Oq dengiz (ruscha: Белое море; karelcha: Vienanmeri, Valgiemeri; nenetscha: Сэрако ямʼ) — Shimoliy Muz okeanining ichki dengizi. Rossiya Federatsiyasi Yevropa qismining shim. qirgʻoqlarigatutash. Shimolida Gorlo boʻgʻozi orqali Barens dengizi bilan bogʻlangan. Maydoni 90 ming km². Oʻrtacha chuq. 67 m, eng chuqur joyi 350 m. Yirik qoʻltiqlari: Kandalaksha, Onega, Dvina, Mezen. Yirik orollari: Solovki, Morjovets, Mudyuga. Oq dengiz Shimoliy muz okeaniga Shimoliy Dvina, Mezen, Onega, Vig, Umba, Varzuga, Ponoy daryolari quyiladi. Iklimi dengiz qutb iklimi bilan kontinental moʻʼtadil iklim orasida. Yanvarda havoning oʻrtacha temperaturasi —9° dan — 13° gacha, iyulda 8° —15°. Yillikyogʻin janubida 529 mm, shim.-sharkda 282 mm. Suvining temperaturasi dengiz yuzasida yezda 6,9° dan 15° gacha, qishda markaziy qismida —1,3° dan —1,7° gacha va qoʻltiqlarda 0,5° dan 0,7° gacha. Suvining shoʻrligi 24 %i gacha. Oq dengiz (Shimoliy muz okeani) oktabr—noyab.dan boshlab may—iyungacha muzlab yotadi. Suv koʻtarilishi 10 m gacha. Dengiz tubida yashaydigan 720 tur hayvon, 60 turdan ortiq baliq, 5 tur dengiz sut emizuvchilari bor. Portlari: Arxangelsk, Onega, Belomorsk, Kandalaksha, Kem, Mezen, Umba. Oq dengiz (Shimoliy muz okeani) Oq dengiz — Boltiq kanali orqali Boltiq dengizi va Volga — Boltik suv yoʻli orqali esa Azov, Kaspiy va Qora dengizlar bilan tutashgan.[1]
Oq dengiz
|
---|
|
Koordinatalari
|
65.8°N 39°E
|
Eng katta uzunligi
|
2000 km
|
Yuzasi
|
90 800 km2 |
Oʻrtacha chuqurligi
|
67 m
|
Eng katta chuqurligi
|
343 m
|
Suv hajmi
|
4400 km3 |
- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil