Oqostona bobo maqbarasi
Oqostona bobo maqbarasi — Surxondaryo viloyati Uzun tumanida joylashgan meʼmoriy yodgorlik (10-asr oxiri — 11-asr boshlari)[1]. Rivoyat qilinishicha bu yerda Muhammad paygʻambarning sahobalaridan biri boʻlmish Abu Xurayra dafn etilgan[2].
| Oqostona bobo maqbarasi | |
|---|---|
| Umumiy maʼlumot | |
| Turi | maqbara |
| Joylashuvi | Uzun tumani |
| Manzili | Surxondaryo viloyati |
| Mamlakat | Oʻzbekiston |
| Koordinatalar | 38°18′05″N 68°01′08″E / 38.30126°N 68.01898°E |
| Qurilishi boshlangan | 10-asr oxiri |
| Qurilishi tugagan | 11-asr boshlari |
| Egasi | Davlat himoyasida |
Tuzilishi
tahrirMaqbara chorsi xonali (tashqi oʻlchami 9 x 8,7 metr, ichki oʻlchami 5,65 x 5,80 metr), tarzlariga gʻishtlar mavj shaklida terilgan. Shimoli-sharqiy tarzidagi ravoq orqali kiriladi. Uning 2 yoniga ishlangan guldastadan faqat janubiy qismidagisi saqlab qolingan. Poygumbazi gʻoʻlasimon, yuqorisi qubba bilan yakunlangan. Gumbaz osti bagʻallari 8 qirrali, chuqur ravoqlar ishlangan. Imorat kvadrat shakldagi pishiq gʻishtlardan (hajmi 23-24 x 3.5 sm, 26 x 4.5 sm, 22.5 x 4 sm) va 10 x 10 x 66 sm qalinlikdagi loy qorishmasidan bunyod etilgan .
15-asrda janubi-sharqiy tomondagi devori qayta qurilgan. 19-asr oxirida usta Xudoyberdi yarim shikastlangan gumbazni qayta tiklagan, binoning sharqiy tomonidan qoʻshimcha kirish xonasini barpo etilgan[3].
Belgilar
tahrirMaqbara fasadida 3-3.5 metr balandlikdagi arkli kirish qismida oʻng va chap burchakda yetti burchakli yulduz tasviriga oʻxshash diametri yarim metrlik ikkita rozet belgisi mavjud. Yetti burchakli yulduz shakli Markaziy Osiyo bezak sanʼatiga xos boʻlmagan kompozitsiya hisoblanadi. Kirish qismidagi arkaning chap tomonidagi belgi markazida oʻsimlik tasviri, oʻng tomonidagisida esa quyosh tasviri tushurilgan[4].
Oqostona bobo maqbarasidagi ramziy belgilar bir-biri bilan uygʻun tarzda qilingan. Belgilar oʻzaro semantik tarzda bogʻlangan. Kirish qismning oʻng va chap tomonidagi belgilarni al-Xorazmiy, Ahmad al-Fargʻoniy, Forobiy, Beruniy, Abu Ali ibn Sino asarlarida yozilgan Movaraunnahrning IX-XI asrlardagi belgilarning simentikasi asosida tahlil qilish kerak[4].
Joylashuvi
tahrirOqostona bobo maqbarasi Surxondaryo viloyatining shimoli-sharqiy qismida joylashgan Telpak-Chinor nomli qishloq yaqinida bunyod etilgan[5].
Arxeologik qazishmalar
tahrirOqostona bobo maqbarasidagi ramziy belgilar Pugachenkova G.A.,Hakimov Z.A., Borodina I.F. tomonidan o'rganilgan[6].
2001—2002-yillar davomida amalga oshirilgan arxeologik qazishmalarga koʻra Oqostona bobo maqbarasining old devor yaqinida yettita qabr aniqlangan.
Taʼmirlanishi
tahrirOqostona bobo maqbarasiga 2005-yilda ramziy qabr toshi oʻrnatilgan. Mazkur qabr toshi sandiq shaklida yasalgan boʻlib, kattaligi 215 x 55 x 45 x sm ni tashkil etadi. Qabrtosh ustiga Qur’on oyatlari va duolar yozilgan. Ammo Oqostona bobo haqida hech qanday lavha mavjud emas[7]
Adabiyotlar
tahrir- Arshavskaya 3. A., Rtveladze E. V., Haqimov 3. A., Srednevekovie pamyatniki Surxandari, T., 1982.
- „Oqostona bobo maqbarasi“,
Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi: 6-jild (Miriy — Parxish). Toshkent: „Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi“ Davlat ilmiy nashriyoti, 2003 — 704-bet.
Manbalar
tahrir- ↑ „O’zbekistondagi albatta borish kerak bo’lgan 20 ta ajoyib joy“. geografiya.uz. Qaraldi: 08-2023.
- ↑ „OQ OSTONA BOBO YODGORLIK MAJMUASASINI ZIYORAT QILISHDI“. Surxon tongi (2022-yil 7-oktyabr).
- ↑ "Oqostona bobo maqbarasi" OʻzME. O-harfi Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ 4,0 4,1 Arapov A.V.; Tuychiyev Y.G.; Bulatov M.S. (2002-yil). „ЗАБЫТЫЙ «ЯЗЫК» СИМВОЛОВ АК-АСТАНА-БАБА“. Moziydan Sado (Эхо истории). № 2. Toshkent. 12–15-bet. Qaraldi: 08-2023.
{{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim:|accessdate=(yordam) - ↑ „Oq Ostona bobo maqbarasi“. meros.uz. Qaraldi: 08-2023.
- ↑ Pugachenkova G.A.. Ak-Astana baba. Sovet Arxeologiyasi, 1960-yil.
- ↑ F.Abduxolikov; A.Hakimov; B.Abduhalimov; B.Bobojonov; A.Mansurov. O'zbekiston obidalaridagi bitiklar: Surxondaryo. Toshkent: Uzbekistan today, 2005-yil — 37-39-bet. ISBN 978-9943-4509-6-7.
| Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |