5-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-sentyabr.
  75. ↑ „Helen Clark on World NGO Day“. United Nations Development Programme (2014-yil 27-fevral).
  76. ↑ Sajid, Md „Ngo partner“ (2022-yil 25-fevral). Qaraldi: 2023-yil 1-mart.
  77. ↑ Shivji, Issa G.. Silence in NGO discourse: the role and future of NGOs in Africa. Oxford, UK: Fahamu, 2007 — 84-bet. ISBN 978-0-9545637-5-2. 
  78. ↑ Pfeiffer, J (2003). "International NGOs and primary health care in Mozambique: the need for a new model of collaboration". Social Science & Medicine 56 (4): 725–738. doi:10.1016/s0277-9536(02)00068-0. PMID 12560007. https://archive.org/details/sim_social-science-medicine_2003-02_56_4/page/725. 
  79. ↑ Jessica T. Mathews (January–February 1997). "Power Shift". Foreign Affairs (January/February 1997). http://www.foreignaffairs.com/articles/52644/jessica-t-mathews/power-shift. Qaraldi: 1 June 2012. Nodavlat notijorat tashkilot]]
  80. ↑ Bond, M. (2000) „The Backlash against NGOs“. Prospect.
  81. ↑ Bond, M. (2000) „The Backlash against NGOs“. Prospect.
  82. ↑ Bond, M. (2000) „The Backlash against NGOs“. Prospect.
  83. ↑ „Mother Teresa: A Communist View“. 2008-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 24-iyul., Vijay Prashad, Australian Marxist Review, No. 40 August 1998
  84. ↑ Hallward, Peter. Damming the Flood: Haiti and the Politics of Containment. London: Verso, April 2008. ISBN 9781844672349. 
  85. ↑ Peter Hallward responds to BBC Radio 4 program on Haiti, Tanbou, 11 January 2011
  86. ↑ Building unity in diversity: Social movement activism in the Western Cape Anti-Eviction Campaign (Wayback Machine saytida 2012-10-04 sanasida arxivlangan), Sophie Oldfield & Kristian Stokke, 2004
  87. ↑ Ashraf Cassiem: South African Resistance Against Evictions (Wayback Machine saytida 7 September 2012 sanasida arxivlangan), Marlon Crump, Poor Magazine, 2009
  88. ↑ Are NGOs enemies of SAʼs rural folk? (Wayback Machine saytida 22 September 2013 sanasida arxivlangan), Youlendree Appasamy, Grocottʼs Mail, July 2013
  89. ↑ „NGO: The Guise of Innocence“ (Wayback Machine saytida 5 May 2014 sanasida arxivlangan), by Jenny OʻConnor, New Left Project, 2012
  90. ↑ Topping, Alexandra; Elder, Miriam. „Britain admits 'fake rock' plot to spy on Russians“. The Guardian (2012-yil 19-yanvar).
  91. ↑ Andoza:Cite speech
  92. ↑ Bond, Michael. „The Backlash against NGOs.“ Prospect, April 2000, pp.321. Print.
  93. ↑ Bond, Michael (April 2000), „The Backlash against NGOs“, Prospect, 323-bet
  94. ↑ Werker, Eric; Ahmed, Faisal Z. (2008). "What Do Nongovernmental Organizations Do?". Journal of Economic Perspectives 22 (2): 73–92. doi:10.1257/jep.22.2.73. Archived from the original on 2020-08-04. https://web.archive.org/web/20200804111421/http://pdfs.semanticscholar.org/51c5/d9cd1f233906e3fb95b6b30a4e23d933d4bd.pdf. Qaraldi: 2024-01-09. Nodavlat notijorat tashkilot]]
  95. ↑ Weber, N.; Christopherson, T. (2002). "The influence of non-governmental organizations on the creation of Natura 2000 during the European policy process". Forest Policy and Economics 4 (1): 1–12. doi:10.1016/s1389-9341(01)00070-3. 
  96. ↑ Weber, N.; Christopherson, T. (2002). "The influence of non-governmental organizations on the creation of Natura 2000 during the European policy process". Forest Policy and Economics 4 (1): 1–12. doi:10.1016/s1389-9341(01)00070-3. 
  97. ↑ 97,0 97,1 Edwards, M. and Hulme, D. (2002) NGO Performance and Accountability: Introduction and Overview. „In Edwards, M. and Hulme, D., ed. 2002.“ The Earthscan Reader on NGO Management. UK: Earthscan Publications Ltd. Chapter 11.
  98. ↑ Chandhoke, Neera (2005). "How Global Is Global Civil Society?". Journal of World-Systems Research 11 (2): 326–327. doi:10.5195/JWSR.2005.388. 
  99. ↑ 99,0 99,1 Edwards, M. and Hulme, D. (1996) Too Close for comfort? The impact of official aid on Non-Governmental Organisations. „World Development.“ 24(6), pp. 961–973.
  100. ↑ Ebrahim, A. (2003) „Accountability in practice: Mechanisms for NGOs“. World Development 31(5), pp. 813–829.
  101. ↑ Lindenberg, M. and Bryant, C. (2001) Going Global: Transforming Relief and Development NGOs. Bloomfield: Kumarian Press.
  102. ↑ , Jenkins, R. (2001) „Corporate Codes of Conduct: Self-Regulation in a Global Economy“. Technology, Business and Society Programme Paper Number 2. United Nations Research Institute for Social Development.
  103. ↑ Avina, J. (1993) The Evolutionary Life Cycles if Non-Governmental Development Organisations. „Public Administration and Development.“ 13(5), pp. 453–474.
  104. ↑ Avina, J. (1993) The Evolutionary Life Cycles if Non-Governmental Development Organisations. „Public Administration and Development.“ 13(5), pp. 453–474.
  105. ↑ Anheier, H. and Themudo, N. (2002) Organisational forms of global civil society: Implications of going global. In: Anheier, H. Glasius, M. Kaldor, M, ed 2002.
  106. ↑ Anheier, H. and Themudo, N. (2002) Organisational forms of global civil society: Implications of going global. In: Anheier, H. Glasius, M. Kaldor, M, ed 2002.

Adabiyotlar

tahrir
  • M. Xoliqova, G. Ishanxanova, Sh. Poʻlatova, „Gender tengligi: gʻoyadan qonunga qadar“ „Akademik nashr“, 2021
  • Norbert Götz. "Reframing NGOs: The Identity of an International Relations Non-Starter." European Journal of International Relations 14 (2008) 2: 231–258.
  • Norbert Götz. "Civil Society and NGO: Far from Unproblematic Concepts." The Ashgate Research Companion to Non-State Actors. Bob Reinalda (ed.). Aldershot: Ashgate, 2011. 185–196.
  • Hilton, Matthew et al. eds. The Politics of Expertise: How NGOs Shaped Modern Britain (2013)
  • Watkins; Cotts, Susan; Swidler, Ann; Hannan, Thomas (2012). "Outsourcing Social Transformation: Development NGOs as Organizations". Annual Review of Sociology 38: 285–315. doi:10.1146/annurev-soc-071811-145516. 
  • Davies, T. 2014. NGOs: A New History of Transnational Civil Society. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-938753-3.
  • Velusamy M. Non-Governmental Organisation, Dominant Publishers & Distribution Ltd, New Delhi
  • Mark Butler, with Thulani Ndlazi, David Ntseng, Graham Philpott, and Nomusa Sokhela. NGO Practice and the Possibility of Freedom Church Land Programme, Pietermaritzburg, South Africa 2007 Churchland.co.za
  • Olivier Berthoud, NGOs: Somewhere between Compassion, Profitability and Solidarity Envio.org.ni, PDF Edinter.net Envio, Managua, 2001
  • Terje Tvedt, 19982/2003: Angels of Mercy or Development Diplomats. NGOs & Foreign Aid, Oxford: James Currey
  • Steve W. Witt, ed. Changing Roles of NGOs in the Creation, Storage, and Dissemination of Information in Developing Countries (Saur, 2006). ISBN 3-598-22030-8
  • Cox, P. N. Shams, G. C. Jahn, P. Erickson, and P. Hicks. 2002. Building collaboration between NGOs and agricultural research iNGOs – Die Gewerkschaften in Guinea während der Unruhen 2007 – EPU Research Papers: Issue 03/07, Stadtschlaining 2007 (olmoncha)
  • Lyal S. Sunga, "Dilemmas facing INGOs in coalition-occupied Iraq", in Ethics in Action: The Ethical Challenges of International Human Rights Nongovernmental Organizations, edited by Daniel A. Bell and Jean-Marc Coicaud, Cambridge Univ. and United Nations Univ. Press, 2007.
  • Lyal S. Sunga, "NGO Involvement in International Human Rights Monitoring, International Human Rights Law and Non-Governmental Organizations" (2005) 41–69.
  • Werker & Ahmed (2008): What do Non-Governmental Organizations do?
  • Charnovitz, Steve (1997). "Two Centuries of Participation: NGOs and International Governance". Michigan Journal of International Law 18: 183–286. 
  • Abahlali baseMjondolo Rethinking Public Participation from Below, 'Critical Dialogue', 2006
  • Akpan S. M (2010): Establishment of Non-Governmental Organizations (In Press).
  • Edward A. L. Turner (2010) Why Has the Number of International Non-Governmental Organizations Exploded since 1960?, Cliodynamics, 1, (1).
  • Eugene Fram & Vicki Brown, How Using the Corporate Model Makes a Nonprofit Board More Effective & Efficient – Third Edition (2011), Amazon Books, Create Space Books.
  • David Lewis and Nazneen Kanji (2009): Non-Governmental Organizations and Development. New York: Routledge.
  • Issa G. Shivji (2007): Silence in NGO Discourse: The Role and Future of NGOs in Africa. Nairobi: Fahamu.
  • Jens Steffek and Kristina Hahn (2010): Evaluating Transnational NGOs: Legitimacy, Accountability, Representation. New York: Palgrave, Macmillan.
  • Yearbook of International Organizations, produced by the Union of International Associations.

Havolalar

tahrir
Vikiiqtibosda Nodavlat notijorat tashkilotga tegishli iqtiboslar mavjud. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Nodavlat_notijorat_tashkilot&oldid=5188870" dan olindi